Vào cuối tuần vừa qua Iran thông báo đã thực hiện các biện pháp đáp trả lại nghị quyết của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), chỉ trích Teheran thiếu hợp tác. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Iran vẫn chìm trong cuộc khủng hoảng chính trị từ hai tháng qua sau cái chết mang tính biểu tượng của một phụ nữ Hồi giáo Mahsa Amini.

Thông tín viên RFI Siavosh Ghazi tường trình từ Teheran :

Đây thực sự là một điểm bất khả vãn hồi. Đầu tiên, Iran đã tăng mức độ uranium làm giàu từ 20 % lên đến 60 % trong khu vực Fordo. Nằm cách Teheran 120 km, địa điểm này nằm sâu dưới núi và bom không thể phá hủy được. Trước đó, Iran đã làm giàu uranium 60 % tại cơ sở ở Natanz, một cơ sở làm giàu uranium khác ở nước này.

Tiếp theo là hai loạt máy ly tâm mới (để tách đồng vị uranium), dòng IR-2 và IR4, sẽ đi vào hoạt động trong vài ngày nữa ở Natanz. Hai loại máy này rất mạnh và nhanh hơn các dòng máy cũ.

Sau đó, đó là 1044 máy ly tâm IR-1 ở cơ cở làm giàu uranium Fordo sẽ được thay thế bằng máy IR-6, mạnh và nhanh hơn gấp 10 lần.

Và cuối cùng, các loại máy ly tâm khí hiện đại sẽ dần dần được đặt ở gian trưng bày của hai cơ sở Natanz và Fordo, vốn được để trống theo thỏa thuận hạt nhân 2015.

Nói ngắn gọn, Iran sẽ tăng chương trình làm giàu uranium theo cấp số nhân. Đây là điều bất khả thể vãn hồi.

Theo lãnh đạo của Cơ quan nguyên tử quốc tế (AIEA), Iran đã có đủ uranium làm giàu để sản xuất nhiều bom nguyên tử. Với những động thái mới này, khả năng của Iran sẽ tiếp tục tăng lên và đây sẽ là một thách thức mới đối với các nước phương Tây.

Từ Berlin, thông tín viên Pascal Thibaut cho biết thêm :

« Chúng tôi đã đề nghị hỗ trợ Ba Lan bảo vệ không phận của họ bằng các máy bay Eurofighter và hệ thống phòng thủ Patriot của chúng tôi ». Đó là phản ứng của bộ trưởng Quốc Phòng Đức, Christine Lambrecht, trong một cuộc phỏng vấn về vụ tên lửa rơi xuống Ba Lan hồi tuần trước khiến 2 người thiệt mạng. Theo Vacxava và NATO, đó là tên lửa do lực lượng Ukraina phóng để đáp trả các cuộc tấn công của Nga. Ngay sau vụ việc đó một hôm, Berlin đã đề xuất hỗ trợ Ba Lan tuần tra trên không.

Vacxava đã chấp thuận đề xuất mà Đức đưa ra sáng thứ Hai (21/11). Trên Twitter, bộ trưởng Quốc Phòng Ba Lan viết « Tôi đã rất hài lòng đón nhận » và hoan nghênh việc Berlin cung ứng hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot do Mỹ chế tạo. Theo Vacxava, hệ thống Patriot cần được lắp đặt ở gần biên giới với Ukraina để trong tương lai sẽ đánh chặn được các tên lửa có khả năng bắn tới lãnh thổ Ba Lan.

Một số hệ thống Patriot khác đã được Đức đưa sang lắp đặt tại Slovakia sau khi nước này chuyển cho Ukraina các hệ thống phòng không do Liên Xô chế tạo. Các đơn vị phòng không của Đức sẽ phải đóng tại Slovakia ít nhất cho đến cuối năm 2023. 

Từ Kherson, thông tín viên Maurine Mercier ngày 22/11/2022 gửi về bài phóng sự :

« Cô Tatiana, khoảng 30 tuổi, mặc chiếc áo khoác màu trắng. Bất chấp những đợt pháo kích, cô vẫn bình tĩnh đứng ở thềm nhà. Sau nhiều tháng Kherson bị quân Nga chiếm đóng, cuối cùng thì cô Tatiana, hiệu trưởng một trường học, cũng đã được thấy lại trường của cô và các đồng nghiệp.

Đối với cô Tatiana, sẽ không có gì có thể làm hỏng ngày này, ngay cả những vụ pháo kích ngày càng dồn dập. Mỗi khi có tiếng nổ, nền nhà trường mẫu giáo lại rung chuyển, nhưng cô Tatiana vẫn mỉm cười. Cô ấy đã giành được chiến thắng quan trọng hơn nhiều : Đó là « Tự do », cô nói, cho dù từ mùa xuân đến nay, thành phố mới phải hứng những đợt pháo kích như vậy.

