L'Obs tuần này chạy tựa « Cải cách hưu bổng : Vì sao Macron muốn áp đặt », L'Express giải thích « Khoa học nói gì về giấc ngủ ». Courrier International ra ba số nhập một trước khi nghỉ tết sớm, với chuyên đề « Hạnh phúc ». Le Point ra số đúp « Các nhà độc tài đã kết thúc như thế nào », thuật lại những ngày cuối cùng của Hitler cho đến Kadhafi, và đưa ra kịch bản sụp đổ của Putin. Trang bìa The Economist dùng màu nền xanh nhạt với chân dung tổng thống Volodymyr Zelensky cùng hai vị tướng, xung quanh là những bông tuyết trắng, chạy tựa « Cuộc chiến tranh mùa đông ».

Sự trả thù hèn hạ vào thường dân Ukraina nhằm hủy diệt ý chí

Tuần báo L'Obs trong bài « Tại Ukraina, cuộc chiến dữ dội của giá băng » nhận thấy suốt hai tháng qua, Nga liên tục oanh tạc cơ sở hạ tầng nhằm nhấn chìm hàng triệu người trong giá lạnh và bóng tối, để mưu toan làm người dân Ukraina kiệt lực, không còn ý định kháng cự. Công ty điện lực Ukrenergo phải cúp điện luân phiên để tránh cho lưới điện không bị quá tải. Đợt oanh kích quy mô từ ngày 23/11 khiến nhiều triệu thường dân Ukraina không điện thắp sáng, không được sưởi ấm và nhiều khi còn không có nước uống vì nhiều trạm bơm không hoạt động. Riêng đợt oanh tạc mới nhất hôm 16/12 do những cơ sở bị thiệt hại trải dài khắp bắc, trung, nam, nên Ukrenergo mất nhiều thời gian hơn để tái lập.

Những vùng bị cúp điện nhiều nhất là Kharkiv, Donetsk, Kherson, Mykolaiv gần trận địa, nhưng thủ đô Kiev và các thành phố lớn như Odessa cũng bị ảnh hưởng lớn. Ai nấy đều trang bị bình điện để sạc điện thoại và máy tính, khi màn đêm buông xuống phải dùng đèn pin để soi trên lề đường tuyết phủ trơn trợt. Người già, người tàn tật sống ở tầng cao từ nay coi như bị nhốt trong nhà vì thang máy không còn hoạt động. Courrier International trích trang web Nga lưu vong « Meduza » đặt ở Latvia, cho biết truyền hình Nhà nước Nga và các kênh Telegram thân Kremlin không thể né tránh thực tế này, nhưng tìm cách bóp méo. Họ chế giễu thảm cảnh của người dân Ukraina bằng những từ ngữ miệt thị, còn nếu hỏa tiễn trượt mục tiêu thì nói rằng tự người Ukraina phá hủy !

Trong cuộc chiến giá rét này, Matxcơva huy động tổng lực, bắn hàng trăm hỏa tiễn vào cơ sở hạ tầng Ukraina. Nhà nghiên cứu Angélique Palle của Irsem cho biết trên 30 % năng lực của mạng giao thông hoàn toàn bị hư hại, tương đương với toàn bộ thiệt hại của mạng lưới Pháp vào cuối Đệ nhị Thế chiến, nhưng hệ thống Ukraina bị hủy hoại chỉ trong vài tuần lễ. Nga đánh vào mỗi mắt xích của chuỗi cung ứng : oanh kích cả các nhà máy nhiệt điện và thủy điện, các trạm biến điện, tóm lại là phân nửa cơ sở hạ tầng điện Ukraina. Vốn có cùng mạng lưới với Kiev thời Liên Xô, Matxcơva có nhiều thông tin cụ thể thuộc loại mật, và Putin không bỏ lỡ cơ hội trả thù việc Kiev phá hủy một phần cầu Kertch nối với Crimée.

Cuộc chiến giá lạnh « chỉ còn 100 ngày nữa thôi ! »

Việc tấn công mạng lưới năng lượng Ukraina còn mang nặng ý nghĩa chiến lược. Làm thế nào vui vẻ được khi lạnh run, không có bữa ăn nóng, mà nhiệt độ bên ngoài xuống dưới 0°C ? Đánh vào hậu phương, quân Nga hy vọng chia rẽ người dân và chính phủ để họ đòi chấm dứt chiến tranh. Theo bà Palle, đến nay vẫn không hiệu quả, « nhưng cái lạnh ngày càng khủng khiếp ». Matxcơva còn tìm cách giảm năng lực kỹ nghệ của Ukraina. Không có điện, Kiev không thể sản xuất phụ tùng thay thế cho xe quân sự. Nga oanh kích còn nhằm gây rối loạn hệ thống liên lạc. Quân đội Ukraina có máy phát điện và mạng lưới truyền tin, nhưng dựa nhiều vào thông tin từ thường dân. Nếu mạng điện thoại không còn hoạt động, Ukraina sẽ mất đi lợi thế chiến thuật lớn.

Sửa chữa mạng lưới điện rất nguy hiểm, đã có 9 công nhân thiệt mạng, họ là những « người hùng thời đại ». Dù làm việc 7 ngày/7, 12 tiếng đồng hồ/ngày, họ không thể làm nên phép lạ. Hồi năm 2013 tại Silicon Valley, những kẻ tấn công đã bắn hư 17 trạm biến điện, việc sửa chữa tốn 15 triệu đô la, kéo dài 27 ngày, mà đó là có đầy đủ thiết bị.

Thứ trưởng Năng Lượng Ukraina Yarolav Demchenkov kêu gọi giúp đỡ vì sắp hết thiết bị biến điện cao tần, nhưng khổ nỗi chuẩn châu Âu khác với Ukraina. Thiết bị ngắt mạch, dây cáp, vật liệu cách điện cũng thiếu. Anh và EU chi khoảng mấy chục triệu đô la để mua máy phát điện và bảo đảm tín dụng cho Ukrenergo, ngoại trưởng Mỹ loan báo viện trợ 53 triệu đô, hôm 13/12 EU giải ngân 30 triệu euro để mua các bóng đèn LED...Nhưng còn phải chế những thiết bị theo tiêu chuẩn đặc thù Ukraina và việc này mất nhiều tháng.

