Trung tá Sáu, Liên đoàn trưởng nói:
- Lý do mời ba anh lên đây, vì sáng sớm hôm nay Bộ Chỉ Huy BĐQ/Sàigòn có công điện cho Liên đoàn, phải cắt ra một Tiểu đoàn tăng cường ngay cho Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung (Hốc Môn). Ai trong các anh tình nguyện đi?
Một phút im lặng, không nghe ai trả lời. Trung tá Sáu tiếp:
- Vậy đề nghị cho các anh bốc thăm?
Vừa nghe bốc thăm, tôi phản ứng:
- Thưa Trung tá, nếu anh Khang, anh Quang không đi, tôi, Tiểu đoàn 43 tình nguyện đi.
Liên đoàn trưởng liền quyết định:
- Nếu vậy, anh Xẻn về chuẩn bị Tiểu đoàn ngay. Đến 10:30 sẽ có đoàn quân xa đến trình diện anh. Xuất phát càng sớm càng tốt. Khi rời đây và tới nơi, anh phải báo về Liên đoàn.

 

Tôi đáp nhận và chào Liên đoàn trưởng. Anh Khang và anh Quang chúc tôi may mắn.
Dù Tiểu đoàn trong tình trạng ứng chiến, nhưng với thời gian chuẩn bị cấp bách như vậy nên việc gom quân có ít nhiều khó khăn. Với quân số gần 300, tôi phân lên 25 xe GMC, lệnh ra Xa Lộ Biên Hoà trực chỉ hướng Saigon – Quang Trung. Bấy giờ hơn 11 giờ trưa ngày 29-4-1975.
Khi đoàn xe chạy đến ngã tư Thủ Đức và Trường Bộ Binh, tiểu đoàn bị một chốt Quân Cảnh chận lại bảo không thể vào Sàigon bằng lối Xa Lộ nầy vì đang đang có trận đánh nhau giữa hãng Xi Măng Hà Tiên và Cầu Tân Cảng. Đoàn xe buộc phải quẹo phải đi qua chợ Thủ Đức, nhưng đến gần Cầu Bình Lợi thì lại gặp một đơn vị Nhảy Dù kéo kẽm gai không cho qua. Tôi phải lên đầu đoàn nói chuyện với anh Đại đội trưởng ở đó và được phép qua cầu.
Có một điều khá may mắn cho tôi, nếu chọn Xa Lộ Đại Hàn đi Quang Trung ngay từ đầu hay khi gặp đơn vị Dù tôi quẹo phải hướng Lái Thiêu rồi quẹo trái qua Quang Trung, có thể chúng tôi đã bị VC phục kích hoặc tao ngộ chiến với họ và nhiệm vụ đi Quang Trung đã không đơn giản.
Sau khi qua Cầu Bình Lợi, qua Ngã Tư Xóm Gà, ra Đường Chi Lăng, vượt Ngã Tư Phú Nhuận, qua Bộ Tổng Tham Mưu tới Ngã Tư Bảy Hiền, quẹo phải 400 mét hướng Quang Trung, tôi ra lệnh cho đoàn xe ép sát lề phải dừng lại. Một cảnh tượng bất thường hiện ra, mới hơn 1 giờ chiều mà đường vắng tanh, không một bóng người qua lại, không một xe cộ lưu thông. Tôi bảo tài xế lái vào gần sát một xe bán thuốc lá lẻ bên đường và hỏi cô bán thuốc:
- Cô ơi, cho tôi hỏi thăm, tình trạng không bình thường thế nầy xãy ra từ lúc nào vậy cô?
Được cô trả lời:
- Thưa ông, lúc 10 giờ sáng mọi sinh hoạt đều bình thường, nhưng đến gần 12 giờ trưa thưa dần, thưa dần và vắng luôn như hiện nay.
- Cám ơn cô. Cô có nghe ai nói từ đây đến Vina Texco, đến ngã tư An Sương có Việt cộng không?
- Dạ, không nghe.
