Giải
vô địch bóng bầu dục thế giới khai mạc tối hôm nay, 08/09/2023, tại
Stade de France, Paris, với trận Pháp – New Zealand, ba lần vô địch thế
giới, là chủ đề trang nhất của hầu hết các báo Pháp. Đội tuyển Pháp đang
phong độ. Nhiều người hy vọng đội tuyển quốc gia vô địch có thể mang
lại một không khí phấn chấn trong xã hội, và giải thể thao 7 tuần lễ này
nếu thành công sẽ là một trắc nghiệm quý giá cho khâu chuẩn bị Thế Vận
Hội Paris 2024.
Trọng tâm chính trị quốc
tế cuối tuần lễ đầu tiên tháng 9 là tại châu Á với tiêu điểm là thượng
đỉnh G20 ra tại Ấn Độ trong hai ngày 09 và 10/09. Việt Nam với chuyến
công du Hà Nội của tổng thống Mỹ Joe Biden là chủ đề chính trong mục Thế
giới của nhật báo kinh tế Les Echos. Sau khi dự thượng đỉnh G20 ở Ấn
Độ, tổng thống Mỹ tới Hà Nội ngày Chủ nhật 10/09. Bài ‘‘Mỹ - Việt sẵn
sàng siết chặt hợp tác’’ của Les Echos nhấn mạnh, trong lúc quan hệ Mỹ -
Trung ‘‘liên tục khủng hoảng’’, Washington và Hà Nội tìm cách ‘‘tăng
cường quan hệ đối tác’’.
Về trao đổi thương mại, quan hệ song
phương Việt - Mỹ được ghi nhận đang trên đà vọt tiến. Chỉ tính riêng từ
năm 2019 đến 2022, xuất khẩu hàng Việt Nam sang Mỹ đã tăng gần gấp đôi,
với 127 tỉ đô la. Xuất khẩu của Mỹ tăng gấp 20 lần hiện nay so với năm
2002, theo bộ trưởng Tài Chính Janet Yellen, người vừa đến Việt Nam hồi
tháng 7/2023. Phó tổng thống Kamala Harris và ngoại trưởng Antony
Blinken cũng đến Việt Nam mới đây. Trước thềm chuyến đi Hà Nội của
nguyên thủ Mỹ, cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan khẳng định Mỹ và
Việt Nam đứng trước ‘‘nhiều thách thức chung, từ Biển Đông cho đến các
công nghệ trọng yếu và mới trỗi dậy’’, Washington và Hà Nội sẽ phải cùng
nhau xác định‘‘một tầm nhìn chung cho thế kỷ XXI’’, và điều này cần đến
‘‘một cơ chế đối tác mật thiết hơn và năng động hơn’’.
Theo nhận
định của chuyên gia Gregory Poling, giám đốc chương trình Đông Nam Á của
Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế CSIS, chuyến công du của
tổng thống Mỹ sẽ là dịp để hai bên nâng cấp quan hệ, ít nhất cũng là lên
hàng ‘‘đối tác chiến lược’’, hoặc thậm chí nhảy vọt lên thành ‘‘đối tác
chiến lược toàn diện’’. Vị chuyên gia Viện CSIS cũng nhấn mạnh là cụm
từ này, đối với nhiều người Mỹ, có thể chỉ là một thứ danh xưng không
mấy ý nghĩa, nhưng tại Việt Nam, đây là điều ‘‘thực sự quan trọng’’.
Cho
đến nay, chính quyền Việt Nam mới chỉ có quan hệ ‘‘đối tác chiến lược
toàn diện’’ với bốn nước Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc. Theo
Gregory Poling, Việt Nam có một chiến lược quan hệ ngoại giao ‘‘khá cứng
nhắc’’ do mô hình ‘‘nhà nước cộng sản kiểu Lênin’’. Tuy nhiên, viễn
cảnh siết chặt quan hệ với Mỹ bị cản trở không chỉ do chiến lược ngoại
giao ‘‘cứng nhắc’’. Vấn đề không chỉ nằm ở ý thức hệ.
