Trên
cao một cây cầu đường sắt bắc qua một dòng sông sủi bọt ngay bên ngoài
Vòng Bắc Cực, các công nhân xây dựng Phần Lan đang nỗ lực thực hiện một
dự án làm thông suốt các kết nối từ bờ biển Đại Tây Dương của NATO ở Na
Uy đến biên giới mới với Nga.
Cho đến tháng 2 năm 2022, dự án điện
khí hóa trị giá 37 triệu euro (41 triệu đô la Mỹ) cho đoạn đường sắt
ngắn này – tuyến đường sắt duy nhất giữa Thụy Điển và Phần Lan – chỉ đơn
giản là hứa hẹn cho người dân địa phương cơ hội đi chuyến tàu đêm tới
những ánh đèn rực rỡ của Stockholm.
Sau khi Nga xâm lược Ukraine, điều đó đã thay đổi.
Bây giờ Phần Lan là một phần của NATO và Thụy Điển hy vọng sẽ sớm gia nhập.
Vào
lúc liên minh định hình lại chiến lược của mình để đối phó với chiến
dịch của Nga, việc tiếp cận các vùng lãnh thổ mới này và cơ sở hạ tầng
của họ sẽ mở ra những cách để các đồng minh theo dõi và kiềm chế Moscow,
đồng thời là cơ hội chưa từng có để đối xử với toàn bộ Tây Bắc Âu như
một khối, gần hai chục nhà ngoại giao và các chuyên gia quân sự và an
ninh nói với Reuters.
“Đặt Nga vào tình trạng rủi ro”
Những
cải tiến đường sắt của Phần Lan xung quanh Tornio ở biên giới Thụy Điển
là một ví dụ. Dự kiến hoàn thành vào năm tới, chúng sẽ giúp các đồng
minh dễ dàng gửi quân tiếp viện và thiết bị từ bên kia Đại Tây Dương đến
Kemijarvi, cách biên giới Nga một giờ lái xe và bảy giờ từ căn cứ quân
sự và căn cứ hạt nhân của Nga gần Murmansk ở bán đảo Kola.
Trong
số các lực lượng đóng ở đó, Hạm đội Phương Bắc của Nga có 27 tàu ngầm,
hơn 40 tàu chiến, khoảng 80 máy bay chiến đấu và kho đầu đạn hạt nhân và
phi đạn, dữ liệu do Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan (FIIA) thu thập cho
thấy.
Trong một cuộc xung đột quân sự với NATO, nhiệm vụ chính của
Hạm đội sẽ là đảm bảo quyền kiểm soát Biển Barents và ngăn chặn các tàu
đưa tiếp viện từ Bắc Mỹ đến châu Âu qua vùng biển giữa Greenland,
Iceland và Vương quốc Anh.
Đó là điều mà Phần Lan có thể giúp NATO chống lại.
Thiếu tướng Mỹ đã nghỉ hưu Gordon B. Davis Jr. nói với Reuters: “Tất cả chỉ nhằm kiềm chế những loại năng lực đó từ phía bắc.”
Bên
cạnh việc mở rộng lãnh thổ, Helsinki đang mua những khí tài phù hợp,
đặc biệt là máy bay chiến đấu, “để tăng thêm giá trị cho việc phòng thủ ở
phía đông bắc, và nói thẳng ra là, trong một cuộc xung đột khiến Nga
gặp rủi ro,” ông nói.
Sự đóng góp của Thụy Điển, vào năm 2028, sẽ
bao gồm một thế hệ tàu ngầm mới ở Biển Baltic mà ông Fredrik Linden, Chỉ
huy Đội tàu ngầm đầu tiên của Thụy Điển, cho biết sẽ tạo ra sự khác
biệt lớn trong việc bảo vệ cơ sở hạ tầng đáy biển dễ bị tổn thương và
duy trì quyền tiếp cận - vấn đề an ninh đang gây nhức đầu hiện nay, như
việc phá hủy các đường ống dẫn khí đốt Nord Stream vào tháng 9 năm 2022
đã cho thấy.