Kinh nghiệm nghề nghiệp cho tôi biết như vậy là đoạn đường từ đây đến Quang Trung không còn an ninh, đã có địch rồi. Tôi gọi ngay các Đại đội trưởng lên đầu máy gặp tôi và tôi ban một Lệnh hành quân ngắn gọn:
- “Sau khi nghe lệnh tôi, các anh cho lính để hết ba lô xuống sàn xe, súng đạn nón sắt mang vào người sẵn sàng tác chiến, đứng dọc hai bên thành xe, súng quay ra 2 phía. Khi di chuyển mỗi xe cách nhau tối thiểu 30 mét với tốc độ trung bình. Đang di chuyển nếu bị địch bắn, chúng ta vừa bắn trả lại vừa đi. Khi bị địch bắn, xe nào bị trúng đạn hư, lính tự động xuống xe tìm vị trí chiến đấu; đoàn xe trước chạy lên một đoạn, dừng lại, xuống xe, bố trí chờ lệnh; đoàn xe sau dừng ngay tại chỗ, xuống xe, bố trí chờ lệnh. Chuẩn bị xong các Đại đội báo cáo Tiểu đoàn và Đại đội đi đầu cho xe lăn bánh”
Sau đó đoàn xe lần lượt qua Hãng dệt Vina Texco, tại đây thấy có một đơn vị Nhảy Dù đang bố trí, rồi tới ngã tư An Sương, qua hậu cứ Biệt Kích 81. Binh sĩ trong đó giơ tay chào chúng tôi và họ đang ở các tháp canh, giao thông hào tư thế sẵn sàng chiến đấu. Đến ngã tư Trung Chánh đoàn xe quẹo phải vào cổng số 1 của Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung, nhưng bị kẽm gai và lính gác chận lại, phải trình Sự vụ lệnh và Công điện tăng cường họ mới mở cổng cho vào. Bấy giờ khoảng 2 giờ chiều 29-4-1975. Khi đoàn xe vừa đậu tại Vườn Tao Ngộ (chỗ tiếp tân của anh em quân dịch) thì bên ngoài Trung Tâm một đoàn xe Việt Cộng dẫn đầu bằng mấy chiếc T54 trên Quốc Lộ I, từ Hốc Môn xuống, cũng đến ngang Trung Tâm, bắn nhau đì đùng với các chốt của Quân Trường bên kia đường. Sau một chập bắn nhau, tiếng súng ngưng. Hai xe T54 đã vào chiếm Trường Dạy Lái Xe, sát Quốc lộ I.
Sau khi lệnh cho Tiểu Đoàn xuống xe bố trí chung quanh Vườn Tao Ngộ, tôi đến Trung Tâm Hành Quân của Quân Trường để gặp cấp chỉ huy. Tại đó tôi gặp được Đại Tá Huấn, Chỉ huy phó (nghe đâu Chỉ huy trưởng đã đi đâu rồi). Khi tôi chào trình diện và báo Tiểu đoàn BĐQ tăng cường đã tới nơi, Đại tá Huấn hỏi:
- Tiểu đoàn anh hiện giờ đang ở đâu?
- Thưa Đại tá, đang bố trí tạm tại Vườn Tiếp Tân.
- Anh có nghe súng nổ ngoài đường không? Xe tăng đã vào Trường dạy lái xe. Anh cho Tiểu đoàn ra đánh ngay mấy cái xe đó cho tôi.
- Thưa Đại tá, đánh là nghề của chúng tôi. Nhưng trước khi thi hành nhiệm vụ nầy, xin Đại tá cho tôi biết một số điều căn bản cần thiết “cách phòng thủ bố trí của Quân Trường, Lực lượng Địch Bạn chung quanh gần nhất, phương tiện tiếp vận yểm trợ…”
- Được, anh theo ông Trung tá nầy xuống hầm Trung Tâm Hành Quân.
Tại phòng nầy tôi được xem hệ thống phòng thủ của Quân trường, nghe thuyết trình lực lượng địch bạn trong vùng, vị trí xe tăng VC đang đậu. Nhìn lên bản đồ phối trí lực lượng, thấy chi chít ô chữ nhật màu đỏ (màu cuả địch), tôi hỏi ông Trung tá về lực lượng bạn. Trung tá đó trả lời:
- Chi Khu Trảng Bàng, Tiểu Khu Hậu Nghĩa đã mất mấy ngày nay, Chi Khu Hốc Môn vừa mất đêm qua.