Kinh tế Việt Nam phụ thuộc nặng vào Trung Quốc
Les
Echos ghi nhận một thực tế là kinh tế Việt Nam ngày càng phụ thuộc nặng
nề hơn vào Trung Quốc. Theo một nghiên cứu của Viện Peterson Institute
for International Economics (PIIE), công bố hôm thứ Tư 06/09, tỉ lệ tăng
trưởng về xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc trong thập niên vừa
qua vượt Mỹ, với 20% trên tổng lượng hàng hóa xuất khẩu vào năm 2021 so
với chỉ 9% vào năm 2010. Trong khi đó, xuất khẩu của Hoa Kỳ chiếm 29%
vào năm 2021 so với 24% vào năm 2010.
Vẫn về Việt Nam, Les Echos
trong một bài viết khác (‘‘Đến lượt Việt Nam bị ảnh hưởng bởi đà suy
trầm của kinh tế thế giới’’) nêu bật tình hình kinh tế không khả quan
của Việt Nam hiện tại. Sau giai đoạn tăng trưởng vọt tiến với hơn 8% GDP
hồi năm ngoái, tăng trưởng của Việt Nam năm nay có nguy cơ tụt xuống
dưới 5%. Nhiều biểu hiện rõ rệt cho thấy mức sụt giảm mạnh này. Xuất
khẩu sang Mỹ trong 8 tháng đầu năm sụt đến 19%. Xuất khẩu sang châu Âu
sụt 8,3%. Tổng cộng xuất khẩu sụt giảm 10%. Tất cả các lĩnh vực đều bị
tác động.
Tăng trưởng chững lại: Xuất khẩu Samsung giảm mạnh
Việc
xuất khẩu điện thoại di động Việt Nam gia công cho tập đoàn Hàn Quốc
Samsung là một trong các lĩnh vực bị tác động mạnh nhất, sụt giảm hơn
22% trong quý một năm nay. Samsung lắp ráp một nửa số điện thoại xuất
khẩu tại các nhà máy ở Việt Nam, và 25% hàng hóa xuất khẩu Việt Nam là
các sản phẩm của Samsung.
Nhiều yếu tố tác động đến xu thế thoái
lùi này. Bên cạnh việc ‘‘nhu cầu tiêu thụ sụt giảm’’ trong bối cảnh xung
đột bùng phát ở nhiều nơi, ‘‘những đợt cắt điện’’ liên tục xảy ra tại
Việt Nam cũng là một tác nhân khác. Thiếu điện nghiêm trọng đến mức mà
Phòng Thương Mại châu Âu tại Việt Nam đã phải kêu gọi Hà Nội ‘‘nhanh
chóng hành động để bảo vệ uy tín của Việt Nam với tư cách nhà cung ứng
đáng tin cậy’’.
Dù sao, Les Echos cũng khép lại bài viết với một
hy vọng vào khả năng kinh tế Việt Nam ‘‘sẽ bật dậy trong 24 tháng tới,
khi nhu cầu của thế giới bắt đầu gia tăng trở lại và chính quyền Việt
Nam giải quyết được các vấn đề nội bộ’’ (theo S&P Global Ratings).
‘‘Các vấn đề nội bộ’’ của Việt Nam không chỉ là nạn thiếu điện mà còn là
các cuộc đấu đá nội bộ, mà Les Echos chỉ nhắc gợi qua việc Việt Nam có
chủ tịch nước mới, sau khi người tiền nhiệm xin ‘‘từ chức’’, trong bối
cảnh ‘‘cuộc chiến chống tham nhũng gia tăng’’. Nhiều nhà quan sát vẫn
đặt hy vọng Việt Nam vượt qua thách thức có thể thay thế một phần Trung
Quốc, trong bối cảnh giới đầu tư muốn giảm lệ thuộc vào Trung Quốc.