Trong khi chờ đợi, Kiev không còn ở thế thủ : lần đầu tiên hai căn cứ không quân và một phi trường quân sự Nga cách xa hơn 500 kilomet bị tấn công. Phó thủ tướng Ukraina Iryna Verechtchouk hôm 30/11 khích lệ : « Mùa lạnh kéo dài khoảng 100 ngày, chỉ 100 ngày thôi, rồi mùa xuân sẽ đến ! ». Tại Kiev, đô trưởng Vitali Klitschko quyết định duy trì truyền thống dựng cây thông mùa Giáng Sinh. Cây thông Noel cao 12 mét sẽ được trang trí bằng « những dây đèn tiết kiệm năng lượng, hoạt động bằng máy phát điện ». Một tia hy vọng trong đêm mùa đông Ukraina giá lạnh.

Mùa đông băng giá đi qua, Nga sẽ lại tấn công Kiev ?

Trong bối cảnh ấy, Nga đang tập trung quân và vũ khí cho một cuộc tấn công lớn ngay từ tháng Giêng, hoặc trong mùa xuân ; xuất phát từ Donbass, từ miền nam hay nước chư hầu Belarus. Mục đích là đẩy lùi lực lượng Ukraina, thậm chí có thể mưu toan chiếm thủ đô Kiev lần thứ hai. The Economist cho biết đó không phải là nhận định của tờ báo, mà từ tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraina, tướng Valery Zaluzhny.

Từ hai tuần qua, The Economist đã có một loạt cuộc trao đổi với vị tướng nổi tiếng này và tư lệnh lục quân Oleksankr Syrsky, cùng với tổng thống Volodymyr Zelensky. Ở lần phỏng vấn gần nhất hồi tháng Ba, cuộc trò chuyện với ông Zelensky diễn ra trong một « phòng tình huống » - một boong-ke bí mật chứa đầy mì ăn liền, trong không khí hết sức căng thẳng. Giờ đây tổng thống đã trở lại văn phòng ông ở Kiev. Dù những bao cát và bẫy xe tăng vẫn còn, nhưng tâm trạng nặng nề trong thời gian đầu đã biến mất.

Tướng Zaluzhny cảnh báo người Nga đang chuẩn bị khoảng 200.000 tân binh, họ có thế mạnh về người, và Ukraina đang cần thêm nhiều vũ khí để chiến đấu. Himars đã giúp phá hủy nhiều kho tàng của Nga, nhưng nay quân Nga di chuyển khỏi tầm bắn nên Kiev cần những vũ khí mạnh hơn như ATACMS có thể đánh trúng mục tiêu ở xa gấp đôi, cộng với đạn dược, pháo các loại, xe tăng…Cuộc chiến đã trở thành cuộc chạy đua tái vũ trang. Patriot của Mỹ rất lợi hại, nhưng còn mất nhiều tháng huấn luyện và theo tuần báo Anh, lẽ ra nên cung cấp cho Kiev sớm hơn.

Zelensky và các tướng lãnh trước vận mệnh đất nước

Ba nhân vật chủ chốt trong công cuộc kháng chiến của Ukraina đều nhấn mạnh lối thoát cuộc chiến tùy thuộc vào những tháng sắp tới. Đánh phủ đầu hay ngồi chờ cuộc tấn công quy mô của Nga rồi mới phản công, tập hợp và phân bổ nguồn lực như thế nào, có được bao nhiêu vũ khí, đạn dược trong những tuần, những tháng sau… những quyết định sẽ định hình tương lai đất nước. Ukraina đã trải qua một mùa thu với khúc ca khải hoàn : thần tốc tái chiếm Kharkiv, tiến vào giải phóng Kherson. Nhưng cả đại tướng Zaluzhny lẫn thượng tướng Syrsky đều không tỏ vẻ đắc thắng.

Một trong những lý do là việc Nga leo thang oanh tạc cơ sở hạ tầng. Tướng Zaluzhny cảnh báo « dường như chúng tôi đã đạt đến giới hạn ». Những vụ tấn công lớn hơn có thể vô hiệu hóa hoàn toàn lưới điện, vợ con chiến sĩ lạnh cóng, bản thân họ không điện nước và thức ăn làm sao tiếp tục chiến đấu ? Tướng Syrsky nhận xét ở Bakhmut, Nga thay đổi chiến thuật, lính đánh thuê Wagner, Chechnya và các lực lượng khác trước đây chiến đấu riêng rẽ, nay phối hợp thành các phân đội 900 binh sĩ trở lên. Thách thức thứ ba là Nga có thể huy động tân binh nhiều gấp năm lần so với Ukraina trong thời gian ngắn.

Đại tướng Valery Zaluzhny là một trong những nhân vật lừng danh nhất nước, nhờ những chiến thắng vang dội. Ông chỉ huy theo cách khác hẳn Nga, biết lắng nghe thuộc cấp. Thượng tướng Oleksankr Syrsky, sĩ quan cao cấp thứ nhì của quân đội Ukraina, là tác giả của hai chiến dịch quan trọng : chặn được « đội quân thứ nhì thế giới » ở cửa ngõ Kiev hồi tháng Ba và đuổi chạy khỏi Kharkiv vào tháng Chín. Giờ đây ông là người phải đối đầu với một đội quân Nga bị sỉ nhục đang ném tất cả những gì có được vào Bakhmut.

Còn tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định nếu Putin rút lui về biên giới năm 1991 thì con đường ngoại giao có thể bắt đầu. Không ít đồng minh phương Tây cho rằng « không cần phải giải phóng những người không muốn được giải phóng ». Nhưng một cuộc chiến liên quan không chỉ đến lãnh thổ mà cả bản sắc, dường như đã ngoài tầm kiểm soát của nhà lãnh đạo giờ đây nổi tiếng nhất thế giới. Trên 95 % đồng bào ông muốn giành lại toàn bộ những vùng đất bị mất, hận thù với Nga rất sâu sắc.

