Ít nhất hai vụ nổ làm rung chuyển Kyiv hôm thứ Sáu (16/6) và còi báo động không kích vang lên khi các nhà lãnh đạo châu Phi bắt đầu sứ mệnh hòa bình, với hy vọng làm trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga, theo Reuters.

Phái đoàn châu Phi, bao gồm các nhà lãnh đạo từ Nam Phi, Senegal, quần đảo Comoro và Ai Cập, dự kiến sẽ gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và sau đó hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại St Petersburg vào thứ Bảy (17/6).

Một nhân chứng ở trung tâm Kyiv cho Reuters biết ông nghe thấy hai tiếng nổ. Thị trưởng Vitali Klitschko cũng loan tin về các vụ nổ ở quận trung tâm Podil và cảnh báo rằng có thêm nhiều tên lửa đang hướng về thủ đô.

Một phóng viên khác của Reuters tại thủ đô đã nhìn thấy vệt khói của hai quả tên lửa trên không trung. Không rõ liệu những tên lửa đó là do Nga hay lực lượng phòng không Ukraine bắn.

Một nhóm truyền hình của Reuters đã nhìn thấy các nhà lãnh đạo châu Phi đến Kyiv trong một đoàn ô tô và vào một khách sạn để sử dụng hầm trú ẩn không kích của khách sạn.

Các nhà lãnh đạo châu Phi bắt đầu chuyến công du này với chuyến đi tới Bucha, gần Kyiv, một trong số những nơi mà Ukraine cho rằng quân đội Nga đã thực hiện các hành động tàn bạo quy mô lớn sau cuộc xâm lược toàn diện của họ vào tháng 2/2022. Nga phủ nhận các cáo buộc.

Phái bộ hòa bình châu Phi, bao gồm Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa và Tổng thống Senagal Macky Sall, có thể đề xuất một loạt “biện pháp xây dựng lòng tin” trong những nỗ lực hòa giải ban đầu, theo một tài liệu dự thảo khung mà Reuters có được.

Tài liệu này nói rằng mục tiêu của phái bộ là “thúc đẩy tầm quan trọng của hòa bình và khuyến khích các bên đồng ý với một quá trình đàm phán do giới ngoại giao dẫn đầu”.

Các biện pháp đó có thể bao gồm rút quân Nga, loại bỏ vũ khí hạt nhân chiến thuật khỏi Belarus, đình chỉ việc thực hiện lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế nhắm vào ông Putin và dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt.

Tài liệu nêu rõ, một thỏa thuận chấm dứt chiến sự có thể là bước tiếp theo và sẽ cần đi kèm với các cuộc đàm phán giữa Nga và phương Tây.

Phái bộ này được triển khai ngay sau khi Ukraine bắt đầu phản công và đã đẩy lùi lực lượng Nga ở một số khu vực mặc dù Kyiv chỉ giành lại được một phần lãnh thổ mà lực lượng Nga chiếm đóng ở Ukraine.

Kyiv nói rằng sáng kiến hòa bình của riêng họ, trong đó dự kiến việc quân đội Nga rút khỏi đất Ukraine, phải là cơ sở cho bất kỳ giải pháp nào cho cuộc chiến.

Mohammed ben Salmane đã đến Paris từ thứ Tư 14/06. Đây là chuyến công du nước Pháp lần thứ hai của với hoàng thái tử Ả Rập Xê Út sau chuyến đi đầu tiên vào tháng 07/2022. 

Từ Dubai, thông tín viên RFI ở khu vực vùng Vịnh  Nicolas Keraudren tường trình: 

Đây là bước đầu tiên trong chuyến công du dài của Mohammed ben Salmane ở Pháp. Theo điện Elysée, trong buổi ăn trưa làm việc giữa ông với tổng thống Pháp Emmanuel Macron, nhiều hồ sơ sẽ được đề cập đến, trong đó có chiến tranh Ukraina và những hậu quả của cuộc xung đột này đối với thế giới. Hai vị lãnh đạo cũng sẽ bàn về các vấn đề lớn liên quan đến ổn định khu vực, như tình trạng bế tắc chính trị ở Liban, hay tham vọng hạt nhân của Iran. 