Thượng đỉnh G20 : Hố sâu ngăn cách phương Tây và phần còn lại
Mục
thế giới của nhật báo kinh tế Les Echos dành nhiều hồ sơ cho thượng
đỉnh G20, gồm 19 nền kinh tế lớn nhất thế giới và Liên Hiệp Châu Âu, tổ
chức tại Ấn Độ. Bài ‘‘Tại New Delhi, nhóm G20 đánh cược uy tín chính trị
và tính hiệu quả của mình’’ cho biết thượng đỉnh G20 diễn ra trong bối
cảnh thế giới đang chia rẽ sâu sắc do cuộc chiến xâm lăng Ukraina của
Nga. Thượng đỉnh G20 thể hiện rõ mức độ chia rẽ đó, trước hết với việc
tổng thống Nga và chủ tịch Trung Quốc không đến dự thượng đỉnh. Theo Les
Echos, điều này ‘‘làm gia tăng hố sâu ngăn cách giữa phương Tây và phần
còn lại của thế giới’’.
Thách thức rõ ràng đặt ra với Ấn Độ, quốc
gia chủ nhà, chủ tịch luân phiên G20, là đạt được một tuyên bố chung,
thể hiện mức độ đồng thuận nhất định về hàng loạt vấn đề toàn cầu. Theo
chuyên gia Pierre Jaillet (Viện Iris), việc thượng đỉnh G20 lần này
không ra được tuyên bố chung sẽ cho thấy đà suy yếu của diễn đàn quốc tế
này, vốn được coi là ‘‘nơi duy nhất’’ mà các nước phương Tây có thể
ngồi cùng bàn với các quốc gia trỗi dậy phương Nam.
Ấn Độ dùng G20 để chặn ảnh hưởng Trung Quốc
Ấn
Độ nằm ở vị trí bản lề trong những biến động quốc tế hiện nay. Ấn Độ là
thành viên của nhóm BRICS, nơi Trung Quốc có vai trò lớn. BRICS vừa kết
nạp thêm 6 thành viên mới. Chủ trương của New Delhi là không để cho ảnh
hưởng của Trung Quốc gia tăng với việc thao túng BRICS, biến BRICS
thành thế lực cạnh tranh với phương Tây. Chiến lược của Ấn Độ mở rộng
G20 với việc kết nạp Liên Hiệp Châu Phi, và cổ vũ cho quyền lợi của các
nước đang phát triển, đặc biệt trong vấn đề cung cấp tài chính cho cuộc
chiến khí hậu, là nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Quốc thông qua
BRICS.
Về vấn đề này, Ấn Độ và Pháp có cùng quan điểm, theo phủ
tổng thống Pháp. Điện Elysée hôm 06/09 đã ra một thông báo, nhận định là
đòi hỏi của Ấn Độ cải tổ các định chế tài chính thế giới (như Ngân hàng
Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế) không phải là chống lại phương Tây, mà
là nhằm tạo lập ‘‘các điều kiện công bằng hơn’’. Les Echos cảnh báo,
nếu G20 không đạt được các thỏa hiệp về các vấn đề quốc tế lớn, thì chắc
chắn nhóm BRICS ‘‘sẽ thế chân’’, cụ thể như với ảnh hưởng gia tăng của
Ngân hàng Phát triển của nhóm BRICS (chẳng hạn với sự gia nhập trong
tương lai của các "đại gia", như Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả
Rập Thống Nhất). Uy tín quốc tế của G20 ‘‘được quyết định tại New
Delhi’’ lần này là vì lẽ đó.
Thúc đẩy quyền lợi của nước nghèo: Ấn Độ nỗ lực tìm thỏa hiệp cho G20
Cũng
trong số báo này, Les Echos có bài phỏng vấn chuyên gia về quan hệ quốc
tế Harash V. Pant, trường College Luân Đôn và thành viên trung tâm tư
vấn Oberver Researche Foundation ở New Delhi. Vị chuyên gia này nhấn
mạnh đến việc Ấn Độ cần tranh thủ diễn đàn này để thúc đẩy trước hết
quyền lợi của các quốc gia dễ bị tổn thương.