Tâm chấn Bakhmut, « trận Verdun » của Ukraina

Cụ thể trên chiến địa, L'Express nói về « Trận đánh Bakhmut, "trận Verdun’’ của chiến tranh Ukraina ». Thành phố thuộc vùng Donbass hiện là tâm chấn của cuộc chiến. Rượu « sâm banh xô-viết » của Bakhmut được coi là một trong những loại rượu ngon nhất thời Liên Xô, nhờ các hầm rượu được đào trong những mỏ thạch cao, có nhiệt độ và độ ẩm không thay đổi. Năm 1950 theo lệnh Stalin, chính quyền cộng sản thành lập một nhà máy rượu vang và mới gần đây thôi, công ty Artwinery còn lưu trữ khoảng 50 triệu chai.

Nhưng nay cái tên Bakhmut đồng nghĩa với ác mộng. Bị Matxcơva tập trung tấn công, những trận đánh tại đây là đẫm máu nhất. Theo Serhiy Cherevaty, phát ngôn viên quân đội Ukraina ở miền đông, mỗi ngày có 50 đến 100 lính Nga thiệt mạng. Trong chuyến thăm Donbass gần đây, tổng thống Volodymyr Zelensky nhìn nhận tình hình « rất căng », « giành từng mét đất ».

Trận đánh trên khu vực vài chục cây số mà giới tuyến ít thay đổi, gợi nhớ trận Verdun kéo dài nhiều tháng thời Đệ nhất Thế chiến. Theo cựu đại tá Michel Goya, Bakhmut đã biến thành một trận chiến tiêu hao như Verdun, khi quân Đức dựa vào ưu thế pháo binh để tấn công Pháp. Trận này trở thành quan trọng với Matxcơva, vốn không muốn bị thua trong một trận đánh mà cả thế giới ngày nào cũng nói đến. Chủ công ty Wagner, Evgueni Prigojine thì muốn chứng tỏ lính đánh thuê của mình giỏi hơn quân đội Nga, nhận cả tù hình sự để làm bia đỡ đạn. « Cối xay thịt » Verdun trước đây là nơi gần 300.000 người lính đã ngã xuống.

Những chiến hào bùn lầy, cảnh tượng tàn phá, mặt đất loang lổ : những hình ảnh từ tiền tuyến trông như tận thế, tiếng đại bác gầm thét không ngừng y như thời Đệ nhất Thế chiến. Ông Goya nhận thấy Bakhmut có cùng một kiểu đánh : dùng pháo binh tấn công gây thương vong lớn. Dù mất rât nhiều lính, Nga chỉ tiến được vài kilomet kể từ mùa hè. Về phía Ukraina, họ áp dụng cùng một công thức với Pháp trong trận Verdun để chống chọi : xoay vòng nhân sự để giữ vững tinh thần binh sĩ.

Microsoft, thành lũy chận tin tặc cho Ukraina

Không chỉ dùng đạn pháo, Nga còn tấn công ồ ạt Ukraina trên thế giới mạng. L’Express cho biết, « Microsoft là ‘thành lũy ảo’ của Ukraina ». Hôm 23/02, tức 24 tiếng đồng hồ trước khi Nga xua quân sang, ê-kíp Microsoft đã phát hiện 200 vụ tấn công vào hệ thống tin học của chính phủ Ukraina và cả tư nhân. Tất cả thuộc Iridium, nhóm tin tặc rất thiện nghệ trong việc cài những mã độc dữ dằn nhất, từng rải virus NotPetya làm nhiễm độc hàng trăm ngàn máy tính trên thế giới. Một tuần sau, tổng thống Ukraina ký sắc lệnh cho phép chính phủ chuyển mọi dữ liệu sang « cloud » (đám mây) mà trước đây bị cấm vì lý do chủ quyền quốc gia. Ông Zelensky phải quyết định như vậy vì đợt hỏa tiễn đầu tiên của Nga đã suýt đánh trúng trung tâm dữ liệu chính của Ukraina.

Do có quan hệ từ trước, Microsoft lo việc di chuyển này. Với trên 60 trung tâm dữ liệu phân bố trên thế giới của tập đoàn, Kiev có thể an tâm. Ông Tom Burt, phụ trách về an ninh của Microsoft chỉ huy 8.500 kỹ sư tại 77 nước, nhấn mạnh khi phát hiện tin tặc luôn phải thông báo lập tức cho Kiev tình trạng tấn công để đối phó. Hiện tập đoàn Mỹ hỗ trợ miễn phí việc chuyển giao và lưu trữ dữ liệu cho đến cuối năm tới, chi phí ước tính 400 triệu đô la, chưa kể thời gian làm việc của ê-kíp chống tin tặc.

Bắc Kinh đòi hỏi quá đáng, Apple chuyển dần sang Ấn Độ và Việt Nam

Nhìn sang châu Á, L’Express nói về « Chiếc bẫy Trung Quốc của Apple ». Ngoài lao động rẻ, Bắc Kinh còn dành mọi ưu đãi cho tập đoàn Mỹ, nhưng nay Apple đang tìm mọi cách để ra đi. Trung Quốc đã xây dựng cả một thành phố cho iPhone, đó là Trịnh Châu với 6 triệu dân, thủ phủ tỉnh Hà Nam nằm cạn sông Hoàng Hà, mỗi ngày có thể xuất xưởng nửa triệu chiếc. Chính quyền Hà Nam đã chi 1,5 tỉ đô la để xây dựng cơ sở hạ tầng từ đường sá, nhà máy điện, trung tâm hải quan, khu cư xá công nhân, ngay cả phi trường cũng được mở rộng.

Trong nhiều năm, mọi việc diễn ra hoàn hảo, nhưng dần dà Bắc Kinh đòi hỏi ngày càng cao, thậm chí cả mã nguồn của phần mềm iPhone. Apple đã phải nhượng bộ một số yêu cầu, nhưng chuẩn bị rút dần khỏi Hoa lục, ngay cả trước khi xảy ra vụ công nhân nhà máy Trịnh Châu nổi loạn. Một phần sản xuất nay được tiến hành ở Ấn Độ và Việt Nam.

