Trong
những ngày qua, các vụ tấn công bằng drone do Nga và Ukraina tiến hành
nhắm vào lãnh thổ đối phương diễn ra ngày càng nhiều. Thông tin về các
vụ drone của Ukraina tấn công thủ đô nước Nga, drone Nga ồ ạt không kích
Kiev, các drone tấn công ở tiền tuyến … được đăng tải thường xuyên.
Sử gia quân sự Michel Goya trên đài RFI Pháp ngữ hôm 04/06/2023 nhận định « drone là ngôi sao »
trong cuộc xung đột Ukraina. Có thể nói là chưa từng có một cuộc xung
đột nào quy tụ nhiều drone và drone hoạt động ở quy mô lớn, làm gián
đoạn các chiến thuật quân sự như trong chiến tranh Ukraina.
Sử gia Michel Goya nhấn mạnh : « Quân
đội Ukraina là đội quân có nhiều drone nhất thế giới, hơn các nước khác
rất nhiều. Quân đội Nga cũng được drone hóa, điều này khiến mọi thứ trở
nên phức tạp hơn. Một yếu tố tương đối mới của cuộc xung đột này là sự
minh bạch trên chiến trường. Rất khó để tổ chức các chiến dịch quy mô
lớn vì chúng sẽ nhanh chóng bị phát hiện. Bay trên bầu trời là nguy hiểm
đối với các thiết bị có người lái (máy bay trực thăng, chiến đấu cơ).
Trái
lại, trên trời đầy các drone thực hiện nhiệm vụ từ trên không. Những
drone này làm nhiệm vụ trinh sát, tình báo, tấn công. Chúng ta có thể
hình dung ra các cuộc tấn công vào phòng tuyến kiên cố ở tỉnh Zaporijjia
sau khi các drone quấy rối hậu phương của Nga. Hoặc ngược lại, các lực
lượng Nga có thể sẽ tìm cách sử dụng drone để ngăn cản mọi chiến dịch
tấn công của Ukraina ».
Cũng trên đài RFI Pháp ngữ hôm
04/06, Léo Peria-Peigné, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế IFRI
của Pháp, chỉ ra rằng drone, rẻ hơn nhiều so với tên lửa, nhưng lại là
mối đe dọa, gây sợ hãi, tạo ra sự bất định ở mọi khu vực của chiến
trường. Có loại drone phòng thủ, phát hiện chuyển động để các lực lượng
có thể phản công. Có loại drone tấn công, được trang bị vũ khí, thường
là hạng nhẹ, để bắn thẳng vào đối phương, thực hiện một kiểu quấy rối
liên tục và thường xuyên khiến đối phương phải cảnh giác. Lại có loại
drone hiệu quả hơn, với phạm vi tấn công lớn hơn, chẳng hạn drone của
Ukraina có thể được triển khai trên bầu trời Matxcơva.
Về phía
Nga, vài tháng trước, những drone hoạt động bằng động cơ phản lực cũ
thời Liên Xô đã được cải tiến để trở thành bom bay. Ngay từ khi chiến
tranh nổ ra, Ukraina đã đi trước Nga trong việc sử dụng drone và đã sử
dụng ồ ạt drone dân sự nhỏ đã được điều chỉnh. Thế nhưng, quân đội Nga
sau đó đã tiến kịp, đặc biệt với drone tự sát Lancet 3. Chuyên gia Léo
Peria-Peigné lưu ý loại drone này của Nga dù thô kệch và rẻ tiền nhưng
đặc biệt hiệu quả, thậm chí từng tấn công và phá hủy được pháo tự hành
155 ly, Ceasar, nổi tiếng của Pháp.
Viện trợ của nước ngoài
Do
tầm quan trọng của các drone trong chiến tranh Ukraina, viện trợ quân
sự của nước phương Tây cũng bao gồm drone cho Kiev. Trang mạng của đài
TF1 ngày 15/08 dẫn nhật báo Đức Bild cho biết từ nay đến cuối năm Berlin
sẽ giao nhiều « super drone » Luna NG (NG : next generation) thế hệ mới, tân tiến cho Ukraina, một trạm kiểm soát mặt đất và máy phóng drone.