Tôi hỏi tiếp:
- Thưa Trung tá, Sư đoàn 25 thấy có ký hiệu trên vùng đó, nay còn đó không?
Tôi được trả lời:
- Tất cả đã phân tán về hướng Lái Thiêu – Bình Dương. Coi như mình đã bỏ ngỏ mặt trận phía Trảng Bàng, Gò Dầu. Tiền quân của VC nay đã có mặt tại chợ Trung Chánh và một số điểm chung quanh trường. Quân Trường chúng ta bây giờ trở thành tuyến đầu.
Tôi hỏi ông thêm một vài vấn đề nữa:
- Bây giờ phương tiện yểm trợ gồm có những gì?
- Chỉ còn 2 khẩu 105 ly duy nhất tại Quận Gò Vấp và một số súng cối cơ hữu của Quân Trường.
- Không quân thì sao?
- Chắc chắn không có, không liên lạc được với Biên Hòa, hay ngay cả Tân Sơn Nhất.
- Tản thương có trực thăng không?
- Không có, sẽ dùng Ambulance của trường chở đi Bệnh Viện Cộng Hòa.
- Nếu cần thêm súng đạn, quân số thì sao?
- Không trở ngại, chúng tôi có 10.000 tân binh đang huấn luyện tại đây, sẵn sàng giao cho anh.
- Rất cám ơn Trung tá. Xin Trung tá cho người hướng dẫn tôi ra xem 2 cái xe tăng T54 đang ở đâu trên thực tế.
Trong khi ngồi đợi người tới, tôi mượn điện thoại báo cáo về BCH/BĐQ. Sẵn dịp tò mò, tôi gọi Tổng tham Mưu để dò hỏi tình hình, được anh trực máy trả lời:
- Tôi là Hạ sĩ quan trực máy, giờ nầy Sĩ quan từ cấp Đại Úy trở lên đi hết rồi, không ai có thẩm quyền trả lời ông.
Tôi hỏi lại, họ đi đâu và được trả lời ngắn gọn:
- Dạ, không biết.
Tò mò thêm, tôi gọi Biệt Khu Thủ Đô và nhận được câu trả lời giống hệt như vậy. Buông máy xuống, trong đầu tôi tự hỏi “Bỏ chạy hết rồi sao?” và kết luận “Rắn đã mất đầu”. Với cương vị Tiểu đoàn trưởng hiện tại tôi biết tôi nên làm những gì.
Mười phút sau có một anh Thiếu Úy đến trình diện tôi. Tôi mời anh ta ra xe ngồi ghế trưởng xa. Tôi lái, anh ta chỉ đường. Gặp tay gà mờ không biết rõ vị trí xe tăng địch, anh ta đã chỉ tôi lái tới quá gần chúng nó, đang đậu bên kia hàng rào núp sau mấy bụi tre gai. Thấy chúng tôi, chúng nổ một tràng AK chận lại. Thắng dừng xe, nhảy qua trái đứng sau một gốc cây bên lề quan sát kỹ, tôi thấy chúng có hai thằng ngồi trên nóc xe tăng đang ăn cái gì đó. Tài xế của tôi phải bò lên lùi xe lại thật xa, phần tôi theo hàng cây đi lui từng gốc. Trở lại gặp Đai tá Huấn, Chỉ huy phó, tôi nói:
- Thưa Đại Tá, tôi đã thấy rõ 2 cái xe VC rồi. Nó ở bên kia hàng rào. Cách chúng nó chừng 50 mét, lính mình bố trí dưới giao thông hào rất đông. Với địa hình nầy, nếu đánh tôi phải đưa Tiểu đoàn tôi ra bên ngoài Quân Trường. Chuyện đó tôi sẽ làm, bây giờ tôi đề nghị với Đại tá như thế nầy: Đại tá ra lệnh cho đơn vị nào ở gần xe tăng nhất, nhảy lên bắt sống chúng nó cho tôi.