Tập Cận Bình đầu hàng Covid, nhân dân lo tự cứu

Cũng về Trung Quốc, The Economist mô tả : Các trạm xét nghiệm được dỡ bỏ, những nhân viên kiểm tra không còn trông thấy trên đường phố. Trong cuộc chiến chống Covid, Nhà nước đã biến mất trên tuyến đầu. Gần ba năm qua, Tập Cận Bình luôn hô hào « chiến tranh nhân dân » chống lại con virus, nhưng nay ông ta đã đầu hàng, và nhân dân phải sống chung với kẻ thù.

Tập Cận Bình không phải là nhà lãnh đạo đầu tiên kết luận rằng cuộc chiến này không thể chiến thắng. Nhưng trước khi từ bỏ chính sách zero Covid, các quốc gia khác trước hết đã lo chích ngừa, dự trữ thuốc kháng virus…Trung Quốc có rộng rãi thời gian hơn các nước khác rất nhiều, nhưng hai năm qua không lo chuẩn bị, khiến việc mở cửa trở nên nguy hiểm. Lẽ ra Bắc Kinh đã phải nhập khẩu vac-xin ARN thông tin của phương Tây, tiêm chủng cho những người có nguy cơ cao, đào tạo y tá khẩn cấp, mở rộng chăm sóc bệnh nhân nặng tại những vùng nghèo hơn.

Tuần báo Anh đã lập mô hình tính toán với các biến số như tỉ lệ chích ngừa, hiệu quả của vac-xin nội địa, tỉ lệ tử vong nơi các nhóm tuổi khác nhau, số lượng giường chăm sóc đặc biệt. Trong giả thiết xấu nhất, nếu virus tự do lây lan và nhiều người không được chữa trị, những tháng tới sẽ có 1,5 triệu người chết vì Covid.

Chuyên gia : Phương Tây đừng hoài công giúp hòa nhập, hãy lánh xa Trung Quốc

Trên bình diện địa chính trị, giáo sư Aaron Friedberg của đại học Princeton trên The Economist cho rằng phương Tây nên từ bỏ những nỗ lực nhằm hội nhập một Trung Quốc đầy thù địch. Đã ba lần trong thế kỷ qua, các quốc gia phương Tây đã cố gắng tạo ra một trật tự dân chủ toàn cầu, và đã thất bại. Sau hai nỗ lực trong Đệ nhất và Đệ nhị Thế chiến, đến khi chiến tranh lạnh kết thúc, họ theo đuổi chiến lược mà chính quyền Clinton gọi là « mở rộng », ngược với ngăn chận. Mục đích là giúp thể chế tự do trải rộng khắp Âu-Á, bao gồm cả Nga và Trung Quốc. Cho dù có vài thành công ở Trung Âu và Đông Âu, giấc mơ này đã kết thúc trong nước mắt.

Nước Nga chìm đắm trong tham nhũng, phe nhóm, độc đoán, được che đậy bằng dân tộc chủ nghĩa chống phương Tây dữ dội, dẫn đến cuộc xâm lăng thảm họa hiện nay của Vladimir Putin. Trung Quốc đi theo một con đường khác, nhưng với mục đích tương tự. Đảng cộng sản lợi dụng việc hội nhập thị trường quốc tế để kinh tế tăng trưởng nhanh chóng, nhưng thay vì ủng hộ trật tự hiện có, lại ủ mưu thống trị thế giới. Bắc Kinh dùng vũ lực để thay đổi nguyên trạng ở Ấn Độ-Thái Bình Dương, dùng ảnh hưởng ở các nước phát triển để thao túng, lấy sức mạnh kinh tế để làm áp lực, ra sức chia rẽ các nền dân chủ.

Giáo sư Friedberg nhấn mạnh, bài học ở Nga cho thấy phương Tây nên chuyển ngay các chuỗi cung ứng quan trọng ra khỏi Trung Quốc, giảm sự phụ thuộc vào thị trường Hoa lục, tìm kiếm cơ hội mới ở Nam Á, châu Phi và các khu vực khác. Đồng thời chỉ rõ sự độc tài tàn bạo của Trung Quốc và Nga, khi hai chế độ này từ chối các quyền và hủy hoại phẩm cách của người dân. Những người cai trị ở Bắc Kinh và Matxcơva biết rõ một điều mà những người đồng cấp trong thế giới tự do dường như đã quên : khát vọng tự do là một dung môi mạnh mẽ ăn mòn nền tảng của toàn trị. Đằng sau những khoe khoang, các nhà độc tài đang lo sợ phải đứng ở góc độ đen tối của lịch sử. Về hồi kết của các lãnh đạo độc tài trên thế giới, như trên đã nói, Le Point có hẳn một hồ sơ và RFI xin phép đề cập trong một kỳ khác.

* Tổng thống Peru kêu gọi Quốc hội thông qua đề xuất tổng tuyển cử sớm. "Tôi yêu cầu xem xét lại lá phiếu" - Tổng thống Peru Dina Boluarte nói, đồng thời bà cũng lên tiếng chỉ trích các thành viên Quốc hội trước đó đã bỏ phiếu trắng.

Ngày 16-12, Quốc hội Peru không thông qua đề xuất sửa hiến pháp, đồng nghĩa nước này sẽ không thể tổ chức tổng tuyển cử sớm vào năm 2023.

Bà Dina Boluarte trước đây là phó tổng thống Peru, đã đảm nhận chức vụ tổng thống vào đầu tháng này sau khi tổng thống cánh tả lúc đó là Pedro Castillo cố gắng giải tán Quốc hội.

Sau khi ông Castillo bị bắt, các cuộc biểu tình đã nổ ra trên khắp đất nước và ít nhất 17 người đã thiệt mạng. Theo các nhà chức trách, năm người đã chết vì hậu quả gián tiếp của các cuộc biểu tình.

Ngày 17-12, bà Boluarte đã phản đối những người biểu tình yêu cầu bà từ chức, nói rằng "điều đó không giải quyết được vấn đề" và rằng bà đã thực hiện phần việc của mình bằng cách gửi dự luật tới Quốc hội.

* Kiev dần khôi phục nguồn điện. Ngày 17-12, các dịch vụ cơ bản đã được khôi phục tại thủ đô Kiev của Ukraine hôm thứ bảy sau làn sóng không kích mới nhất của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng quan trọng.

Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko cho biết 1/4 thành phố vẫn không có hệ thống sưởi nhưng hệ thống tàu điện ngầm đã hoạt động trở lại và tất cả cư dân đã có nước dùng.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine đã tìm cách khôi phục điện cho gần 6 triệu người trong 24 giờ qua. Hiện 1/3 thành phố Kiev không có điện.

Các quan chức Ukraine cho biết Nga đã bắn hơn 70 quả tên lửa ngày 16-12, một trong những cuộc tấn công dữ dội nhất kể từ khi chiến sự bắt đầu ngày 24-2, khiến Ukraine phải cắt điện khẩn cấp trên toàn quốc.

Trong sương mù mùa đông ảm đạm ngày 17-12, các quan chức Kiev đã mở lại một cây cầu đi bộ nổi tiếng đã bị hư hại trong một cuộc không kích trước đó và đang dựng một cây thông Noel nhỏ hơn bình thường ở quảng trường trung tâm, được trang trí bằng đèn tiết kiệm năng lượng chạy bằng máy phát điện.

* Nữ diễn viên nổi tiếng của Iran bị bắt vì chống chính quyền. Nữ diễn viên Taraneh Alidoosti được xác nhận đã bị bắt vì lý do theo chính quyền là "cung cấp những thông tin sai lệch, kích động bạo loạn" liên quan các cuộc biểu tình phản kháng mạnh mẽ gần đây của người dân.

Nữ diễn viên Alidoosti từng đoạt giải Oscar năm 2017 (hạng mục Phim tiếng nước ngoài) với bộ phim mang tên "Khách hàng" của đạo diễn Asghar Farhadi. Ở Iran, cô đã sớm có danh tiếng khi đóng phim từ tuổi thiếu niên.

* Nga tố Moldova "kiểm duyệt chính trị". Ngày 16-12, Moldova đã rút giấy phép phát sóng của sáu kênh truyền hình vì lý do đưa thông tin sai lệch về các sự kiện quốc gia và chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine cùng những lý do khác.

Một số kênh bị rút giấy phép đã phát lại các chương trình từ các kênh truyền hình Nga. Các kênh này của Nga đã bị cấm ở Liên minh châu Âu (EU) như một phần của gói trừng phạt mới.

"Chúng tôi coi lệnh cấm này là một hành động kiểm duyệt chính trị chưa từng có, lạm dụng nguyên tắc đa nguyên truyền thông và vi phạm trắng trợn quyền tự do tiếp cận thông tin", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, bà Maria Zakharova nói.

Lệnh đình chỉ sẽ có hiệu lực vào ngày 19-12 và sẽ được duy trì trong suốt thời gian áp dụng tình trạng khẩn cấp trên toàn quốc mà Moldova đã tuyên bố sau khi Nga đưa quân vào Ukraine vào cuối tháng 2.

Moldova có 2,6 triệu dân, nằm giữa Ukraine và Romania. Nước này đang bắt đầu quá trình gia nhập EU.

* Canada thu giữ lượng thuốc phiện khủng. Cảnh sát Canada đã thu giữ kỷ lục gần 2,5 tấn thuốc phiện (loại ma túy chiết xuất từ cây anh túc) được giấu trong các container vận chuyển qua cảng phía tây thành phố Vancouver, tỉnh British Columbia.

Cơ quan Dịch vụ biên giới Canada (CBSA) không cho biết số ma túy này đến từ đâu, cũng như không thông báo có vụ bắt giữ nào hay không.

Vancouver là cảng nhộn nhịp nhất ở Canada và là cảng nhập cảnh chính cho các sản phẩm đến từ châu Á.

* Khủng hoảng năng lượng, quân đội Nam Phi canh gác nhà máy điện. Ngày 17-12, Nam Phi đã bắt đầu triển khai quân đội để bảo vệ các nhà máy điện của đất nước khi cuộc khủng hoảng điện kéo dài trở nên tồi tệ hơn.

Vincent Magwenya, người phát ngôn của Tổng thống Cyril Ramaphosa, trước đó cho biết họ triển khai quân đội để ngăn chặn "phá hoại" và "trộm cắp" than và dầu diesel tại các nhà máy phát điện.

Tình trạng thiếu điện ở Nam Phi đã có từ 15 năm nay, nhưng việc cắt điện luân phiên xảy ra thường xuyên hơn trong năm nay. Thiếu điện khiến nước này thiệt hại hàng trăm triệu USD do gián đoạn thương mại và công nghiệp.

Người dân Nam Phi đang rất tức giận vì có lúc bị cắt điện tới 11 tiếng rưỡi trong một ngày.

* Tổng thống Argentina xem chung kết World Cup 2022 tại nhà. Tổng thống Argentina Alberto Fernandez cho biết ông sẽ xem trận chung kết World Cup 2022 ngày 18-12 giữa đội tuyển quốc gia của ông và Pháp tại nhà, chứ không phải trực tiếp từ Qatar.

"Giống như hàng triệu đồng bào của tôi, tôi sẽ thưởng thức trận chung kết World Cup tại nhà", ông Fernandez viết trên Twitter ngày 18-12.

Ông Fernandez là một người hâm mộ cuồng nhiệt của Argentinos Juniors, đội bóng mà siêu sao bóng đá Diego Maradona từng thi đấu.

Tuy nhiên, người đồng cấp phía Pháp của ông Fernandez là Emmanuel Macron sẽ trực tiếp theo dõi trận chung kết tại Qatar.

* Cuba tổ chức thi đấu boxing cho nữ lần đầu sau hơn 60 năm. Ngày 17-12, Cuba đã tổ chức một loạt trận đấu boxing (quyền anh) chính thức cho nữ lần đầu tiên kể từ cuộc Cách mạng năm 1959 của ông Fidel Castro, chỉ vài tuần sau khi dỡ bỏ lệnh cấm đối với môn thể thao này.

Phụ nữ tuy đã tập quyền anh trong nhiều thập kỷ tại các phòng tập thể dục nhưng bị cấm tham gia các cuộc thi.

