Sức khỏe và đời sống
7 triệu chứng không ngờ của sa sút trí tuệ( Dementia )
Mất trí nhớ (memory loss)là một trong những dấu hiệu được biết tới nhiều nhất về bệnh sa sút trí tuệ (dementia)
Mất trí nhớ (memory loss)là một trong những dấu hiệu được biết tới nhiều nhất về bệnh sa sút trí tuệ (dementia) nhưng đó không phải luôn luôn là dấu hiệu đầu tiên mà cũng không phải là dấu hiệu duy nhất
Dưới đây là những dấu hiệu tuy không chắc chắn có liên quan tới bệnh sa sút trí tuệ, nhưng nếu bạn hoặc người thân trong gia đình mắc phải thì nên đi gặp bác si để kiểm tra.
1. Khó khăn trong việc tìm chữ (Difficulty finding words)
Có những lúc chữ chúng ta muốn nói đã ở đầu lưỡi nhưng chúng ta lại không nhớ ra . Nếu điều này thỉnh thoảng xẩy ra thì không có gì đáng ngại, nhưng nếu nó trở thành thông thường thì đó có thể là một dấu hiệu báo sớm bệnh sa sút trí tuệ
Điều này xẩy ra thông thường nhất
June Andrews, tác giá cuốn sách Dementia: The One-Stop Guide cho biết " Sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng tới khả năng nói, điều này có thể gây buồn phiền. " Nguyên nhân là vì khi não bị tổn thương thì bạn sẽ mất đi các kết nối bên trong não giúp bạn nói ra chữ mà bạn muốn nói
2. Khó khăn trong việc lên kế hoạch và làm theo chỉ dẫn( Trouble with planning and following instructions)
Có những công việc hoặc hoạt động đơn gỉản--- như nấu ăn theo công thức , chơi một ván bridge--mà bạn hoặc người thân của bạn vẫn có thể làm không cần suy nghĩ , nhưng đột nhiên trở thành khó khăn hơn
Sa sút trí tuệ có thế ảnh hưởng tới cái mà chúng ta gọi là" chức năng điều hành" (executive function)-- khả năng giải quyết công việc của bạn , và chức năng này trở thành tồi tệ khi bạn không thể nhớ lại cách làm sao làm được các việc và thứ tự bạn phải theo để làm những việc ấy
Giáo sư Andrews nói " Có nhiều công việc chúng ta làm hàng ngày trên máy tự hành (autopilot), nhưng nếu phân tích ra thì đó thật là những chức năng điếu hành phức tạp. Nếu ban đã mất đi chức điều hành thì có thể bạn biết làm những việc ấy nhưng bạn lại không còn khả năng kết hợp chúng lại với nhau.
Hậu qủa là sự rối loạn và chậm trễ trong việc hoàn tất công tác
3. Thay đổi tâm trạng (Mood changes)
Nếu một thành viên trong gia đình bạn trở thành ít hòa đồng, trầm cảm hoặc thậm chí hay gây gỗ thì tất cả các thay đổi này đều có thể liên hệ với sa sút trí tuệ. Giáo sư Andrews giải thích " sa sút trí tuệ trán-thái dượng (frontotemporal dementia) --ảnh hưởng tới phần trước của não--có thể dẩn tới tính hay gây sự bởi vì các thùy trán (frontal lobes) của não là nơi qui tụ các khả năng ức chế (inhibitions) của bạn
Về căn bản, khi mà bạn mất khả năng ức chế để có thể kiềm giữ các cảm xúc của bạn thì một khi bạn bực bội vì không hiểu hoặc không thực hiện được nhiệm vụ của mình bạn sẽ vùng vằng ,tức giận, hoặc đơn giản chẳng muôn nói chuyên với ai
4. Mất ngủ và mệt mỏi (Sleeplessness and tiredness)
Khi bạn về già thì đượng nhiên bạn sẽ ngủ trong những khoảng thời gian ngắn hơn và hay tỉnh giấc vào đêm, thế nhưng tình trạng này có thể còn nghiêm trọng hơn đối với người bị sa sút trí tuệ. Giáo s ư Andrews giải thích " Mỗi chúng ta đều có một đồng hồ sinh học (body clock), đồng hồ này chịu ảnh hưởng của một hormone gọi là melatonin; hormone này giảm vào tuổi gìà và thậm chí còn gỉảm nhiều hơn nữa do bệnh Alzheimer"
Điều này làm cho bạn thức giấc nhiều hơn vào đêm và như vậy ban ngày bạn sẽ thấy mệt mỏi và buồn ngủ. Một vài loại sa sút trí tuệ--như Lewy body dementia--cũng có thể làm thay đổi thể chất ( physical changes )của não dẫn đến những ác mộng (nightmare) và có thể gây trở ngại cho giấc ngủ (hình bên: neuron)
5. Trở ngại trong việc lái xe (Problems with driving)
Lái xe là một hành động hầu như tự động đối với những ai đã lái xe trên cả 40 năm. Tuy nhiên đối với ngưởi bị sa sút trí tuệ thì khó khăn trong việc lái xe có thể là một dấu hiệu "báo động". Theo giáo sư Andrews " Lái xe đòi hỏi phải phán xét nhanh chóng và tuân thủ một số qui tắc nhất định, thế mà người bị sa sút trí tuệ lại chậm chạp trong việc phán xét và không còn nhớ một số qui tắc"
Không phải chỉ vỉ tuồi già thời gian phản ứng của bạn bị chậm lại, mà còn là vì sa sút trí tuệ ảnh hưởng tới khả năng nhớ các qui luật lái xe. Môt người bị sa sút trí tuệ có thể lái ngược chiều quanh một đường vòng hoặc thậm chí quên mất cả đường về nhà.