Ông Linden nói với Reuters: “Với 5 chiếc tàu ngầm, chúng tôi có thể đóng cửa biển Baltic.”
Phó
Giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan FIIA Samu Paukkunen nói với
Reuters rằng Nga đã và đang tích cực phát triển các năng lực quân sự và
hỗn hợp của mình ở Bắc Cực để chống lại phương Tây, một phần dưới vỏ bọc
hợp tác kinh tế và môi trường quốc tế. Bộ Quốc phòng Nga không trả lời
yêu cầu bình luận.
Viện của ông Paukkunen ước tính các lực lượng vũ trang phương Tây chậm hơn Nga khoảng 10 năm về mặt quân sự ở Bắc Cực.
Ông
Paukkunen cho biết, ngay cả với những tổn thất mà Nga phải gánh chịu ở
Ukraine, thành phần hải quân của Hạm đội Phương Bắc và các máy bay ném
bom chiến lược vẫn còn nguyên vẹn.
Đan Mạch, thành viên NATO, đã
loại bỏ dần hạm đội tàu ngầm của mình vào năm 2004, một phần trong động
thái thu hẹp quy mô khả năng quân sự sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc,
và nước này vẫn chưa quyết định các khoản đầu tư trong tương lai. Na Uy
cũng đang đặt mua 4 tàu ngầm mới, chiếc đầu tiên sẽ được giao vào năm
2029.
Ông Sebastian Bruns, nhà nghiên cứu cấp cao về an ninh hàng
hải tại Viện Chính sách An ninh của Đại học Kiel, nói: “Đối với tôi,
dường như chúng ta có một số việc phải làm, bởi vì chúng ta đã không làm
điều đó đúng cách trong 25 năm qua”.
“Toàn bộ”
Cả
hai diễn biến đều cho thấy liên minh mở rộng sẽ định hình lại bản đồ an
ninh của châu Âu như thế nào. Khu vực từ Baltic ở phía nam đến vùng cao
phía bắc gần như có thể trở thành một khu vực hoạt động tổng hợp của
NATO.
“Đối với NATO, điều quan trọng là phải kiểm soát toàn bộ
phần phía bắc, xem nó như một khối toàn bộ,” Trung tá Michael Maus của
NATO nói với Reuters. Ông chủ trì nhóm công tác dẫn dắt việc hội nhập
quân sự của Phần Lan vào NATO.
“Với các quốc gia NATO (hiện nay)
là Na Uy và Đan Mạch, giờ đây chúng ta có cả một khối. Và khi nghĩ về
các kế hoạch phòng thủ tiềm năng, đó là một bước tiến lớn đối với chúng
ta, để coi đó là một khu vực toàn bộ hiện tại.”
Điều này trở nên
rõ ràng vào tháng 5, khi Phần Lan tổ chức cuộc tập trận đầu tiên ở Bắc
Cực với tư cách là thành viên NATO tại một trong những căn cứ huấn luyện
pháo binh lớn nhất châu Âu cách Vòng Bắc Cực 25 km.
Thị trấn
Rovaniemi gần đó, được khách du lịch gọi là quê hương của ông già Noel,
cũng là căn cứ của lực lượng không quân Bắc Cực của Phần Lan và sẽ đóng
vai trò là trung tâm quân sự cho khu vực trong trường hợp xảy ra xung
đột. Phần Lan đang đầu tư khoảng 150 triệu euro cải tạo căn cứ để có thể
tiếp nhận một nửa phi đội mới gồm 64 máy bay chiến đấu F-35, dự kiến sẽ
đến từ năm 2026.
