Nguyễn Khắc Mai

Hà Nội, ngày 1-3-2017

Phó Chủ tịch nhà nước CSVN Đặng Thị Ngọc Thịnh ra đón Nhật Hoàng và Hoàng Hậu tại phi trường Nội Bài, Hà Nội. Nguồn: internet

Thư ngõ Kính cẩn gửi Nhật Hoàng và Hoàng Hậu

Kính thưa Nhật Hoàng và Hoàng Hậu,

Hôm qua, khi nhìn thấy Nhật Hoàng và Hoàng Hậu bước ra cửa máy bay, dừng lại rồi nghiêng mình chào Đất nước Việt Nam và những người ra đón, tôi thực sự có một xúc động đầy thiện cảm. Đó là sự tinh tế của văn hóa phương Đông chăng. Tôi, một người già sống ở Ô Đồng Lầm, kinh thành Thăng Long xưa xin gởi lá thư này đến Ngài.

Tôi còn nhớ hồi bé tôi đã từng được những vị trưởng thượng truyền cảm cái lòng khâm phục Nhật Bản sau cuộc Nga – Nhật chiến tranh, một hạm đội của Nga đã bị đánh tan ở eo Đối Mã. Điều thú vị là qua đó Việt Nam biết đến vị trí và giá trị của cảng Cam ranh. Rồi chúng tôi say sưa đọc về công cuộc Minh trị Duy Tân với những hành động đầy tinh thần yêu nước lãng mạn, như có người rạch bụng mình giấu tài liệu khoa học đem về nước.

Có một hình ảnh khác mà tôi còn nhớ mãi. Đó là vào cuối thế kỷ XIX, khi Nhật Bản đã đóng được chiếc chiến hạm đầu tiên, nhưng không có giây buộc neo. Các công chúa và các bậc mệnh phụ đã quyết định cắt búi tóc của mình và vận động quyên góp để bện thành một sợi giây neo bền chắc. Người ta bảo một sợi tóc có thể chịu một lực 5kg, thì sợi giây neo bằng tóc ấy bền chắc biết nhường nào. Nhưng không phải là vấn đề kỹ thuật, mà là tinh thần lãng mạn yêu nước của người phụ nữ Nhật năm xưa. Có thể những chi tiết ấy đã góp phần cho nhân cách của một người già như tôi hôm nay chăng. Bây giờ tôi chỉ mong sao cho những chiếc neo bền chắc ấy, sẽ cắm vững vào những bến bờ của tình đoàn kết, hữu nghị, để cho chúng ta giữ yên cả hai Biển Đông đang đầy sóng gió bất trắc gian xảo.

Kính thưa Nhật Hoàng và Hoàng Hậu, cuộc thăm viếng của Ngài và Hoàng Hậu đúng vào tháng Ba năm 2017 này, với tôi, thật đầy ý nghĩa biểu tượng. Vào tháng Ba của 110 năm trước ở Hà Nội đã khai trương Đông Kinh Nghĩa Thục, một ngôi trường, một phong trào văn hóa cứu nước có ý nghĩa như cuộc Quốc gia khởi nghiệp đầu thế kỷ XX của Việt Nam. Cảm hứng và hình ảnh của Nó chính là mối tương liên của những nhân sĩ trí thức Nhật Bản với những trí thức yêu nước của Việt Nam, đặc biệt là hình mẫu của Khánh Ứng Nghĩa Thục. Trớ trêu của lịch sử là Đông Kinh Nghĩa Thục chỉ hoạt động được chưa đầy một năm thì bị thực dân Pháp đóng cửa, bắt những lãnh đạo của trường đày đi Côn đảo.

Ngày nay, Đông Kinh Nghĩa Thục chỉ còn trong ký ức với những bài học vô giá. Còn Khánh Ứng thật may mắn, đã tồn tại và phát triển để hôm nay vẫn là một trung tâm tinh hoa của Nhật Bản. Chúng tôi mong mỏi thúc đẩy những quan hệ văn hóa mà tiền nhân của hai nước đã đặt những hòn đá tảng nền móng đầu tiên. Khi Nhật Bản cung cấp cho chúng tôi những bài học sáng giá về sự phát triển một dân tộc Á Đông trong thời đại mới, chúng tôi càng đánh giá cao phương châm của Đông Kinh Nghĩa Thục: “Á Âu chung lại một lò. Đúc nên nhân cách mới cho là người”. Điều mà người Nhật làm được và có những thành công trong thế kỷ qua, thì hôm nay chúng tôi đang ra sức phấn đấu.

Tôi nhớ có một triết gia Tây phương nói: “Chỉ trên cơ sở phát triển tận thiện các Dân tộc, mới có quan hệ quốc tế tốt đẹp”. Điều ấy thật đúng. Khi nước Nhật ở đầu thế kỷ trước, buộc phải hy sinh mối quan hệ giữa những nhân sĩ Nhật và Việt. Cũng như Việt Nam không thể duy trì và phát triển Đông Kinh Nghĩa Thục được, là do vướng vào những quan hệ quốc tế phức tạp và tiêu cực. Mong sao quá trình phát triển tận thiện của hai Dân tộc sẽ khiến cho kẻ muốn chọc gậy bánh xe dẫu gian xảo, hiểm độc cũng sẽ không làm gì được.

Vào năm 2014, tôi có may mắn được tiếp xúc với hai vị giáo thụ từ Keio sang trình bày về chiến lược đối phó với sự bá quyền bành trướng có an nguy cho Nhật Bản. Trong ý thức tương đồng tôi có tặng hai vị ấy câu đối. Nay xin chép lại kính dâng Nhật Hoàng:

Quý Tỵ tân niên gia gia đô hướng Mỹ,

Trường xà nhất trận xứ xứ tổng bình Hoa.

Hoa và Mỹ là hai khái niệm nói về cái tinh hoa đẹp đẽ, mà cũng là tên hai thực thể của nhân loại.

Ngày mai Nhật Hoàng cùng Hoàng Hậu sẽ đi thăm Huế, vốn là quê hương của tôi. Xin kính chúc Nhật Hoàng và Hoàng Hậu có được những giờ phút thanh thản nơi những nhà vườn, những cung điện xinh xắn, những lăng tẩm trầm mặc bên giòng sông Hương thơ mộng.

Xin dâng lên Nhật Hoàng và Hoàng Hậu lời chúc vạn an.

Kính,

Nguyễn Khắc Mai

Người già ở Ô Đồng Lầm, Thăng Long xưa