Đối với hoàng thái tử Ả Rập Xê Út, điều quan trọng hơn hết là nâng cao thêm một chút vị thế của ông trên trường quốc tế. Kể từ chuyến thăm Paris lần trước vào tháng 07/2022, Mohammed ben Salmane đã trở thành một tác nhân ngày càng thiết yếu. Vương quốc vùng Vịnh này đã bình thường hóa quan hệ với Iran qua trung gian của Trung Quốc. Ryad đồng thời vẫn giữ quan hệ chặt chẽ với Matxcơva. 

Vào tuần tới, lãnh đạo Ả Rập Xê Út sẽ có nhiều cuộc gặp khác, với đỉnh điểm là buổi lễ vào thứ Hai tại Paris để chính thức hóa việc Ả Rập Xê Út xin đăng cai Triển lãm toàn cầu năm 2030.”

Hôm qua, tổng thư ký tổ chức Ân Xá Quốc Tế (Amnesty International) Agnès Callamard đã kêu gọi tổng thống Macron nhân cuộc gặp với hoàng thái tử Mohammed ben Salmane phải can thiệp để ngăn chận việc hành quyết 7 thanh niên Ả Rập Xê Út, bị kết án tử hình vì đã tham gia các cuộc biểu tình.

Tổng thư ký Ân Xá Quốc Tế nhấn mạnh, vào lúc xảy ra các vụ việc mà họ bị kết án, các tử tù này còn là vị thành niên, trong đó người trẻ nhất lúc ấy chỉ có 12 tuổi. Bà Callamard nhấn mạnh: “ Tình hình nhân quyền ở Ả Rập Xê Út vẫn chưa được cải thiện trái với hình ảnh mà vị hoàng thái tử này cố chứng tỏ với thế giới”. Đặc biệt, chính quyền sử dụng ngày càng nhiều án tử hình để trấn áp. Theo Ân Xá Quốc Tế, trong năm 2022, Ả Rập Xê Út đã hành quyết 196 người, nhiều gấp 7 lần so với năm 2020. 

2 phút

Chuyến đi của phái đoàn trung gian hòa giải châu Phi đã được Nam Phi thông báo vào tháng trước. Cho tới nay, Nam Phi vẫn không lên án Nga về cuộc xâm lược Ukraina, khẳng định mong muốn giữ thái độ trung lập, đồng thời chủ trương Kiev và Matxcơva nên đối thoại với nhau. 

Phái đoàn châu Phi sẽ mở các cuộc hội đàm với tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky và sau đó với tổng thống Nga Vladimir Putin. Tuy nhiên, một số thành viên của phái đoàn vào giờ chót đã rút ra, cho nên tham gia chuyến đi rốt cuộc chỉ có 4 vị tổng thống, trong đó có tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, cùng với một vị thủ tướng và một đặc phái viên.

Trong một thông cáo đưa ra hôm qua, tổng thống Nam Phi cho rằng “trong bối cảnh chiến sự leo thang, việc tìm kiếm một giải pháp hòa bình phải được đẩy nhanh”. Về phần Kiev, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Ukraina cũng ra thông cáo khẳng định: ”Chúng tôi muốn mở các cuộc thảo luận để xem là, nhờ các nỗ lực chung, có thể tiến gần đến hòa bình ở Ukraina hay không”.   

Từ Kiev, thông tín viên Stéphane Siohan nhận định: 

Nhiệm vụ của phái đoàn sẽ rất phức tạp, trước hết là do tình hình quân sự hiện nay, lực lượng Ukraina vừa mới bắt đầu chiến dịch phản công. Thứ hai là phái đoàn bị suy yếu, bị mất đà. Theo dự kiến ban đầu có đến bảy tổng thống tham gia chuyến đi, nhưng ba người đã bỏ vào giờ chót. 

Cho nên, giới thân cận của các tổng thống châu Phi phải giảm bớt tham vọng của phái đoàn, tức là không còn thương lượng về một lệnh ngừng bắn giữa Kiev và Matxcơva, mà sẽ tập trung vào vế ngoại giao, kinh tế, cụ thể là phái đoàn hy vọng trong vòng 24 tiếng đồng hồ tới sẽ đạt được tiến bộ về vấn đề cung cấp phân bón, ngũ cốc.

Còn theo các chuyên gia được hãng tin AFP trích dẫn, cơ may thành công của phái đoàn trung gian hòa giải châu Phi rất thấp, bởi vì Ukraina đã tuyên bố không chấp nhận bất cứ nhân nhượng lãnh thổ nào, cho dù điều này có thể giúp chấm dứt xung đột. Thứ hai là các lãnh đạo châu Phi trong phái đoàn không thể đóng vai trò trung gian do không có trọng lượng chính trị, không có bất cứ ảnh hưởng nào.