6. Khẩu vị có thể thay đổi(Food tastes may change)
Thèm ăn những đồ ăn hết sức ngọt không phải là chuẩn mức của hầu hết mọi người khi về già, thể nhưng sa sút trí tuệ có thể làm thay đổi khẩu vị. Theo giáo sư Andrews " sa sút trí tuệ do tổn thượng não gây ra, và các thay đổi về nhận thức cảm giác (sensory perception), bao gồm vị giác , đều là những dấu hiệu của thương tổn não"
Thật vậy một nghiên cứu tại Úc đã phát hiện sự liên hệ giữa sa sút trí tuệ trán-thái dương (frontotemporal dementia) và sư gia tăng thị hiếu với các đố ăn ngọt,nhiều đưỡng.
7. Té ngả và đi lại khó khăn (Falls and difficulty walking)
Khi về già già bạn phải cẩn thận đừng để bị té ngả, nhưng đáng tiếc là sa sút trí tuệ lại có thể gia tăng rủi ro này. Giáo sư Andrews cho biết" Các người bị sa sút trí tuệ mạch (vascular dementia) có nhiều khả năng có những vấn đề vể nhận thức không gian (spatial awaress) nên có rủi ro cao bị té ngã."
Về già bước đi cũng chậm chạp hơn. Một nghiên cứu đăng trên tap chí Neurology đã quan trắc tốc độ đi và scan não cũa 128 người có tuổi trung bình là 76. Kết quả cho thấy là những người đi bộ chậm nhất đếu có tích tụ trong não một loại protein goi là beta-amyloid, protein này có liên hệ với sa sút trí tuệ
Giáo sư Andrews cho biết " Tất cả chúng ta ai củng có khi bị vấp, nhưng vì người bị sa sút trí tuệ phản ứng chậm nên dể té ngã"
7 Surprising Symptoms of Dementia-Hannah Fox- April20,2017
Hoang Pham chuyen
7 triệu chứng không ngờ của sa sút trí tuệ( Dementia )
Mất trí nhớ (memory loss)là một trong những dấu hiệu được biết tới nhiều nhất về bệnh sa sút trí tuệ (dementia)
Mất trí nhớ (memory loss)là một trong những dấu hiệu được biết tới nhiều nhất về bệnh sa sút trí tuệ (dementia) nhưng đó không phải luôn luôn là dấu hiệu đầu tiên mà cũng không phải là dấu hiệu duy nhất
Dưới đây là những dấu hiệu tuy không chắc chắn có liên quan tới bệnh sa sút trí tuệ, nhưng nếu bạn hoặc người thân trong gia đình mắc phải thì nên đi gặp bác si để kiểm tra.
1. Khó khăn trong việc tìm chữ (Difficulty finding words)
Có những lúc chữ chúng ta muốn nói đã ở đầu lưỡi nhưng chúng ta lại không nhớ ra . Nếu điều này thỉnh thoảng xẩy ra thì không có gì đáng ngại, nhưng nếu nó trở thành thông thường thì đó có thể là một dấu hiệu báo sớm bệnh sa sút trí tuệ
Điều này xẩy ra thông thường nhất
June Andrews, tác giá cuốn sách Dementia: The One-Stop Guide cho biết " Sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng tới khả năng nói, điều này có thể gây buồn phiền. " Nguyên nhân là vì khi não bị tổn thương thì bạn sẽ mất đi các kết nối bên trong não giúp bạn nói ra chữ mà bạn muốn nói
2. Khó khăn trong việc lên kế hoạch và làm theo chỉ dẫn( Trouble with planning and following instructions)
Có những công việc hoặc hoạt động đơn gỉản--- như nấu ăn theo công thức , chơi một ván bridge--mà bạn hoặc người thân của bạn vẫn có thể làm không cần suy nghĩ , nhưng đột nhiên trở thành khó khăn hơn
Sa sút trí tuệ có thế ảnh hưởng tới cái mà chúng ta gọi là" chức năng điều hành" (executive function)-- khả năng giải quyết công việc của bạn , và chức năng này trở thành tồi tệ khi bạn không thể nhớ lại cách làm sao làm được các việc và thứ tự bạn phải theo để làm những việc ấy
Giáo sư Andrews nói " Có nhiều công việc chúng ta làm hàng ngày trên máy tự hành (autopilot), nhưng nếu phân tích ra thì đó thật là những chức năng điếu hành phức tạp. Nếu ban đã mất đi chức điều hành thì có thể bạn biết làm những việc ấy nhưng bạn lại không còn khả năng kết hợp chúng lại với nhau.