"Tôi cảm thấy vô cùng tự hào. Giành chiến thắng trong một cuộc thi chính thức là giấc mơ trở thành hiện thực đối với tôi. Phụ nữ chúng tôi đã chờ đợi cơ hội này từ rất lâu rồi", Eliani de la Caridad Garcia, 27 tuổi, và là mẹ của một bé gái 2 tuổi, nói với Hãng tin Reuters.

Cuba được xem là cường quốc boxing, đã giành được 41 huy chương vàng trong các kỳ Thế vận hội kể từ Olympic Munich năm 1972, đứng đầu các bảng xếp hạng toàn cầu. Nhưng cho đến nay, Cuba là một trong số ít quốc gia không cấp phép boxing nữ trong số 202 quốc gia có liên kết với Hiệp hội Quyền anh quốc tế. Các nữ võ sĩ không có lựa chọn nào khác ngoài việc di cư để đạt đến cấp độ cao nhất trong môn thể thao này.

1. Chính quyền Putin lại tiếp tục tấn công khủng bố các mục tiêu dân sự tại Ukraina bằng tên lửa tầm xa. Hôm nay đã liên tiếp bắn 74 quả vào các thành phố lớn của Ukraina như Kyiv, Kharkiv, Odessa, Mykolaiv, Winnica… Thủ đô Kyiv chịu đợt tấn công lớn nhất từ trước tới nay, khi có tới 40 tên lửa bay tới nhưng phòng không Ukraina đã bắn hạ được 37 quả.

🇺🇦#UKRAINE #News

🔫🚀12/16/2022 Kyiv suffers ‘biggest rocket attack’ since Russian invasion as genocidal dictator #Putin communist #terrorist #Russia’s fired dozens of missiles across Ukraine

Ukraine air defence shot down 37 of “about 40” #missiles https://t.co/pA1XQpCUlL

— GLOBAL NEWS-NOTICIAS DEL MUNDO-NOUVELLES DU MONDE (@socialismoolib1) December 16, 2022

Người Kyiv lại tiếp tục phải xuống ga tàu điện ngầm trú ẩn, bất  chấp bom đạn rơi trên đầu, không hề thấy dấu hiệu họ xuống tinh thần:

▶️ A Kyiv man lifted spirits during a missile attack, Friday, by bursting into renditions of Ukrainian folk songs and dancing on the platform of a metro station where residents were taking shelter.

👉Massive Round of Russian Missiles Strike Ukraine https://t.co/v1pSN5JfOY pic.twitter.com/cYSbNMUsz2

— Voice of America (@VOANews) December 16, 2022

— ANews (@anews) December 16, 2022

Tổng số trên cả nước có 60/74 quả tên lửa được vô hiệu hóa, nhưng những quả đánh trúng mục tiêu lại tiếp tục gây ra tổn hại to lớn đối với dân thường. Không chỉ bắn vào các hệ thống điện, sưởi, nước, một số tên lửa Nga nhằm cả vào các nơi dân cư đông đúc, với mục đích duy nhất là gieo rắc sự sợ hãi. Tên lửa Nga bắn trúng khu chung cư ở Kryvyi Rih.

A #Russian missile hit an apartment building in #KryvyiRih today. pic.twitter.com/acWNyo4c75

— NEXTA (@nexta_tv) December 16, 2022

Tên lửa Nga tấn công nhà máy điện Zaporizhia:

Video of a russian missile hitting critical infrastructure in Zaporizhzhia today.

russia is a terrorist state. pic.twitter.com/VofWljKb54

— Saint Javelin (@saintjavelin) December 16, 2022

Một công trình phát điện bị tên lửa Nga phá hỏng:

This is how the energy facility of Ukraine after missile attack of russian terrorists
😈💔 pic.twitter.com/25EQU4Dqyc

— Xenta (@Xenta777) December 16, 2022

Các vụ nổ ở Ukraina thậm chí đã được nhìn thấy từ máy bay bay ngang qua vùng trời nước láng giềng Moldova:

A video of the #Russian missile attacks on #Ukraine from the window of an airplane flying over #Moldova. pic.twitter.com/Q2Z8eK60FO

— NEXTA (@nexta_tv) December 16, 2022

Không đứng yên trước các hành động khủng bố của Nga đối với dân thường, CNN thông báo: "chính phủ Mỹ sẽ hoàn thành việc chuyển giao các hệ thống phòng không tối tân cho Ukraina, trong đó có cả hệ thống tên lửa Patriot”.

Đây là hệ thống tên lửa đánh chặn tầm xa mà Mỹ và NATO đang sử dụng, được liệt vào dạng "vũ khí hiện đại”.

#CNN: The #US plans to send #Patriot missile systems to #Ukraine.pic.twitter.com/mB3yIHJOX0

— Band (@bandqz) December 15, 2022

The UK Times cho rằng, vì sự leo thang khủng bố dân thường Ukraina, chính phủ Mỹ đã thay đổi góc nhìn và càng ngày càng nhiều sự đồng ý hỗ trợ vũ khí tầm xa cho phía Ukraina:

US unnamed defense official to the UK Times on providing Ukraine with long-range weaponry to strike targets inside Russia: "We're still using the same escalatory calculations but the fear of escalation has changed since the beginning"

— Korobochka (コロボ) 🇺🇸✝️🇷🇺 (@cirnosad) December 10, 2022

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga ngay lập tức lên tiếng dọa giẫm, cho rằng đó là: "hành động để cuộc chiến lan rộng, Mỹ sẽ trở thành bên trực tiếp tham chiến và phải chịu trách nhiệm về việc chính phủ Ukraina sẽ sử dụng những vũ khí đó để khủng bố dân thường Nga, mang  tới những cái chết và sự phá hủy tới cho họ”. Những lời này tuôn ra từ miệng bà ta khiến nó trở nên nực cười, khi chính quyền Nga đang hàng ngày sử dụng vũ khí tầm xa khủng bố dân thường Ukraina, gây ra cái chết của hơn 40.000 người.

2. Giáo hoàng Francis quyết định tổ chức một kỳ lễ Giáng sinh tiết kiệm, dành tiền hỗ trợ cho Ukraina, đồng thời kêu gọi mọi người hãy cùng làm điều đó. Ngài cũng lên án chiến tranh, chia sẻ nỗi thống khổ của dân chúng Ukraina.