Luna
NG là drone trinh sát thế hệ mới nhất của dòng máy bay Luna X-2000, do
công ty vũ khí Đức, Rheinmetall, chế tạo. Luna X-2000 được Bundeswehr
(quân đội Đức) sử dụng từ năm 2000 và sau vài năm loại phi cơ hạng nhẹ
này đã được cải tiến. Super drone Luna NG được chế tạo từ chất liệu nhựa
gia cố và sợi carbon, có thể bay liên tục 12 giờ đồng hồ, hơn 100km.
Đây được xem là một kỷ lục so với các drone Ukraina hiện có, thường chỉ
bay được khoảng 20km.
Có thể bay cao tối đa 5.000 mét và được
trang bị mạng di động LTE, Luna NG thực hiện các nhiệm vụ xác định mục
tiêu, trinh sát và có khả năng chặn hoặc gây nhiễu liên lạc của đối
phương. Tuy nhiên, đến nay Luna NG vẫn chưa được trang bị vũ khí hay tên
lửa. Công ty chế tạo vũ khí Rheinmetall có kế hoạch sản xuất một phiên
bản drone trinh sát có khả năng mang vũ khí, nhưng sẽ chưa thể giao loại
drone mới này cho Ukraina trước cuối năm nay.
Không chỉ viện trợ
drone trinh sát, tấn công cho Ukraina mà quốc tế còn viện trợ cả các hệ
thống phòng thủ, chống drone. Chẳng hạn, mới đây nhất, theo RTL, Na Uy
hôm 14/08/2023 thông báo viện trợ vũ khí chống drone cho Kiev. Tập đoàn
quốc phòng Kongsberg Defence & Aerospace và chính phủ Na Uy sẽ cung
cấp thêm cho Ukraina các hệ thống phòng không mới chống drone, có tên
gọi Cortex Typhon C-UAS. Hợp đồng chế tạo vũ khí trị giá 56 triệu bảng,
tương đương 65 triệu euro, được Kongsberg Defence & Aerospace ký với
Quỹ Quốc tế ủng hộ Ukraina (tổ chức do Anh thành lập để hỗ trợ Ukraina
chống quân Nga xâm lược). Tổng giám đốc Eirik Lie, trong thông cáo, nhấn
mạnh : « Hợp đồng này sẽ tăng cường đáng kể khả năng của các lực
lượng vũ trang Ukraina và gia tăng cho họ khả năng bảo vệ người dân và
đất nước trước các mối đe dọa từ trên không » do drone của Nga gây ra.
Trong
cuộc đua drone, nếu Kiev có thể dựa vào viện trợ của phương Tây thì
Matxcơva lại có sự hậu thuẫn đáng kể của Iran để oanh kích cơ sở hạ tầng
Ukraina. Cùng là đối tượng bị các lệnh trừng phạt của quốc tế nhắm đến
trong các hồ sơ khác nhau, Iran từ lâu nay còn bị quốc tế trừng phạt vì
cung cấp drone cho Nga tấn công Ukraina, nhất là loại drone Shahed 136
thô kệch nhưng có thể gây thương vong. Tổng cộng 400 drone Shahed 136 đã
được Iran chuyển cho Nga kể từ khi nổ ra chiến tranh Ukaina, theo trang
mạng Geo ngày 27/07.
Còn theo tình báo Mỹ, hồi tháng 07, dường
như Teheran đang giúp Matxcơva lập một nhà máy chế tạo drone ngay trên
lãnh thổ Nga. Một chặng mới trong sự hợp tác giữa hai đồng minh Iran và
Nga có thể sẽ đóng một vai trò mang tính quyết định trong cuộc xung đột
Ukraina. Tình báo Anh, được đài CNN trích dẫn, cảnh báo trong những
tháng tới Nga có thể có một lượng drone lớn. Bộ Quốc Phòng Mỹ còn khẳng
định Nga đang xây một nhà máy sản xuất drone Iran cách Matxcơva 1000km
về phía đông. Dự án xây dựng có thể được hoàn tất vào đầu năm 2024.
Thế nhưng, đến ngày 14/08, báo Pháp Le Monde trích dẫn trung tâm nghiên cứu về xung đột vũ trang, Conflict Armament Research,
của Anh, chuyên điều tra về vũ khí, theo đó Nga đã bắt đầu tự sản xuất
drone Shahed của Iran và đã bắt đầu sử dụng drone Shahed-136 phiên bản
nội địa, sau khi các chuyên gia của tổ chức này nghiên cứu mảnh vỡ của hai drone mà Nga sử dụng tại Ukraina trong tháng Bảy 2023.
