Tài
sản Nga đã bị đóng băng nên không thể sinh lời cho Nga và phương Tây có
thể lấy số tiền lời này để hỗ trợ cho Ukraine, một chuyên gia nói với
VOA, nhưng cũng lưu ý rằng hành động này có thể tác động đến lòng tin
vào hệ thống tài chính phương Tây.
Hồi giữa tháng 6, lãnh đạo các
nước G7 nhóm họp ở Ý đã đồng ý cho Ukraine vay 50 tỷ đô la trên cơ sở sử
dụng tiền lời từ tài sản Nga bị đóng băng làm tài sản đảm bảo.
Số
tiền 50 tỷ đô la cho Ukraine vay sẽ do các thành viên G7 – Mỹ, Anh,
Đức, Pháp, Ý, Canada và Nhật – và Liên minh châu Âu gánh vác.
Lấy tiền lời trả nợ
Khoảng
260 tỷ euro (tức 281 tỷ đô la) tiền dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga
đã bị đóng băng theo các lệnh trừng phạt do phương Tây áp đặt sau cuộc
xâm lược của Moscow vào Ukraine hồi tháng 2 năm 2022.
Khoảng 190
tỷ euro trong số này được giữ tại Euroclear, trung tâm lưu ký chứng
khoán trung ương đặt tại Bỉ. Điều này khiến EU trở thành nhân tố chủ
chốt trong bất kỳ kế hoạch nào sử dụng tài sản của Nga. Mỹ nắm giữ
khoảng 5 tỷ đô la tài sản của Nga.
Giới chức phương Tây ước tính
số tài sản Nga bị đóng băng này sẽ sinh lãi từ 2,5 tỷ đến 3,5 tỷ euro
mỗi năm và Ukraine sẽ lấy số tiền lãi này để trả nợ cho phương Tây.
Thỏa
thuận này đã kết thúc nhiều tháng đàm phán căng thẳng của các nước
phương Tây, do nỗ lực của Washington lúc đầu muốn tịch thu luôn tài sản
của Nga đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của các nước châu Âu.
Trước
đó, EU đã thông qua kế hoạch trích lợi nhuận từ các tài sản này của Nga
để viện trợ vũ khí và các khoản khác cho Ukraine. Tuy nhiên, Washington
đã thúc đẩy việc cho Ukraine vay luôn một số tiền lớn ngay lúc này.
Các
quan chức cho biết các lãnh đạo EU đồng ý với ý tưởng này một phần vì
nó làm giảm khả năng Ukraine bị hụt ngân quỹ nếu ông Donald Trump trở
lại Nhà Trắng hay Quốc hội Mỹ ghim lại các gói tài trợ như trước đây.
Tuy
nhiên, việc đóng băng tài sản Nga cần được gia hạn mỗi sáu tháng và
việc này cần phải được tất cả 27 thành viên EU chuẩn thuận. Do đó, chỉ
duy nhất một nước, chẳng hạn Hungary, vốn duy trì quan hệ chặt chẽ với
Moscow, có thể vào lúc nào đó sẽ không chịu gia hạn và đòi dỡ bỏ lệnh
đóng băng đối với tài sản Nga.
Các quan chức EU cho biết họ đang
nghiên cứu các lựa chọn để giảm thiểu rủi ro này, chẳng hạn như gia hạn
với tần suất ít hơn hoặc đưa ra đạo luật dự phòng ở Bỉ để giữ cho tài
sản Nga vẫn bị đóng băng.
Còn trong trường hợp Ukraine và Nga đạt
được thỏa thuận hòa bình, các quan chức phương Tây dự đoán các tài sản
bị đóng băng này có thể được dùng để bồi thường cho Ukraine và Ukraine
có thể lấy nó để trả nợ cho phương Tây.
“Nếu Nga-Ukraine đạt được
thỏa thuận hòa bình, hoặc là tài sản Nga vẫn bị đóng băng và tiếp tục
sinh lời để trả nợ, hoặc Nga phải bồi thường thiệt hại mà họ gây ra. Dù
cách nào đi nữa, vẫn có nguồn để trả nợ,” một quan chức cấp cao của Mỹ
được Reuters dẫn lời cho biết.
Phương Tây ‘ăn cắp’?
Tổng
thống Nga Vladimir Putin hôm 21/6 đã gọi việc phương Tây tịch thu tài
sản của Moscow là ‘ăn cắp’ và nói rằng phương Tây không tránh khỏi bị
Nga trừng phạt. Phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho
biết sự trả đũa của Moscow sẽ khiến EU ‘rất đau đớn’.
Tuy nhiên,
EU tuyên bố rằng tiền lời có được từ các tài sản bị đóng băng này là
tiền ‘từ trên trời rơi xuống’ vốn không thuộc về Nga.