- Anh nói đùa, chúng nó là tân binh.
- Thưa, tôi nói thật, giờ nầy không còn phân biệt tân binh hay cựu binh, vì khoảng cách giữa ta và địch quá gần, chỉ đánh nhau bằng lựu đạn, bằng tay và bắt sống chúng nó thôi. Tôi biết cấp chỉ huy tân binh ở đây là những sĩ quan ưu tú có nhiều kinh nghiệm chiến đấu từ các chiến trường đưa về. Nếu không thành công, tôi sẽ vào đánh ngay thay thế họ (Trả lời như vậy là một trường hợp rất đặc biệt trong đời binh nghiệp của tôi. Lẽ dĩ nhiên tôi có nhiều lý do, nhưng thiết nghĩ không cần phải viết ra đây).
Thấy tôi quả quyết, Đại tá Huấn nhường:
- Thôi đươc, Tiểu đoàn anh làm trừ bị và đợi lệnh tôi.
Tôi trở về vị trí đóng quân tạm ngồi chờ. Đến 7 giờ tối không nghe thêm lệnh gì, tôi lên gặp lại ông Huấn hỏi nhiệm vụ tiếp trong đêm, ông nói:
- Đêm nay anh vẫn trừ bị, nếu Quân trường bị tấn công, thủng chỗ nào anh lấp vào chỗ đó và quan trọng nhất là bảo vệ Trung Tâm Hành Quân của tôi.
Tôi trở lại Tiểu đoàn, họp các Đại Đội Trưởng phân công nhiệm vụ phòng thủ đêm và vào hệ thống truyền tin của Quân Trường để theo dõi diễn biến đêm đó bên trong cũng như bên ngoài Quân trường. Các tiền đồn báo cáo từ 10 giờ đêm đến sáng hôm sau, có tất cả 4 đoàn xe VC chạy ngang Quân Trường hướng về Sàigòn, và tiền quân của chúng đã vào đến Ngã tư Bảy Hiền, tiến sát Bộ Tổng Tham Mưu vào khoảng 5-6 giờ sáng ngày 30-4.
Đến 8 giờ sáng, từ hàng rào phía Quốc lộ I, VC phát loa vào trường kêu gọi đầu hàng. Chúng nói đêm qua chúng không tấn công vì biết đây là một trường dạy lính. Nếu không cử người ra đầu hàng, 8:30 chúng sẽ tấn công. Tôi báo động Tiểu đoàn và chuẩn bị sẵn sàng phản công. Chúng tôi đợi, đợi, và đợi… Đến gần 10 giờ thì một anh Thượng Sĩ, phụ tá Ban 3 của tôi, hớt ha hớt hải chạy tới:
- Thiếu tá ơi, Tổng Thống Dương văn Minh tuyên bố đầu hàng rồi!
- Ai bảo anh? Tôi hỏi.
- Đây nè, trong Radio nè. Anh mở chiếc Radio anh đang có trong tay cho tôi nghe.
Tôi như từ trời cao rơi xuống, không tin lỗ tai tôi vừa nghe một sự thật. Tôi phải cố nghe lại một lần nữa, rồi tự hỏi “Thế là thế nào? Cuộc đời, sự nghiệp và lý tưởng chiến đấu bảo vệ Miền Nam của mình đến đây phải chấm dứt hay sao?” Tôi bảo anh Ban 3 mang Radio đi chỗ khác. Tôi và Bộ Chỉ Huy Tiểu đoàn kéo lại Tượng Đài Quang Trung Nguyễn Huệ. Tôi bước lên hai bậc tam cấp ngồi xuống phía trước dưới chân Ngài. Thân Tâm dường như tự động chia tay, tôi ngồi đó như xác không hồn. Tình trạng nầy kéo dài gần 20 phút. Tôi tỉnh lại. Việc đầu tiên, nghe mấy cái loa truyền tin của tôi VC đã vào lải nhải kêu gọi đầu hàng, tôi bảo mấy anh mang máy tắt hết các máy truyền tin. Trước mắt tôi cảnh 10.000 tân binh quân dịch rã ngũ, súng đạn vất lung tung, xe gắn máy đủ loại chen lấn ngược xuôi. Phải nói là Tiểu đoàn 43 của tôi rất kỷ luật, nằm yên tại chỗ, án binh bất động, không một Đại Đội Trưởng nào gọi hỏi tôi bây giờ phải tính sao, phải làm gì. Tôi giữ Tiểu đoàn trong tình trạng như vậy đến quá 12 giờ trưa và sau đó tôi vào Trung Tâm Hành Quân tìm Đại Tá Huấn xem ông ta đang làm gì.