Hậu qủa là sự rối loạn và chậm trễ trong việc hoàn tất công tác
3. Thay đổi tâm trạng (Mood changes)
Nếu một thành viên trong gia đình bạn trở thành ít hòa đồng, trầm cảm hoặc thậm chí hay gây gỗ thì tất cả các thay đổi này đều có thể liên hệ với sa sút trí tuệ. Giáo sư Andrews giải thích " sa sút trí tuệ trán-thái dượng (frontotemporal dementia) --ảnh hưởng tới phần trước của não--có thể dẩn tới tính hay gây sự bởi vì các thùy trán (frontal lobes) của não là nơi qui tụ các khả năng ức chế (inhibitions) của bạn
Về căn bản, khi mà bạn mất khả năng ức chế để có thể kiềm giữ các cảm xúc của bạn thì một khi bạn bực bội vì không hiểu hoặc không thực hiện được nhiệm vụ của mình bạn sẽ vùng vằng ,tức giận, hoặc đơn giản chẳng muôn nói chuyên với ai
4. Mất ngủ và mệt mỏi (Sleeplessness and tiredness)
Khi bạn về già thì đượng nhiên bạn sẽ ngủ trong những khoảng thời gian ngắn hơn và hay tỉnh giấc vào đêm, thế nhưng tình trạng này có thể còn nghiêm trọng hơn đối với người bị sa sút trí tuệ. Giáo s ư Andrews giải thích " Mỗi chúng ta đều có một đồng hồ sinh học (body clock), đồng hồ này chịu ảnh hưởng của một hormone gọi là melatonin; hormone này giảm vào tuổi gìà và thậm chí còn gỉảm nhiều hơn nữa do bệnh Alzheimer"
Điều này làm cho bạn thức giấc nhiều hơn vào đêm và như vậy ban ngày bạn sẽ thấy mệt mỏi và buồn ngủ. Một vài loại sa sút trí tuệ--như Lewy body dementia--cũng có thể làm thay đổi thể chất ( physical changes )của não dẫn đến những ác mộng (nightmare) và có thể gây trở ngại cho giấc ngủ (hình bên: neuron)
5. Trở ngại trong việc lái xe (Problems with driving)
Lái xe là một hành động hầu như tự động đối với những ai đã lái xe trên cả 40 năm. Tuy nhiên đối với ngưởi bị sa sút trí tuệ thì khó khăn trong việc lái xe có thể là một dấu hiệu "báo động". Theo giáo sư Andrews " Lái xe đòi hỏi phải phán xét nhanh chóng và tuân thủ một số qui tắc nhất định, thế mà người bị sa sút trí tuệ lại chậm chạp trong việc phán xét và không còn nhớ một số qui tắc"
Không phải chỉ vỉ tuồi già thời gian phản ứng của bạn bị chậm lại, mà còn là vì sa sút trí tuệ ảnh hưởng tới khả năng nhớ các qui luật lái xe. Môt người bị sa sút trí tuệ có thể lái ngược chiều quanh một đường vòng hoặc thậm chí quên mất cả đường về nhà.
6. Khẩu vị có thể thay đổi(Food tastes may change)
Thèm ăn những đồ ăn hết sức ngọt không phải là chuẩn mức của hầu hết mọi người khi về già, thể nhưng sa sút trí tuệ có thể làm thay đổi khẩu vị. Theo giáo sư Andrews " sa sút trí tuệ do tổn thượng não gây ra, và các thay đổi về nhận thức cảm giác (sensory perception), bao gồm vị giác , đều là những dấu hiệu của thương tổn não"
Thật vậy một nghiên cứu tại Úc đã phát hiện sự liên hệ giữa sa sút trí tuệ trán-thái dương (frontotemporal dementia) và sư gia tăng thị hiếu với các đố ăn ngọt,nhiều đưỡng.
7. Té ngả và đi lại khó khăn (Falls and difficulty walking)
Khi về già già bạn phải cẩn thận đừng để bị té ngả, nhưng đáng tiếc là sa sút trí tuệ lại có thể gia tăng rủi ro này. Giáo sư Andrews cho biết" Các người bị sa sút trí tuệ mạch (vascular dementia) có nhiều khả năng có những vấn đề vể nhận thức không gian (spatial awaress) nên có rủi ro cao bị té ngã."
Về già bước đi cũng chậm chạp hơn. Một nghiên cứu đăng trên tap chí Neurology đã quan trắc tốc độ đi và scan não cũa 128 người có tuổi trung bình là 76. Kết quả cho thấy là những người đi bộ chậm nhất đếu có tích tụ trong não một loại protein goi là beta-amyloid, protein này có liên hệ với sa sút trí tuệ
Giáo sư Andrews cho biết " Tất cả chúng ta ai củng có khi bị vấp, nhưng vì người bị sa sút trí tuệ phản ứng chậm nên dể té ngã"
7 Surprising Symptoms of Dementia-Hannah Fox- April20,2017
Hoang Pham chuyen