Ngay sau phát biểu của tổng thư ký NATO, người phát ngôn Không Quân Ukraina Yyriy Ihnat cho biết Kiev dự định cử vài chục quân nhân “tham gia học lái chiến đấu cơ F-16 do Mỹ sản xuất”, và “phi công được chọn đều dày dặn kinh nghiệm”. Phát biểu trên đài truyền hình Nhà nước ngày 16/06, ông cũng nhấn mạnh : “Mọi việc được triển khai để chương trình khởi động càng sớm càng tốt”.

Hai nước thành viên NATO Hà Lan và Đan Mạnh vận động một liên minh quốc tế để huấn luyện phi công, nhân viên bảo trì và cuối cùng là cung cấp F-16 cho Ukraina. Trước đó, bộ trưởng Quốc Phòng Hà Lan Kajsa Ollongren cho Reuters biết là chương trình huấn luyện có thể bắt đầu ngay mùa hè này và kéo dài 6 tháng. Khóa huấn luyện có thể được tiến hành ở Đan Mạch, nơi có các mô hình máy bay. Mỹ, Bỉ và Luxembourg ủng hộ chương trình đào tạo, còn Pháp và Anh cũng đã hỗ trợ.

Kể từ khi chuẩn bị chiến dịch phản công, Kiev liên tục đề nghị NATO viện trợ chiến đấu cơ để làm đối trọng với ưu thế trên không của Nga. Tuy nhiên, theo bộ trưởng Quốc Phòng Hà Lan, quyết định chính thức vẫn chưa được đưa ra. Tổng tư lệnh quân đội Mỹ, tướng Mark Milley, tham dự cuộc họp tối 15/06 tại Bruxelles của NATO, cũng cho rằng “còn quá sớm để thông báo ngày cung cấp chiến đấu cơ”.

Về cuộc phản công của Ukraina, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin nhấn mạnh mới “chỉ ở bước đầu”, “các cuộc giao tranh rất khốc liệt và cuộc phản công có thể sẽ mất rất nhiều thời gian”. Tuy nhiên, ông tin tưởng “quân đội Ukriana vẫn có khả năng và sức mạnh chiến đấu lớn”, đồng thời trấn an Kiev rằng NATO “sẽ tiếp tục cung cấp cho Ukraina những gì họ cần để thành công”. 

Các đảng viên Cộng hòa và Dân chủ trong Quốc hội Hoa Kỳ hôm 15/6 giới thiệu dự luật giúp Ukraine dễ dàng chi trả cho cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nga bằng cách sử dụng các tài sản Nga bị tịch thu và phong tỏa, theo Reuters.

Quốc hội Hoa Kỳ đã phê duyệt hơn 100 tỷ đôla viện trợ quân sự, nhân đạo và kinh tế cho Ukraine kể từ khi Nga xâm lược vào tháng 2/2022. Trong khi các nhà lãnh đạo của cả hai đảng khẳng định sự hỗ trợ của Hoa Kỳ đối với chính phủ Kyiv vẫn mạnh mẽ, một số thành viên của Quốc hội đặt ra câu hỏi rằng mức độ viện trợ đó có thể tiếp tục kéo dài bao lâu trong bối cảnh xuất hiện các lời kêu gọi kiểm soát chi tiêu của chính phủ.

Các nhà lập pháp ủng hộ dự luật này cho biết ý định của họ là đảm bảo Moscow phải bồi thường cho những thiệt hại do cuộc xâm lược gây ra, chứ không phải người nộp thuế ở Hoa Kỳ phải bỏ tiền ra.

Thượng nghị sĩ Jim Risch, đảng viên Cộng hòa hàng đầu trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện và là người bảo trợ cho dự luật, cho biết: “Hơn một năm trong cuộc chiến toàn diện của Nga đánh vào Ukraine, hơn 300 tỷ đôla tài sản nhà nước của Nga vẫn bị phong tỏa trên toàn cầu”.

Ông nói: “Xét đến sự tàn bạo của Nga và các tội ác chiến tranh liên tục giáng xuống người dân Ukraine, việc các khoản ngân quỹ của chính phủ Nga ở Hoa Kỳ bị tịch thu và tái sử dụng để giúp Ukraine tái thiết đất nước là điều đúng đắn”.