Kết luận trên được đưa ra dựa trên « những khác biệt lớn trong cấu trúc khung, các bộ phận bên trong, kể cả thiết bị định hướng dẫn đường », cho thấy hai drone này được sản xuất tại Nga chứ không phải tại Iran. Theo các nhà nghiên cứu, Matxcơva « đã sử dụng các nguyên lý của loại drone Shahed (của Iran), nhưng đơn giản hóa cách vận hành thông qua các giải pháp mới », nhờ đó sẽ có thể sản xuất drone mới khá nhanh chóng.
Trên không và dưới nước
Trong
chiến tranh Ukraina, drone hiện diện khắp nơi. Không chỉ có drone tung
hoành trên bầu trời mà còn có drone hoạt động ở biển, dù là trên mặt
nước hay ngầm trong lòng biển. Những drone của Ukraina chạy trên mặt
nước, mang theo chất nổ ở vùng biển Đen trong thời gian qua đã gây không
ít nỗi sợ và ngờ vực cho hải quân Nga, trở thành vũ khí chiến lược của
Ukraina ở Biển Đen.
Trang mạng chuyên về thương mại và công nghệ
Korii của Slate hôm 10/08 cho biết những drone biển này được sản xuất
tại Ukraina, với chi phí 250.000 đô la/chiếc (khoảng 227.000 euro), đặc
biệt nhờ tiền từ quỹ do đích thân tổng thống Volodymyr Zelensky hỗ trợ
gây quỹ. Không có thủy thủ đoàn, có người điều khiển từ xa, những drone
này chạy trên mặt nước (được gọi là USV - Unmanned Surface Vehicle trong
tiếng Anh. Dài 5,5m và được đẩy bằng thủy lực, những chiếc tàu nhỏ này
có thể đạt tốc độ tối đa 80 km/h và có thể hoạt động trong vòng 60 giờ
đồng hồ. Mỗi drone biển chở theo một lượng thuốc nổ và phía trước có hai
tên lửa - thiết bị kích hoạt vụ nổ khi xảy ra va chạm. Theo một phóng
sự kênh truyền hình CNN của Mỹ phát vào cuối tháng 7, loại drone biển
này của Ukraina có thể chở theo 300-350 kg chất nổ.
Theo Reuters,
ngay từ hồi tháng 11/2022, Scott Savitz, một kỹ sư phân tích của Viện tư
vấn và nghiên cứu của Mỹ, RAND, đã nhận định : « Khả năng của drone
biển mang theo lượng thuốc nổ lớn (nhiều hơn so với drone bay trên
không) và lao thẳng vào đường mớn nước của tàu khiến loại drone này trở
nên nguy hiểm hơn các loại vũ khí trên không, chẳng hạn tên lửa và bom.
Chi phí tương đối thấp cũng cho phép Ukraina tổ chức nhiều cuộc tấn
công, và các tàu chiến Nga rất khó phát hiện bất chấp quy mô các vụ tấn
công ».
Ngày 17/07/2023, drone trên mặt nước đã được hải quân
và lực lượng đặc nhiệm Ukraina sử dụng dể tấn công cầu Kerch. Đến ngày
04/08, cảng dầu Novorossiïsk (cách Krasnodar khoảng 100 km) đã bị nhắm
mục tiêu và một tàu chiến của Nga bị tấn công. Sau đó một hôm, tại eo
biển Kerch và gần cầu Crimée, một tàu chở dầu của Nga đã bị một drone
biển Ukraina nhắm mục tiêu.
Nga đánh giá rất nghiêm túc những mối
đe dọa từ drone biển của Ukraina, nhất là từ cuối năm 2022, Ukraina đã
gia tăng các vụ tấn công lớn ở bờ Biển Đen và quanh bán đảo Crimée. Nguy
cơ đối với Nga nhiều đến mức, theo Reuters hồi tháng 07, được trang
Korii dẫn lại, hải quân Nga tại vùng Sebastopol đã tránh mạo hiểm đi quá
xa cảng, nơi hệ thống phòng thủ đã được tăng cường mạnh bằng cách « bổ sung lưới, phao và rào chắn », ngụy trang và thậm chí dùng cá heo đã được huấn luyện để phát hiện drone biển của Ukraina.