Đối với cuộc diễn tập tháng 5, gần 1.000 binh sĩ
lực lượng đồng minh từ Hoa Kỳ, Anh, Na Uy và Thụy Điển đã tràn ngập các
đường cao tốc thưa thớt khi họ tham gia cùng khoảng 6.500 quân Phần Lan
và 1.000 xe.
Đại úy Kurt Rossi, Sĩ quan Pháo binh dã chiến của Quân đội Hoa Kỳ, dẫn đầu một khẩu đội mang theo một bệ phóng rốc-két M270.
Đầu tiên nó được vận chuyển từ Đức qua biển Baltic, sau đó được vận chuyển bằng xe tải gần 900 km về phía bắc.
Ông Rossi nói: “Chúng tôi chưa từng gần (với Nga) như vậy và chưa huấn luyện ở Phần Lan trước đây.”
Nếu
xảy ra xung đột với Nga ở khu vực Biển Baltic - nơi Nga có khả năng
quân sự đáng kể tại St. Petersburg và Kaliningrad - tuyến đường vận
chuyển mà NATO sử dụng cho cuộc tập trận đó sẽ rất dễ bị tổn thương.
Phần Lan phụ thuộc rất nhiều vào vận tải hàng hải cho tất cả các nguồn
cung cấp của mình – dữ liệu hải quan cho thấy gần 96% ngoại thương của
nước này được vận chuyển qua Baltic.
Tuyến đường sắt đông-tây băng qua vùng cao phía bắc sẽ mở ra một giải pháp thay thế, có thể mang tính quyết định.
Ông
Tuomo Lamberg, quản lý các hoạt động xuyên biên giới tại Sweco, công ty
Thụy Điển thiết kế điện khí hóa, nói: “Tôi nghĩ rằng người Nga có thể
dễ dàng làm gián đoạn việc vận chuyển hàng hóa bằng đường biển nên về cơ
bản, tuyến đường phía bắc này là tuyến đường duy nhất có thể tiếp cận
sau đó”.
“Không có gì đánh bại họ”
Nhưng rủi ro đó cũng có thể giảm đi khi Thụy Điển gia nhập NATO.
Ở
bên dưới mực nước Biển Baltic, chỉ huy tàu ngầm Linden cho phóng viên
xem khu vực dành cho hạm trưởng tàu Gotland, một trong bốn tàu ngầm hiện
có trong hạm đội của Thụy Điển, sẽ nâng tổng số tàu của NATO ở các nước
Baltic lên 12 chiếc vào năm 2028.
Viện Kiel dự kiến Nga sẽ bổ
sung thêm 1 tới 3 tàu ngầm trong những năm tới, nâng tổng số tàu ngầm
Baltic lên 4 chiếc, cùng với hạm đội khoảng 6 tàu chiến hiện đại. Khả
năng của họ tại Kaliningrad cũng bao gồm các phi đạn đạn đạo tầm trung.
“Đây
có thể là nơi cô đơn nhất trên thế giới,” ông Linden, người chỉ huy con
tàu trong nhiều năm, nói. Trong một nhiệm vụ điển hình, kéo dài hai đến
ba tuần, không có liên lạc với trụ sở chính, ông cho hay.
Nhà
nghiên cứu Bruns nói chiếc Gotlands, giống như tàu ngầm Loại 212 hiện
đại của Đức, sẽ là một trong những tàu ngầm phi hạt nhân tiên tiến nhất
của NATO và có thể ở ngoài cảng lâu hơn đáng kể so với hầu hết các mẫu
thông thường khác.
Ông Bruns nói: “Không nghi ngờ gì nữa, tôi có
thể nói rằng lớp tàu Gotland và Loại 212 của Đức là những tàu ngầm phi
hạt nhân có khả năng nhất trên thế giới.”
“Không có gì có thể đánh
bại chúng, theo đúng nghĩa đen. Xét về mức độ thầm lặng của chúng, động
cơ chúng sử dụng, chúng đặc biệt thầm lặng và rất cơ động.”
