Ngày trước, nhà ai cũng có cái bếp đóng bằng khung gỗ, cao cỡ tầm cái bếp hiện giờ, bề ngang khoảng tám tấc, bề dài khoảng từ một thước đến một thước hai. Phía trên lót hai hàng gạch Tàu đỏ có tính cách nhiệt, mặt gạch và khung gỗ xung quanh phải bằng nhau cho dễ lau chùi quét dọn.

Người ta dùng xi măng trét lại cho gạch dính với nhau và láng mặt để làm nền đặt ông lò cho nó sạch đẹp, cũng có khi người ta không lót gạch Tàu mà lót ván rồi đổ bê-tông làm láng bằng mặt khung gỗ. Phía dưới chưn bếp thường có giàn bằng cây đóng qua lại để cố định chưn bếp đứng cho vững. Thông thường, người ta xếp củi hay những thứ đồ dùng nhà bếp lặt vặt phía dưới bếp cho gọn gàng. Xoong nồi, rổ rá cột dây treo lên vách có đóng đinh trên tường. Cái giàn giá này cách mặt đất khoảng một gang tay.

Nền nhà bếp ở quê thường là đất nện, người ta chỉ tráng xi măng hay lót gạch Tàu ở nhà trên, chỉ nhà nào khá giả, giàu có, vườn tược rộng rãi mới láng xi măng hay lót gạch luôn nhà bếp. Không phải người nhà quê sợ hao tốn thêm vài bao xi măng hay mấy chục thước vuông gạch Tàu, khi mà người ta có khả năng tráng xi măng, lót gạch nhà trên thì thêm chút xíu ở nhà dưới có sá gì, nhưng đất lề quê thói, người ta có thói quen thả gà nuôi quanh nhà, gà thường “tự nhiên như ruồi” lót tót vô nhà bếp kiếm ăn, nên để nền đất cho dễ dọn dẹp vệ sinh, nó mà ị trong nhà bếp thì xúc một dá tro bếp trong lò đổ lên, chừng mười lăm phút sau tro hút khô hết thì lấy cây chổi ráng quét hết bãi tro đó vô thùng rác đem ra đổ dưới gốc cây là xong. Nhà có vườn rộng người ta làm hàng rào ngăn không cho gà vịt đi vô nhà bếp, bọn gà vịt chỉ đi đứng chạy nhảy trong vườn cây thôi.

Không có vườn rộng mà có miếng đất nhỏ nhỏ cũng thả bầy gà Tàu, bầy vịt cỏ chừng mười mấy con để nuôi, cho nó ăn cơm nguội, thức ăn thừa trong nhà, mua thêm chút đỉnh cám, lúa của mấy đứa nhỏ đi mót lúa trộn vô, vậy là xong. Trong nhà vì vậy lúc nào cũng có thức ăn, nên người miền Tây có câu “Khách đến nhà không gà thì vịt” là vậy. Nhà tôi trước đó cũng có mảnh vườn nhỏ nuôi được bầy gà, bầy vịt, nhưng đến thập niên 80 thì cơm không đủ người ăn, có đâu dư để nuôi con gì, chỉ còn những người chuyên nuôi vịt bầy thả đồng, chịu khó lùa vịt đi ăn ở những cánh đồng xa mới còn nuôi vịt mà thôi.

Người miền Tây thích ăn gừng, trong nhà lúc nào cũng có dự trữ gừng. Vào những năm thập niên 80 thế kỷ trước, đau bịnh không có thuốc uống, trong nhà không bao giờ có viên thuốc nào phòng khi đau bịnh bất ngờ, bà ngoại tôi luôn cất giữ gừng để chữa bịnh. Bịnh gì bà ngoại cũng dùng “thuốc trị bá bịnh” là gừng. Ðau bụng tiêu chảy thì ngoại lấy gừng cạo sạch vỏ rửa sạch rồi giã nát, cho thêm chút xíu muối, nhồi bóp lấy nước uống cho ấm bụng. Ấm đầu, ho cũng uống nước gừng, cảm cúm thì cũng giã gừng ra bọc vô miếng vải rồi “đánh gió” khắp người, ai mà không chết vượt qua được thời kỳ này thì chứng tỏ người đó trời phú cho rất là “phẻ mạnh”.

Ở quê nuôi vịt cỏ, còn có tên khác là vịt quế. Giống vịt này nhỏ con, lông màu đen trắng nâu lẫn lộn chớ không tuyền một màu trắng như các giống vịt lai, vịt nhập cảng giống nước ngoài. Con vịt cỏ lớn nhứt không quá một ký lô rưỡi, nếu làm lông sạch sẽ thì còn chừng một ký lô.