Cô nói tiếp : « Tôi hạnh phúc » và giải thích là khi quân Nga chiếm đóng thành phố Kherson, họ đã muốn ép cô dạy theo chương trình giáo dục của Nga, nhưng cô đã từ chối hợp tác. Vì thế, cô phải ẩn trốn trong suốt nhiều tháng : « Quân Nga truy lùng tôi khắp nơi. Tôi đã phải ẩn trốn trong thành phố và thường xuyên phải thay đổi nơi ẩn náu ».

Các vụ pháo kích làm cửa kính của các phòng học rung lên. Nhưng cô Tatiana nói : « Ít nhất thì bây giờ, không ai gây sức ép đối với chúng tôi. Không ai bắt chúng tôi phục tùng ». Tatiana đã vượt qua được giai đoạn khó khăn sau khi Kherson được giải phóng. Khi quân Nga rút khỏi Kherson, cô đã quyết định sẽ không bao giờ sợ hãi nữa ».

Trước tình hình Kherson bị pháo kích dồn dập, phó thủ tướng Ukraina tối hôm qua 21/11 trên mạng Telegram lại kêu gọi thường dân tại vùng Kherson di tản đến những nơi an toàn hơn.

Cũng vào hôm qua, chính quyền Kiev thông báo phát hiện được « 4 địa điểm tra tấn » của quân Nga tại Kherson. Trong khi đó, theo báo Le Monde, chính quyền Washington tố cáo quân Nga đã « phạm các tội ác chiến tranh mang tính hệ thống » tại khắp mọi nơi mà Nga triển khai quân ở Ukraina. Ông Beth van Schaack, phụ trách bộ phận tư pháp hình sự quốc tế của bộ Ngoại Giao Mỹ, nói đến các vụ hành quyết không qua xét xử, tra tấn và đối xử vô nhân tính của quân Nga.

Trong cuộc trả lời dành cho hãng tin Pháp ngày 20/11/2022, Mykhailo Podoliak nhận định việc phương Tây tìm cách thuyết phục Kiev đàm phán với Nga hơi « lạ kỳ » vào lúc mà quân đội Ukraina đang giành được những thắng lợi quan trọng về mặt quân sự. Đòi Ukraina đàm phán với bên đã đem quân xâm lược nước này không khác gì bắt chính quyền Kiev phải « đầu hàng ».

Vẫn theo cố vấn của tổng thống Volodymyr Zelensky, Ukraina tự vệ đánh đuổi ngoại xâm ra khỏi lãnh thổ của mình thì tại sao lại phải đầu hàng trước trong lúc mà quân Nga đang thua và phải bỏ chạy. Hơn nữa theo Mykhailo Podoliak, một cố vấn thân cận với tổng thống Ukraina, hiện tại « Matxcơva chưa trực tiếp đưa ra bất kỳ một đề xuất nào » về khả năng đàm phán. Nga chỉ đánh tiếng qua một số trung gian và thậm chí còn nêu lên khả năng « ngừng bắn ».

Kiev coi đây là kế hoãn binh để chuẩn bị cho những đợt tấn công sắp tới. Đây cũng sẽ là thời gian cần thiết để quân đội Nga đào tạo tân binh, tìm kiếm thêm các nguồn cung cấp vũ khí. Trước khi kết thúc cuộc nói chuyện dành cho hãng tin Pháp AFP, Mykhailo Podoliak cho rằng « thời kỳ mà Nga là một đối tác đáng tin cậy đã qua ». Chiến tranh sẽ kết thúc khi mà « Ukraina giành lại được quyền kiểm soát biên giới »

Truyền thông Mỹ gần đây đưa tin nhiều quan chức cao cấp Hoa Kỳ, như là tổng tham mưu trưởng Mark Milley, cho rằng trong tình huống hiện tại, « một cơ hội đang mở ra cho các cuộc đàm phán ». Để giải quyết xung đột, ngoài sức mạnh quân sự, các bên còn cần đến những giải pháp về chính chính trị và ngoại giao. Nhà Trắng cách nay hai ngày xác định lại : đàm phán hay không là quyết định tùy thuộc duy nhất vào tổng thống Volodymyr Zelensky. 

Thủ tướng Anh khẳng định quyết tâm yểm trợ Ukraina

Thủ tướng Anh, Rishi Sunak hôm 19/11/2022 dành chuyến xuất ngoại đầu tiên đến Kiev. Ông cam kết tăng viện trợ vũ khí cho Ukraina, đặc biệt là giúp Kiev « tăng cường khả năng phòng không ». Tương tự như hai người tiền nhiệm là Boris Johnson và Liz Truss, ông Sunak đã nhắc lại Luân Đôn luôn sát cánh với Kiev cho đến khi nào « hòa bình và an ninh được vãn hồi tại Ukraina ». Thủ tướng Sunak thông báo thêm một khoản viện trợ nhân đạo 16 triệu bảng Anh và 50 triệu viện trợ quân sự cho Ukraina. Thông cáo của phủ thủ tướng Anh nói rõ, trong đó bao gồm 125 hệ thống đại bác phòng không và nhiều phương tiện kỹ thuật, như radar, thiết bị điện tử chống drone nhằm đánh chặn drone của Iran do Matxcơva sử dụng.