Khi bước chân vào cửa phòng Chỉ huy phó, tôi thấy ông ngồi tại ghế của ông quân phục chỉnh tề, sau lưng cả chục người đứng hàng ngang, tôi đoán họ là sĩ quan trong Ban Tham Mưu của ông, tôi đưa tay lên chào và hỏi:
- Thưa Đại tá, bây giờ Đại tá tính sao?
Ông ta trả lời:
- Anh là đơn vị tăng phái, anh muốn làm gì làm. Chúng tôi sẽ có những lệnh thích hợp cho đơn vị sau.
Bực mình khi nghe ông nói, tôi đưa tay chào và nói,
- Đây là lần cuối tôi chào Đại tá, tôi sẽ không gặp lại Đại tá nữa.
Bước ra ngoài tôi gọi Đại Úy Nghĩa, Ban 3 của tôi, thuật lại lời nói của Đại tá Huấn vừa rồi, và hỏi anh có ý kiến gì không. Anh nói:
- Anh, Tiểu đoàn trưởng, anh làm gì thì làm tôi không có ý kiến.
- Thế thì anh nghe tôi quyết định đây. Vì danh dự, vì trách nhiệm với 300 sinh mạng của thuộc cấp, vì an ninh của tôi và của anh, tôi quyết định cho đơn vị rã ngũ.
Tôi bảo truyền tin gọi tất cả các Đại đội trưởng lên máy gặp tôi ngay. Từ Trung Tâm Hành Quân cách vị trí bố trí quân khá xa tôi ra lệnh họ:
- “Tất cả những gì của quân đội các anh cho lên đoàn xe hôm qua, những gì riêng tư cá nhân các anh mang theo và tìm đủ mọi cách tự túc về nhà. Tôi cho đơn vị tan hàng. Tôi chịu trách nhiệm. Chào tất cả các anh ”.
Cảnh rã ngũ của Tiểu đoàn diễn ra rất nhanh. Từ xa tôi thấy vẫn còn một số anh em binh sĩ chưa chịu đi, cứ lẩn quẩn quanh đoàn xe. Tôi nghĩ, nếu từ chỗ đứng tôi bỏ đi, sau nầy có dịp gặp lại họ, làm sao tôi chứng minh để họ tin giờ đó tôi vẫn còn có mặt với họ. Nhưng tôi tới gặp họ lúc nầy rất nguy hiểm. Biết đâu trong số họ có VC cài trong đơn vị chờ tôi tới “thịt” tôi để lập công. Do dự, ngại ngùng, nhưng tôi quyết định phải gặp họ một lần cho rõ mặt. Đề phòng tối đa, tôi bảo tài xế lái thật chậm, ngồi bên phải với khẩu M16 đạn lên nòng, mở khóa an toàn và sẵn sàng tự vệ. Cách họ 5-7 mét thấy họ không lộ vẻ gì nghi ngờ, tôi ra hiệu dừng xe. Để súng lại xe, tôi bước xuống đi tới họ, lên tiếng trước:
- Sao giờ nầy các anh chưa chịu đi khỏi đây?
Một số chửi thề, đáp trống không:
- Đ.M. nhục quá, chưa đánh đã đầu hàng, chết mẹ nó cho rồi.
Tôi nhắc lại, tôi khuyên các anh nên rời khỏi đây ngay.
- Ông đi đi, mặc kệ chúng tôi.