“Gọi
đó là ‘trộm cắp’ là vô lý. Các tài sản của Nga vẫn còn được giữ ở đó. Nó
đã bị thu giữ,” Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen phản bác trên
chương trình ‘This Week’ của đài ABC. “Các khoản đầu tư của Nga đã đáo
hạn. Vì vậy, các khoản đầu tư của Nga đang có tiền lời, nhưng chúng tạo
ra thu nhập mà Nga không có quyền đòi.”
“Phần lớn trong số tiền
đó, khoảng 200 tỷ đô la, đang nằm trong trong một cơ quan tài chính của
Bỉ, và ở đó nó đang tạo ra lợi tức không thuộc về Nga mà tích lũy cho cơ
quan tài chính đó,” bà Yellen nói.
“Không có vấn đề pháp lý nào ở
đây,” bà Yellen nói. “Và các đồng minh của chúng tôi, các đối tác của
chúng tôi, G7 sẽ cung cấp cho Ukraine khoản vay 50 tỷ đô la, và sẽ được
hoàn trả theo thời gian từ lợi tức thu được. Và tôi muốn nói rằng các
nhà lãnh đạo G7 đã nói rõ rằng họ sẽ không giải phóng những tài sản này
cho đến khi Nga bồi thường cho những thiệt hại mà họ gây cho Ukraine.”
‘Đền cho Ukraine’
Trao
đổi với VOA từ Fort Worth, Texas, Giáo sư-Tiến sỹ Khương Hữu Lộc, hiện
đang giảng dạy ngành Quản trị Kinh doanh tại trường Keller Graduate
School of Management, nhận định rằng với nền kinh tế bị chiến tranh tàn
phá, Ukraine hiện giờ không có khả năng trả nợ, nên nếu phương Tây cho
nước này vay thì cần phải có tài sản đảm bảo để trả nợ.
Về việc
đóng băng tài sản của Nga, ông dẫn ra việc nếu một người nào đó, chẳng
hạn như trùm đường dây ma túy (drug cartel), bị kết án thì tất cả tài
sản của người đó sẽ bị đóng băng để chờ phân xử. Trong khi đó, Tổng
thống Vladimir Putin của Nga đã bị Tòa Hình sự Quốc tế (ICC) phát lệnh
bắt vì họ cho rằng ông phạm tội ác chiến tranh ở Ukraine.
“Mặc dù
số tài sản bị đóng băng đó không phải của ông Putin mà là tài sản quốc
gia của Nga, tức là tài sản của người dân Nga, nhưng người dân Nga bầu
cho ông Putin để ông xâm lược Ukraine nên họ cũng chịu trách nhiệm,” ông
lý giải.
“Một khi tài sản của anh đã bị đóng băng rồi thì nó
không thể đầu tư để sinh lợi cho anh được,” ông giải thích vì sao tiền
lãi từ số tiền bị đóng băng của Nga không thuộc về Nga như lập luận của
các nước phương Tây.
“Riêng tiền gốc vẫn là của Nga, chỉ có tòa án mới có thể phán quyết xử lý số tiền này như thế nào,” ông nói thêm.
Nếu
sau này Tòa án có phán quyết buộc Nga phải bồi thường cho Ukraine mà
nếu Nga không chịu đền thì lúc đó họ mới lấy số tiền gốc này đền cho
Ukraine, cũng theo lời Giáo sư Khương Hữu Lộc.
Ông dẫn ra một
trường hợp trước đây là khi Iraq tấn công Kuwait, Mỹ đã dùng toàn bộ tài
sản Iraq bị đóng băng để bồi thường cho các nạn nhân ở Kuwait sau khi
có phán quyết của tòa án Mỹ.
Khi được hỏi việc làm này có ảnh
hưởng đến uy tín của hệ thống tài chính phương Tây hay không, ông nhìn
nhận là có và dẫn ra chiều hướng phi đô la hóa trong khối các quốc gia
BRICS do Trung Quốc và Nga đứng đầu.
“Nó làm người ta bớt tin
tưởng vào đồng đô la và đồng euro,” ông nói nhưng khẳng định rằng khó mà
lật đổ vị thế các đồng tiền này vì chúng thống trị giao thương thế
giới.
Riêng Nga hiện giờ không để tiền trong các ngân hàng ở châu
Âu hay Mỹ nữa mà dùng đồng nhân dân tệ và hệ thống ngân hàng của Trung
Quốc để giao thương.
Về phương tiện để Moscow trả đũa phương Tây,
ông Lộc nói Nga hiện nắm 33 tỷ đô la giá trị tài sản của các nước phương
Tây đã đầu tư vào Nga và họ có thể ‘quốc hữu hóa’ để đáp trả.
“Những
công ty nào của phương Tây vẫn còn sản xuất, kinh doanh ở Nga, có lợi
cho kinh tế Nga thì họ để yên, còn những công ty nào đã rút ra rồi thì
họ sẽ quốc hữu hóa,” ông cho biết nhưng cũng cảnh báo rằng biện pháp này
sẽ để lại hậu quả lâu dài cho niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào
nước Nga.