Chiều nay (20/11), bộ trưởng Quốc Phòng New Zealand, Peeni Henare đến Kiev. Wellington mạnh mẽ lên án Nga « bất hợp pháp » xâm lược Ukraina. New Zealand gửi nhân viên quân sự sang Anh Quốc đóng góp với Luân Đôn trong công tác đào tạo cho các quân nhân Ukraina và đã viện trợ cho Ukraina hơn 37 triệu đô la để đối mặt với chiến tranh.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay của tổng thống Tokayev, vẫn tự nhận là « nhà cải cách », « người duy nhất thống nhất đất nước », là giảm những bất bình đẳng xã hội sâu sắc có nguy cơ đẩy Kazakhstan vào hỗn loạn, trong khi quốc gia Trung Á giầu chất đốt, vẫn nổi tiếng là ổn định.

Đặc phái viên RFI Guelia Pevzner tường trình từ Amalty :

« Cuộc bầu cử diễn ra hôm nay được tổ chức trước thời hạn. Tổng thống đương nhiệm Kassym-Jomart Tokayev thông báo trước đó là ông rút ngắn nhiệm kỳ 2 năm, nhưng đề xuất là từ giờ nhiệm kỳ tổng thống kéo dài 7 năm và chỉ được kiêm nhiệm một lần duy nhất.

Đất nước Kazakhstan đang phải đối đầu với cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng. Ngoài lạm phát phi mã, phải kể đến những căng thẳng ít được che giấu giữa phe Tokayev và phe của người tiền nhiệm Nursultan Nazarbayev, nắm quyền lực từ năm 1990 và vẫn còn rất mạnh.

Kết quả cuộc bầu cử là có thể dự đoán được và người dân dửng dưng tiếp nhận. Năm nhà đối lập tranh cử đều không được xã hội dân sự biết đến và thậm chí có thể sẽ không nhận được 2% số phiều.

Điều đặc biệt là cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh các sự kiện đẫm máu hồi tháng Giêng khi các tay súng bắn tỉa đã bắn vào người biểu tình. Về mặt chính thức, có hơn 230 người chết nhưng con số có thể còn cao hơn nhiều. Dù vậy, không một cuộc điều tra độc lập nào được tiến hành. Hiện giờ, xã hội dân sự yêu cầu đưa thủ phạm ra ánh sáng nhưng chính quyền không có ý định làm vậy ».

Theo bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, được AFP trích dẫn, cuộc chiến do Nga phát động ở Ukraina « cho thấy thách thức mà chúng ta đang phải đối mặt ở vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương », cụ thể là « áp lực » của Trung Quốc trong khu vực này. Ông nhấn mạnh : « Bắc Kinh, cũng như Matxcơva, tìm cách xây dựng một thế giới nơi sức mạnh làm luật, nơi mà các bất đồng được giải quyết bằng sức mạnh và nơi mà các chế độ chuyên chế có thể bóp nghẹt ngọn lửa tự do ».

Nói một cách khác, theo ông Austin, « cuộc xâm lược của Nga cho thấy tổng quan về khả năng một thế giới bị chế độ chuyên chế thống trị và những biến động mà không ai trong chúng ta muốn trải qua ». Bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ cảnh báo « sự coi thường luật pháp quốc tế », như trường hợp Nga xâm lược Ukraina, « cổ vũ cho những nước khác thách thức luật pháp và các quy định quốc tế », ý muốn nói đến Trung Quốc.

Những nhận định trên được người đứng đầu Lầu Năm Góc nêu lên một ngày trước khi bộ Quốc Phòng Trung Quốc xác nhận thông tin về cuộc họp quốc phòng cấp cao song phương vào ngày 23/11. Ông Lloyd Austin và đồng nhiệm Trung Quốc Ngụy Phương Hòa sẽ gặp nhau bên lề Hội nghị bộ trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng tại Cam Bốt.

Theo Reuters, đây là cuộc đối thoại cấp cao đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo quốc phòng kể từ chuyến thăm Đài Loan của chủ tịch Hạ Viện Mỹ Nancy Pelosi vào tháng 08, khiến quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh trở nên căng thẳng. Trước đó, cuộc họp thượng đỉnh giữa hai nguyên thủ Joe Biden và Tập Cận Bình bên lề G20 được cho là dấu hiệu hạ nhiệt đầu tiên.