Ngoài ra, Đạo luật Tái lập Cơ hội và Thịnh vượng Kinh tế cho người Ukraine (REPO) được giới thiệu tại Thượng viện và Hạ viện sẽ trao cho tổng thống Hoa Kỳ quyền tịch thu tài sản của Nga bị đóng băng ở Hoa Kỳ và chuyển giao chúng để giúp đỡ Ukraine. REPO, chữ viết tắt của dự luật, là một cách chơi chữ vì đồng nghĩa với cụm từ “tịch thu tài sản để siết nợ”.

Đạo luật cũng sẽ cấm việc trả lại các khoản ngân quỹ cho các pháp nhân Nga bị trừng phạt cho đến khi Nga rút khỏi Ukraine và đồng ý bồi thường thiệt hại do chiến tranh gây ra.

Cùng bảo trợ cho dự luật, bên đảng Cộng hòa còn bao gồm Dân biểu Michael McCaul, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, và các dân biểu Joe Wilson, Thomas Kean và Brian Fitzpatrick.

Các nhà bảo trợ của đảng Dân chủ bao gồm Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse và Dân biểu Marcy Kaptur, đồng chủ tịch của Ủy ban Quốc hội về Ukraine, cũng như các Dân biểu Steve Cohen và Mike Quigley.

(Reuters) – Nga thông báo tổ chức bầu cử tại 4 vùng vừa chiếm được của Ukraina. Ủy ban bầu cử trung ương Nga hôm 15/06/2023 xác định bầu cử được ấn định vào ngày 10/09/2023. Dân cư trong những vùng này sẽ bầu lãnh đạo cấp vùng. Quân Nga chưa hoàn toàn kiểm soát các khu vực Donetsk, Louhansk, Zaporijjia và Kherson, nhưng Matxcơva vẫn tổ chức bầu cử. 

(AFP) – Hy Lạp: Tiếp tục tìm kiếm người sống sót sau vụ chìm tàu di dân. Một hôm sau vụ một chiếc tàu đánh cá chở đến 750 người bị đắm ngoài khơi bán đảo Peloponnese ở phía tây nam Hy Lạp, lực lượng tuần duyên nước này hôm nay, 15/06/2023, tiếp tục công cuộc tìm kiếm. Đến nay họ đã vớt được 78 thi thể trên biển. Theo bà Stella Nanou, thuộc Phủ Cao Ủy Tị Nạn Liên Hiệp Quốc, đây có thể là thảm kịch trên biển tồi tệ nhất trong những năm gần đây ở Hy Lạp. Chính quyền đã tuyên bố ba ngày quốc tang sau vụ chìm tàu xảy ra vào giữa chiến dịch vận động cho bầu cử Quốc Hội ngày 25/06/2023.

(AFP) – Hai tên lửa của Bắc Triều Tiên rơi xuống vùng đặc quyền kinh tế Nhật Bản, theo thông báo của chính quyền Tokyo tối nay, 15/06/2023. Vụ bắn tên lửa diễn ra vào lúc 19 giờ 25 phút, giờ địa phương, tức khoảng 10 giờ 25 giờ quốc tế. Seoul cho biết thêm đây là hai tên lửa đạn đạo tầm ngắn, được bắn đi từ căn cứ Sunan bờ đông bán đảo Triều Tiên.

(AFP) – Tỉ phú Mỹ Bill Gates hội kiến chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Từ năm 2019 đến nay đồng sáng lập viên Microsoft mới trở lại Hoa Lục. Tối qua 14/06/2023, ông đã đáp xuống phi trường Bắc Kinh và chuẩn bị hội kiến lãnh đạo Trung Quốc vào ngày 16/06. Căng thẳng Mỹ - Trung không cấm cản các doanh nhân hàng đầu của Hoa Kỳ sang Trung Quốc. Tháng 5/2023, Elon Musk, chủ nhân của Tesla, Twitter và SpaceX, đã đến Thượng Hải. Tổng giám đốc tập đoàn ngân hàng JPMorgan Chase, Jamie Dimon, vừa từ Bắc Kinh trở về Hoa Kỳ. Bắc Kinh cũng từng là chặng dừng của lãnh đạo Apple Tim Cook hồi tháng 3/2023. 