Tôi tiến đến gần 2 anh hung hăng nhất, bá vai họ và nói chậm rãi:
- Nếu giờ nầy các anh còn coi tôi như một đàn anh, tôi khuyên các anh nên tìm cách về nhà, ở đó cha mẹ và vợ con các anh đang chờ các anh.
- Thôi ông đi đi, nhục quá, sống sao nổi. Sống làm “đếch” gì.
- Nầy các anh, nếu hôm nay chúng ta thấy nhục, chúng ta cần phải sống hơn ai hết, vì nếu chúng ta tự sát chết, rồi nay mai có cơ hội rữa nhục thì lấy ai làm thay cho chúng ta. Các anh nghe lời tôi, về với cha mẹ vợ con đi, vì giờ nầy họ đang đợi các anh đấy.
Họ vẫn tiếp tục nói:
- Ông cứ đi đi, để mặc chúng tôi.
- Không, các anh phải đi trước rồi tôi mới đi, hay chúng ta cùng đi, tôi khuyên các anh.
Lần nầy có vẻ họ nghe lời, giọng dịu lại, nhưng họ đòi đốt đoàn xe trước khi chia tay. Tôi bảo để đó tôi lo và họ phân tán hai hướng gục đầu mà đi!
Còn lại 6 thầy trò chúng tôi là những người cuối cùng rời khỏi vườn Tao Ngộ. Đến cách cổng số 2 hướng Đài Phát Tuyến vài trăm thước chúng tôi phân tán chia tay nhau. Tôi và Đại Úy Nghĩa, Ban 3, đi chung. Đi bộ một đoạn đường dài chúng tôi chứng kiến nhiều cảnh tượng thật đau lòng. Không ngờ có ngày chúng tôi phải nhục như vậy. Đến 7 giờ tối hôm đó chúng tôi mới về tới Cư Xá Thanh Đa, nhà của tôi. Nghĩa ngủ lại với tôi một đêm. Sáng hôm sau (1-5) tôi đưa Nghĩa ra Bến Xe Miền Tây về Sóc Trăng, quê hương của anh.
Ba mươi sáu năm nay chúng tôi chưa gặp lại. Hiện giờ Nghĩa và gia đình đang định cư tại Atlanta, Georgia. Chắc Nghĩa chưa quên một ngày dài lịch sử nhiều tủi nhục ấy.
Qua những tình tiết vừa viết lại, tôi rút ra được vài điều:
- Nếu vì một lý do gì đó, sự di chuyển của Tiểu đoàn chậm lại 30 phút, chúng tôi và Việt cộng đã có cuộc tao ngộ không đẹp tại ngã tư Trung Chánh (Hốc Môn). GMC đụng đầu với T54. Không biết ai sẽ thắng ai, nhưng chắc chắn máu BĐQ đã phải đổ nhiều, anh em BĐQ đã phải hy sinh thêm vào giờ thứ 23 và số phận của Tiểu đoàn 43 cũng không phải như thế nầy.
- Tài lãnh đạo chỉ huy của tôi chỉ đáng được ngồi dưới chân Quang Trung Đại Đế thôi (và tôi đã làm như kể ở đoạn trên).
- Giờ phút cuối cùng, thuộc cấp tôi chửi thề, nói trổng với tôi, rồi gọi tôi bằng ông, tôi cho còn khá may mắn. Đây là cái giá phải trả cho một cấp chỉ huy không hoàn thành nhiệm vụ.
- Một số anh em Hạ sĩ quan ở lại quyết tự sát mà không thành vì sự xuất hiện can thiệp của tôi. Trong 36 năm qua nếu họ sống thuận lợi, hạnh phúc, chắc họ đã thầm cám ơn tôi vì nhờ tôi mà họ còn sống, ngược lại họ đã trách tôi một cách thậm tệ.
Nhưng với tôi duy nhất chỉ có một điều, nếu có một ngày nào đó trong những ngày còn lại của đời tôi may mắn được gặp lại họ, tôi vẫn hãnh diện là một đàn anh, một cấp chỉ huy không đến nỗi tồi, không đào ngũ, bỏ anh em.
 Giang Văn Xẻn