Vào lúc đầu mùa mưa, khi mà trời đất đang bước vào se se lạnh, thì hầu hết các thức ăn, nước uống trong nhà đều có thêm chút gừng “cho ấm bụng”, chống các loại bịnh thiên thời. Gừng có đặc điểm cứ để chỗ mát, có hơi đất ẩm thì nó không bao giờ hư, lúc nào ăn cứ lấy ra bẻ một miếng mà ăn. Và cái chỗ phía dưới bếp đó là nơi lý tưởng nhất để dân quê tích trữ củ gừng ăn quanh năm, nền bếp bằng đất thì hơi ẩm nhiều, gừng càng lâu hư. Cứ đem mớ củ gừng để xuống đất phía dưới cái bếp, xúc tro bếp nguội đổ lên bít hết củ gừng là gừng không bị khô, để lâu có khi nó còn mọc mầm đem ra vườn đào cái lỗ đặt xuống trồng luôn nữa.

Thịt vịt cỏ dẻ nhưng không dai, ngọt và mềm, nhưng nếu nó chưa đủ độ lớn mà bắt ăn sớm thì nó rất hôi lông, mùi khó chịu lắm. Ði chợ mua vịt cỏ phải vạch lông ra coi, nếu vịt còn lông con là vịt còn “thiếu nhi”, vịt cỏ trưởng thành toàn lông lớn, lông cánh mọc dài và dày. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể mua được vịt cỏ trưởng thành, nếu người nuôi vịt cảm thấy không đủ thức ăn để nuôi, ruộng hết lúa rụng, hết nước, vịt không tự kiếm ăn được thì phải bán bớt bầy vịt đi lấy tiền dù nó chưa đủ độ lớn.

Giá bán vịt cỏ “thiếu nhi” rẻ, thường chỉ người nghèo mới mua, bởi nó còn nhỏ nên làm ra nhiều xương mà ít thịt. Nhà tôi ngày đó thỉnh thoảng mới có cơ hội mua được vài con vịt cỏ chớ không dám mơ tưởng tới chuyện mua được con vịt cỏ lớn nhiều thịt. Nếu vịt lớn có thể làm nhiều món ăn khác nhau nhưng vịt cỏ “thiếu nhi” thì chỉ làm được một món duy nhứt là xào mặn với gừng ăn ngon mà nó không bị hôi lông.

Vịt làm sạch chặt miếng bằng hai ngón tay, để cho ráo rồi ướp với một chút hắc xì dầu cho thơm, thêm chút đường, chút muối, chút bột ngọt, chút tỏi giã nhỏ, trộn đều để chừng ba chục phút cho thịt vịt thấm gia vị. Khi ướp thịt sẽ ra nước nhưng không sao, thỉnh thoảng lấy đôi đũa trộn cho thịt thấm đều. Lấy một củ gừng non bằng ba ngón tay cạo sạch vỏ, rửa sạch rồi xắt chỉ như que tăm. Gừng phải lựa gừng non ăn không bị dai, không bị xơ mà cũng không bị quá cay, con nít người lớn đều ăn chung được hết.

Bắc cái chảo lớn lên bếp, cho lửa lớn, cho vài muỗng dầu ăn hoặc mỡ heo vô phi tỏi cho vàng rồi chắt nước trong thịt vịt ra để riêng, đổ thịt vịt đã ướp vô xào cho thịt săn lại. Làm món này chỉ xài muối làm vị mặn, không xài nước mắm thêm vô sẽ có mùi tanh. Thấy thịt săn lại thì đổ nước ướp thịt lúc nãy vô chảo xào tiếp cho thấm hết vô thịt cho đến khi thấy còn sền sệt có màu nâu đỏ thì đổ gừng vô xào đến khi gừng chín thấm gia vị là được.

Nhớ cái thời đó, nhà thì đông người, con nít thì nhiều, mà có con vịt cỏ nhỏ xíu. Thay vì chỉ xài củ gừng bằng ba ngón tay thôi, lại “chơi” luôn hai ba củ gom lại bằng bàn tay xòe, thêm gia vị, mỡ, muối nhiều hơn, xào xong không thấy thịt vịt đâu chỉ thấy toàn gừng là gừng. Thấy vậy mà gừng thấm gia vị quá ngon, lúc ăn lại tranh nhau ăn gừng, nhiều lúc chỉ cần vài đũa gừng là cũng ăn xong một bữa cơm.

Thịt vịt ngọt mà thấm thêm vị gừng, cay cay, nóng nóng, hòa cùng các vị mặn mặn, ngọt của gia vị, mùi thơm của tỏi phi, của hắc xì dầu bay lên hấp dẫn cái lỗ mũi vô cùng. Tiết trời đang lành lạnh mà xới tô cơm nóng ra ăn với thịt vịt cỏ xào gừng, ta nói ăn tới đâu nghe nó ấm bụng tới đó, gừng thấm gia vị ăn vừa có cảm giác ấm nồng, vừa giòn vừa ngon như thịt vịt. Ai không tin cứ làm rồi ăn thử thì biết liền hà. Ðây chỉ nói về vịt cỏ, còn vịt nuôi công nghiệp kiểu Mỹ thì không đảm bảo “ngon như chất lượng quảng cáo” à.

TPT

( Báo Trẻ )