Châu Phi là châu lục
của một phần lớn các nước dễ bị tổn thương. Thượng đỉnh G20 lần này mở
cửa kết nạp Liên Hiệp Châu Phi với 55 thành viên. Trong một bài viết
khác liên quan đến việc kết nạp châu Phi, Les Echos cho biết vấn đề căn
bản hiện nay là ‘‘hệ thống tài chính quốc tế chỉ đáp ứng được một phần
nhỏ nhu cầu phát triển bền vững của châu Phi, trong bối cảnh dân số châu
lục đang trên đà tăng vọt, với viễn cảnh sẽ tăng gấp đôi trước năm
2050’’. Theo chuyên gia Caroline Roussy, Viện Iris, việc kết nạp Liên
Hiệp Châu Phi chỉ là ‘‘bước đi mang tính biểu tượng’’, vấn đề chủ yếu
giờ đây là châu lục phải ‘‘tìm thấy được các phương tiện để khẳng định
vị thế’’. Bản thân Liên Hiệp Châu Phi – với tư cách là một tổ chức liên
chính phủ – cần khẳng định trước hết tiếng nói chung của mình, và đây
quả là thách thức không dễ hóa giải.
G20 : Đối lập lên án chính quyền Modi lợi dụng thượng đỉnh
Vẫn
về G20, La Croix có hồ sơ ‘‘Thượng đỉnh G20, sự lên ngôi của Ấn Độ và
thủ tướng Modi’’. Nhật báo Công Giáo lột tả ý nghĩa hai mặt của thượng
đỉnh đối với chính quyền Modi, về đối ngoại và về đối nội. Đối ngoại để
phục vụ đối nội. Thượng đỉnh đã là dịp để chính quyền Modi biến New
Delhi thành một đô thị hào nhoáng, người vô gia cư phải di dời, các khu
nhà ổ chuột bị che giấu. Thành công của thượng đỉnh được đồng nhất với
thành công của thủ tướng và đảng cầm quyền, trong bối cảnh Ấn Độ chuẩn
bị bầu cử Quốc Hội vào năm tới.
Chiến thuật của thủ tướng Modi bị
đối lập lên án kịch liệt. Nghị sĩ Karti Chidambaram tố cáo đảng cầm
quyền biến sự kiện quốc tế này thành cuộc vận động chính trị cho thủ
tướng, và biến chức chủ tịch luân phiên G20 trở thành ‘‘một đặc ân cho
Ấn Độ, nhờ công lao của thủ tướng Modi’’. Tương tự như Les Echos, theo
La Croix, ‘‘thách thức khổng lồ’’ với Ấn Độ là đạt được một đồng thuận
để G20 ra được thông cáo chung. Nếu ngược lại, đây là sẽ là đòn đau với
nước chủ nhà, bởi ‘‘Ấn Độ có thể trở thành quốc gia chủ tịch đầu tiên
của một thượng đỉnh G20 không có tuyên bố chung’’.
Phương Tây tái khẳng định hậu thuẫn Ukraina
Trong
lúc cuộc chiến tranh tại Ukraina ít được nhắc đến tại G20, Le
Figaro ghi nhận một thay đổi đáng chú ý, với bài ‘‘Phương Tây tái khẳng
định hậu thuẫn Ukraina’’. Theo Le Figaro, sau giai đoạn đầy hoài nghi
trong mùa hè, các đồng minh phương Tây tỏ ra hy vọng vào ‘‘sức bật mới’’
của cuộc phản công Ukraina, sau khi quân đội Ukraina chiếm được ngôi
làng Robotyne.
Pháp : Khủng hoảng nhà ở và tăng trưởng giảm
Về
thời sự nước Pháp, khủng hoảng nhà ở là một chủ đề chính của Le Monde.