(AFP) – Ngân hàng trung ương Trung Quốc hạ lãi suất chỉ đạo và « bơm » thêm 33 tỷ đô la hỗ trợ kinh tế. Quyết định được đưa ra hôm nay 15/06/2023. Theo giới quan sát, đây là dấu hiệu mới cho thấy kinh tế Trung Quốc có thể gặp khó khăn. Quyết định này trái ngược với việc Ngân hàng Trung Ương Mỹ vừa thông báo tạm ngừng tăng lãi suất chống lạm phát. 

(NHK) – Lãnh đạo CH Séc kêu gọi thế giới hậu thuẫn nền dân chủ Đài Loan. Phát biểu khai mạc một hội nghị về an ninh và dân chủ tại Praha, hôm qua, 14/06/2023, tổng thống CH Séc Petr Pavel khẳng định ‘‘các lợi ích’’ và quan điểm chiến lược về dài hạn của Trung Quốc ‘‘không phù hợp với chúng ta’’. Cũng tại hội nghị này, lãnh đạo ngoại giao Đài Loan Ngô Chiêu Tiếp cảnh báo ‘‘nền dân chủ’’ đang lâm nguy, kêu gọi quốc tế hỗ trợ Đài Loan.

(AFP) – Thủ tướng Trung Quốc công du Đức và Pháp. Lần đầu tiên thủ tướng Trung Quốc Lý Cường ra nước ngoài từ khi nhậm chức. Theo thông báo của Bắc Kinh hôm nay, ông Lý Cường sẽ đến Đức và Pháp từ ngày 18 đến 23/06/2023. Thủ tướng Trung Quốc sẽ tham dự thượng đỉnh vì một Thỏa thuận tài chính toàn cầu mới, tổ chức tại Pháp.

(AFP) – Pháp : Thủ phạm vụ án đâm người tại Annecy được chuyển đến bệnh viện tâm thần. Abdalmasih H., người tị nạn Syria đâm trọng thương hai người lớn và hai trẻ nhỏ tại vùng Alpes, đã được chuyển đến một bệnh viện tâm thần gần Lyon. Cho đến nay, Abdalmasih H. hoàn toàn giữ im lặng. Theo viên công tố ở Annecy, Line Bonnet-Mathis, vào lúc xảy ra vụ đâm người, đương sự không bị tác động của rượu hay ma túy, và hiện tại chưa có dấu hiệu nào cho thấy động cơ khủng bố trong vụ này.

Xem nhanh: Chiến dịch Nga ngày 476, phản công Ukraine cần F-16; Mỹ sẽ cấp đạn uranium nghèo

"Chúng ta có thể thấy tình hình đang nghiêm trọng, hậu quả (của việc phá hủy con đập) là có và rất thật", Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cảnh báo trong chuyến thăm nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ngày 15-6.

Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia thuộc tỉnh cùng tên, nằm phía thượng nguồn đập Nova Kakhovka chắn ngang sông Dnipro (hay Dnieper). Con đập bị vỡ ngày 6-6. Cả Nga và Ukraine đều quy trách nhiệm phá hoại cho nhau.

Zaporizhzhia là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, với sáu lò phản ứng hạt nhân. Tuy nhiên cả sáu lò này đều đã ngừng hoạt động. 

Trong các tuyên bố đầu tiên sau vụ vỡ đập Nova Kakhovka, IAEA cho biết nhà máy điện hạt nhân này vẫn ổn định. Các bể chứa nước làm mát cho sáu lò phản ứng đã đầy và đủ dùng trong vài tháng.

Tuy nhiên trong chuyến thăm ngày 15-6, ông Grossi cho biết "một số biện pháp" đã được thực hiện để giữ ổn định tại nhà máy. Người đứng đầu IAEA không tiết lộ các biện pháp này là gì.

Truyền thông Nga cũng đưa tin chuyến thị sát nhà máy điện hạt nhân của ông Grossi. Hiện Nga đang kiểm soát nhà máy này.

Trong đó, Hãng thông tấn Tass dẫn lời ông này khẳng định các thanh sát viên của IAEA sẽ tiếp tục ở lại nhà máy Zaporizhzhia.

Về khả năng Nga và Ukraine ký một văn bản đảm bảo an ninh của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, ông Grossi cho rằng điều này "không thực tế" vì hai bên vẫn đang đánh nhau.