Pope calls on people to spend less on Christmas, and give the money you save to those in war-ravaged Ukraine. pic.twitter.com/qG36NcSWyW

— Freyja™ (@FreyjaTarte) December 16, 2022

Giáo hoàng đã khóc trong khi cầu nguyện hòa bình cho Ukraina:

#Russia-Ukraine War: #Pope Francis #broke down and #wept as he prayed for #peace in #Ukraine. pic.twitter.com/irOykERevK

— Gopal Sengupta (@senguptacanada) December 15, 2022

The Pope urged the faithful to celebrate Christmas with modesty and money which will saved to go to humanitarian aid to Ukrainians. Earlier, he broke down in tears during a traditional prayer in Rome when he spoke about Ukraine.. pic.twitter.com/OGr2vJALWa

— Geo_monitor (@colonelhomsi) December 14, 2022

…nhưng phía Nga từ chối lời đề nghị ngừng bắn trong dịp lễ Giáng sinh mà Ngài đề nghị:

Ukraine war latest: Christmas ceasefire rejected; Vatican apologises over Pope's comment, Russia says

Russia has rejected a "Christmas ceasefire" after nearly 10 months of war in Ukraine; the Vatican has apologised for the Pope's comments, Moscow says; https://t.co/Zz9jNYEDEa

— David Harry (@DaveyBoyHarry) December 15, 2022

3. Gói trừng phạt thứ 9 của EU đánh vào Nga đã được thông qua và có hiệu lực từ hôm nay, trong đó hạn chế xuất khẩu sang Nga drone, hóa chất, máy tính, thiết bị nhìn ban đêm, các hệ thống định vị và cả thiết bị điện tử. Thêm 141 người và 49 công ty bị đưa vào danh sách cấm.

https://twitter.com/nexta_tv/status/1603758526148628484

Điều đặc biệt là lần đầu tiên, Thụy Sĩ, một quốc gia trung lập từ nhiều thế kỷ nay, đã tham gia cùng EU vào gói trừng phạt này.

#Switzerland joins the EU's new sanctions against Russia. pic.twitter.com/SLy8X7ZXqy

— NEXTA (@nexta_tv) December 16, 2022

4. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraina Valery Zaluzny cho rằng Putin vẫn đang có kế hoạch tấn công Kyiv lần thứ 2, khi đang gấp rút huấn luyện thêm 200.000 lính: "Cuộc tổng động viên của Nga vẫn liên tục và tuy gặp nhiều vấn đề đáng sợ, những người lính đó vẫn sẽ chiến đấu vì Sa hoàng bảo là phải đánh nên họ sẽ đánh. Có thể họ sẽ không được trang bị tốt, đầy đủ, nhưng với số lượng lớn, họ vẫn trở thành vấn đề đối với chúng tôi. Nga đang có khoảng từ 1,2 tới 1,5 triệu lính dự bị, 200.000 đang được huấn luyện nên tôi tin rằng, chúng sẽ lại tràn sang”. Bởi việc huấn luyện kéo dài ít nhất 3 tháng, nên có thể đầu tháng Hai, quân Nga sẽ tiến hành một đợt phản công mới trên diện rộng – đó có lẽ là kế hoạch của họ

HUGE: Chief of the General Staff of the Ukrainian army says, “The Russians are preparing to occupy Kyiv again!” Ukraine’s Valery Zaluzny believes that the Russian army will launch a new offensive & attempt to capture Kyiv again. In an exclusive interview with the Economist, he pic.twitter.com/OkQKoveDfB

— Joseph C. Okechukwu (@jcokechukwu) December 16, 2022

5. Phía Nga thông báo: Ngày 19-12-2022, tổng thống Nga Putin sẽ tới Minsk để hội đàm với tổng thống Belarus Lukashenko. Theo các nhà qua sát, Putin đang tìm mọi cách thúc ép Balerus tham gia vào cuộc tấn công Ukraina, đồng thời đang chuyển rất nhiều binh lính và vũ khí tới nước này. Tuy nhiên, quân đội Belarus có vẻ như không muốn tham chiến, ngay cả khi chịu sức ép từ tổng thống Lukashenko.

Putin will visit #Belarus for the first time in three and a half years. On December 19, he will fly to Minsk - it was officially confirmed. Negotiations with Lukashenka are planned.

Putin was supposed to visit Belarus in June, but then the visit was canceled. pic.twitter.com/EKOWRjaBUM

— Hanna Liubakova (@HannaLiubakova) December 16, 2022

6. Viện Nghiên cứu Chiến tranh ISW thông báo về việc quân Ukraina tiếp tục tấn công vào Svatove và Kreminna. Chiến sự dọc theo chiến trường phía bắc:

🇷🇺 Forces armées russes à #Svatove.3/3 pic.twitter.com/YZYogyLPXB

— Fulgur advenit (@GrillardEric) December 16, 2022

…hay ở phía nam:

On the Svatove-Kreminna front in Luhanshchyna, Ukrainian defenders repelled attacks by the Russian fascist invaders in the areas of Novoselivs'ke, Stel'makhivka, Ploshchanka, Chervonopopivka, Bilohorivka and Hryhorivka (in Donetsk oblast).

1/2 pic.twitter.com/MNYAHG1bvl

— Michael MacKay (@mhmck) December 16, 2022

Quân Ukraina vẫn đang tấn công mạnh xung quanh Kreminna, tuy nhiên, vẫn chưa có đột phá gì:

Kreminna
The AFU repulsed attacks around Ploshanka, Chervonpopivka, Bilogorivka and Hryhorivka. No significant change in this direction since yesterday. pic.twitter.com/0wEuES6DOB

— Def Mon (@DefMon3) December 16, 2022

Phim đụng độ quay được bởi bộ binh Nga:

🇷🇺 Forces armées russes à #Svatove.1/3 pic.twitter.com/RphHLRnEV6

— Fulgur advenit (@GrillardEric) December 16, 2022

Pháo binh Ukraina nã đạn vào vị trí Nga:

This is how a counter attack of the Russian armed forces looks like near Kreminna 🤭🤭 pic.twitter.com/KLaKXmqBs1