Xã luận của báo này khẳng định đây là một cuộc khủng hoảng ‘‘có thể dự
báo trước’’. Số lượng xây dựng mới sụt giảm mạnh, đi liền với việc gia
tăng lãi suất tín dụng địa ốc, số lượng người mua nhà giảm. Đây là điều
đã được giới chuyên gia dự báo từ nhiều tháng nay. Theo Le Monde, để
cuộc khủng hoảng giờ đây trở nên ‘‘không thể tránh khỏi’’ có phần trách
nhiệm lớn của chính quyền các thời. Về chủ đề này, Les Echos mô tả tình
trạng ‘‘đa số người Pháp bất bình vì phải trả quá nhiều tiền cho nhà
ở’’.
Trang nhất nhật báo kinh tế Les Echos dành cho hồ sơ tăng
trưởng sụt giảm. GDP của nước Pháp trong quý ba dự kiến chỉ tăng 0,1%,
và 0,2% trong quý tư, theo Insee. Tình trạng lạm phát và lãi suất cao đè
nặng lên các hoạt động kinh tế.
Giải vô địch bóng bầu dục: Nước Pháp phấn chấn mong đợi thành công
Trái
ngược với không khí tương đối ảm đạm về kinh tế, giải vô địch thế giới
rugby tại Pháp được báo chí vui mừng đón nhận. Trang nhất Le Figaro chạy
tựa ‘‘Rugby : Nước Pháp trên con đường chinh phục thế giới’’, trên nền
hình ảnh 15 thành viên đội tuyển Áo Lam tay trong tay. Bài xã luận Le
Figaro ‘‘Hơn cả rugby’’ tin tưởng rằng ‘‘các chiến thắng của đội tuyển
Pháp sẽ mang lại đôi cánh cho toàn đất nước, cho kỳ Thế vận hội tới và
còn hơn cả các sân chơi thể thao…’’
‘‘Làm bùng lên ngọn lửa’’ là
tựa đề trang nhất của La Croix, trên nền bức hình một góc sân vận động
chật kín các cổ động viên với những lá quốc kỳ ba màu, với nhận định
‘‘từ Giải vô địch bóng bầu dục đến Thế vận hội, nước Pháp đang bước vào
một năm thể thao, có thể sẽ làm tái sinh tình đoàn kết xã hội’’. Nhật
báo kinh tế Les Echos có bài trang nhất ‘‘Cúp thế giới bóng bầu dục: một
trắc nghiệm quan trọng về tính hấp dẫn của nước Pháp’’. Theo Les
Echos, khoảng 2,5 triệu khán giả, trong đó có 600.000 người nước ngoài,
sẽ tham dự, với rất nhiều thách thức đặt ra.
Cúp rugby thế giới
tại Pháp cũng là chủ đề chính của Libération với tựa đề : ‘‘Khát vọng
màu lam’’, trên nền hình ảnh một vận động viên áo lam cầm trái bóng,
được hai đồng đội nâng bổng. Xã luận Libération ‘‘Giấc mơ hợp lý’’ nhận
định, nước Pháp đang gần với viễn cảnh vô địch. Đội tuyển của huấn luyện
viên Fabien Galthié đã liên tục giành nhiều chiến thắng trong các cuộc
thử sức gần đây, từ giải Grand Chelem 2022 đến vòng thi đấu 6 quốc gia,
với ngôi vị á quân, xếp sau Ireland, cũng là một ứng viên vô địch.
Bên
ngoài chuyện thành công hay thất bại của đội Áo Lam, Libération nhận
xét : ‘‘Nước Pháp, đang trong tâm trạng khá ảm đạm, sẽ được soi xét kỹ
lưỡng về khả năng biến một cuộc tranh tài thể thao như vậy thành một
ngày hội, cho tất cả, cho các cổ động viên Pháp cũng như hàng nghìn du
khách nước ngoài. Và về chuyện này cũng thế, chúng ta muốn tin vào thành
công’’.