Trong
chiến tranh tàu ngầm, ông Linden nói, câu hỏi chính là kẻ thù ở đâu.
Một thành viên thủy thủ đoàn bất cẩn làm rơi cờ lê hoặc đóng sầm cửa tủ
có thể dẫn đến việc bị phát hiện.
“Chúng tôi nói chuyện rất nhỏ trên tàu,” ông Linden nói. “Bạn không nên tin ... những bộ phim mà mệnh lệnh được hét lên.”
Chiếc
Gotland có trụ sở tại Karlskrona, cách Kaliningrad khoảng 350 km qua
biển Baltic. Theo Ủy ban An ninh và Hợp tác châu Âu, với trung bình
1.500 tàu mỗi ngày qua lại trên biển Baltic, đây là một trong những
tuyến đường biển nhộn nhịp nhất thế giới – và thực sự chỉ có một đường
đi ra, đó là Biển Kattegatt giữa Đan Mạch và Thụy Điển.
Con đường
biển nông và đông đúc chỉ có thể được tiếp cận thông qua ba eo biển hẹp
mà tàu ngầm không thể đi qua mà không bị phát hiện.
Sức mạnh của lắng nghe
Nếu
bất kỳ eo biển nào bị đóng, giao thông vận tải đường biển đến Thụy Điển
và Phần Lan sẽ bị ảnh hưởng nặng nề và các quốc gia vùng Baltic bị cắt
đứt hoàn toàn. Nhưng với Thụy Điển trong liên minh, điều đó trở nên dễ
ngăn ngừa hơn, bởi vì các tàu ngầm của Thụy Điển sẽ tăng thêm sức mạnh
lắng nghe của NATO.
Ông Linden nói thủy thủ đoàn tàu Gotland đôi
khi có thể nghe thấy tiếng tàu của Nga. Phạm vi di chuyển của âm thanh
thay đổi một phần tùy thuộc vào các mùa. Ông nói, vào mùa đông, bạn có
thể nghe âm thanh xa đến tận đảo Oeland – chỉ xa hơn một chút so với
khoảng cách giữa London và Birmingham ở Vương quốc Anh.
“Bạn có
thể nằm bên ngoài Stockholm và nghe thấy tiếng xích lạch cạch trên phao
phía bắc của Oeland,” ông Linden nói. “Vào mùa hè, bạn có thể nghe
khoảng 3.000 mét.”
Đến năm 2028, khi Thụy Điển nhận tàu thiết kế
mới, khả năng này sẽ tăng lên. Tàu thiết kế mới, được gọi là A26, sẽ cho
phép các thủy thủ đoàn tàu ngầm triển khai các phương tiện hoạt động từ
xa (ROV), thợ lặn chiến đấu hoặc các hệ thống tự trị thuộc loại nào đó
mà không gây nguy hiểm cho tàu ngầm hoặc thủy thủ đoàn, ông Bruns nói.
“Tùy
thuộc vào nhiệm vụ, nó có thể là ROV bảo vệ đường ống hoặc cáp dữ liệu,
nó có thể là thợ lặn chiến đấu lên bờ trong bóng tối, nó có thể là hầu
hết mọi thứ.”
Khả năng đó sẽ tăng phạm vi của Thụy Điển trong việc kiểm soát các tàu đến và đi qua Biển Baltic.
“Nếu
bạn tính tất cả các lực lượng, với Đức dẫn đầu, Thụy Điển và Phần Lan
tham gia, thì tất cả các lực lượng đó đã thực sự thay đổi cán cân ở Biển
Baltic khá đáng kể”, ông Nick Childs, thành viên cấp cao về Lực lượng
Hải quân và An ninh Hàng hải tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho
biết.
“Điều đó sẽ khiến hạm đội Biển Baltic của Nga rất khó hoạt
động một cách tự do”, ông nói. “Nhưng nó có thể ... vẫn đặt ra những
thách thức cho NATO.”