— NOËL 🇪🇺 🇺🇦 (@NOELreports) December 16, 2022

7. Chiến trường Bakhmut đã lại tiếp tục “ổn định”, sau khi quân Nga tiến được vào khu dân cư ở hai điểm, nhưng lại đang dần dần bị đẩy lùi. Chiến tranh trong thành phố gây nhiều khó khăn cho cả hai phía, bởi có rất nhiều chỗ ẩn nấp, nên sẽ đem lại thiệt hại nặng cho cả hai bên. Không chỉ ở thành phố Bakhmut, phía Nga vẫn ồ ạt tấn công các vị trí của phía Ukraina quanh vùng, nhưng không đạt được kết quả gì đáng kể. Quân Nga đã có mặt ở trường học tại Yakolivka sau nhiều tháng, nhưng chưa chiếm được hoàn toàn thị trấn:

#ucraina geolocalizzazione forze russe alla scuola secondaria di Yakovlivka: 48°42'33"N 38°8'55"E. pic.twitter.com/uVAKll4KW3

— Majakovsk (@Majakovsk73) December 16, 2022

Phim từ chiến trường Ozaryanivka:

Ozaryanivka, south of Bakhmut. Footage of disposal of Russian manpower by unknown shrapnel shells. pic.twitter.com/vfoUTWuy9i

— NOËL 🇪🇺 🇺🇦 (@NOELreports) December 16, 2022

Tại đây, quân Nga đã vượt qua kênh đào và chiếm được một vị trí trong chiến hào của phía Ukraina, nhưng sau đó đã bị pháo binh Ukraina dập. Có ít nhất 16 lính Nga đã chết:

Ozarianivka, south of #Bakhmut, Ukrainian artillery hitting Russian troops 🇺🇦❤️ pic.twitter.com/F51V0XMwlU

— Marta Llopis 🌻🧶 (@LlopisMarta95) December 16, 2022

Tám năm nay, quân Nga vẫn tìm cách bao vây Avdiivka nhưng chưa được. Bây giờ cũng vậy, dù sử dụng liên tục vũ khí cấm như bom phốt pho:

The Russian Army is attacking Ukrainian positions with incendiary munitions near Bakhmut. pic.twitter.com/vWBZP97Pb6

— Visegrád 24 (@visegrad24) December 16, 2022

Máy bay Su-25 của Ukraina tham chiến tại Bakhmut:

🇺🇦🦅Ukrainian Su-25 attack aircraft continue to work and cause serious damage to the Russian military in Bakhmut pic.twitter.com/ld9vxNe9p7

— Ukraine-Russia war (@UkraineRussia2) December 16, 2022

Pháo binh Ukraina:

Greetings from Bakhmut✌️
Bakhmut holds!

Ukrainian AHS Krab self-propelled 155mm howitzers provide fire support to Ukrainian defenders as the battle rages on.#Ukraine#RussiaIsATerroristState#UkrainerussiaWar pic.twitter.com/RIyVcCMW4U

— Walter Report 🇺🇦 (@walter_report) December 16, 2022

yeah, russkies are coping hard that their orcs are getting slaughtered in bakhmut lol pic.twitter.com/eneK38oaTY

— arctic (@arcticulet) December 16, 2022

HIMARS cũng đã được điều động tới:

Bakhmut, yes... they are there 🤓 pic.twitter.com/cYVnjewxq5

— NOËL 🇪🇺 🇺🇦 (@NOELreports) December 16, 2022

Quân Ukraina vẫn làm chủ thành phố và thông báo “lại đẩy lùi bọn chúng một lần nữa. Điều đó rất tốt”

In the battle for Bakhmut 46 OAeMBr pic.twitter.com/Jt3SAksRJH

— Malinda 🇺🇸🇺🇦🇵🇱🇨🇦🇮🇹🇦🇺🇬🇧🇯🇵🇮🇱🇩🇪 (@TreasChest) December 16, 2022

— Analyze & Educate (@AnalyzeEducate) December 16, 2022

Although the situation around Bakhmut is difficult the #Ukrainian defenders hold on and even counterattack the Russian invaders pic.twitter.com/yB7l3RU08C

— Suka Putinchik (@SukaPutinchik) December 16, 2022

7 Dicembre: soldati ucraini in perlustrazione a #Bakhmut (ex #Artemivsk, Oblast di #Donetsk). #UkraineRussianWar #UkraineRussiaWar #UkraineRussiaConflict #UkraineUnderAttaсk #UkraineWar #Ukraine #StopWar #nowar #Peace pic.twitter.com/nh8QgG6Osx

— Fabrizio Mura (@fabry_il_bomber) December 16, 2022

Drone Ukraina “nghỉ ngơi” sau một trận đánh:

Bakhmut 🇺🇦
Ukrainians bats resting.
These drones help monitor ruzZian movements and check the afermath of shellings/missile strikes.#lviv #bakmut pic.twitter.com/A5G9jKttOv

— TheLvivJournal (@LvivJournal) December 16, 2022

Cứu trợ nhân đạo vẫn vào được thành phố:

It’s always a game of grown up Tetris transferring supplies from one van to the other 🤣 Fortunately everything fit just fine and it’s off on its travels out east with the vast majority heading to Bakhmut. Fingers crossed it gets in. #ukraine #medics pic.twitter.com/jTSxbCg8jA

— MedicstoMedics (@medicstomedics1) December 16, 2022

8. Tại chiến trường Zaporizhia, quân Ukraina bắn tên lửa vào vị trí của quân Nga ở Tokmak:

More strikes on RU units in Tokmak were reported today. pic.twitter.com/DbWoYQjfrS

— Def Mon (@DefMon3) December 16, 2022

Putin đang bằng mọi cách chiếm cho được thành phố Bakhmut, mong có một chiến thắng để lấy lại lòng tin cho dân chúng Nga, nhưng với tốc độ này, kể cả khi Nga có thành công tại Bakhmut thì cũng còn nhiều tháng nữa trôi qua, thành ra cho chúng ta cảm giác, không hiểu có phải phía Ukraina cố tình kéo quân Nga về đây, khiến họ đập đầu vào đá, để giảm thiểu lính Nga tại các chiến trường khác hay không ?

Viva Ukraina!

PHAN CHÂU THÀNH 16.12.2022