Hôm thứ Sáu (31/1), Nga lên án lệnh hành pháp của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về việc xây dựng một lá chắn phòng thủ tên lửa mới, cáo buộc Hoa Kỳ cố gắng làm đảo lộn cán cân hạt nhân toàn cầu và mở đường cho làn sóng đối đầu quân sự trong không gian.

Hôm thứ Hai, ông Trump đã ký một sắc lệnh “yêu cầu một quy trình phát triển ‘American Iron Dome’”, một lá chắn phòng thủ tên lửa thế hệ tiếp theo của Hoa Kỳ chống lại tên lửa đạn đạo, tên lửa siêu thanh, tên lửa hành trình và các hình thức tấn công trên không khác.

Nhà Trắng cho biết mục đích là hiện đại hóa một hệ thống lỗi thời và giải quyết “mối đe dọa thảm khốc” đã trở nên phức tạp hơn khi các đối thủ của Hoa Kỳ phát triển các hệ thống phân phối mới.

Nhưng người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nói kế hoạch này nhằm mục đích làm suy yếu khả năng răn đe hạt nhân của cả Nga và Trung Quốc.

Trong lời chỉ trích gay gắt nhất từ trước đến nay của Nga đối với chính sách do chính quyền mới của ông Trump công bố, bà nói động thái theo kế hoạch của Hoa Kỳ sẽ cản trở triển vọng đàm phán về kiểm soát vũ khí hạt nhân, điều mà cả Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin đều cho biết họ ủng hộ.

“Kế hoạch này trực tiếp hình dung về việc tăng cường đáng kể kho vũ khí hạt nhân và phương tiện tiến hành các hoạt động chiến đấu trong không gian của Hoa Kỳ, bao gồm cả việc phát triển và triển khai các hệ thống đánh chặn trên không gian”, bà Zakharova nói với các phóng viên tại một cuộc họp báo ở Moscow.

“Chúng tôi coi đây là một sự xác nhận khác về việc Hoa Kỳ tập trung vào việc biến không gian thành đấu trường đối đầu vũ trang... và triển khai vũ khí ở đó”.

“Những cách tiếp cận được nêu ra của Hoa Kỳ sẽ không góp phần làm giảm căng thẳng hoặc cải thiện tình hình trong lĩnh vực chiến lược, bao gồm cả việc tạo cơ sở cho một cuộc đối thoại hiệu quả về vũ khí tấn công chiến lược”, bà nói thêm.

Tuyên bố về lá chắn Vòm sắt của Nhà Trắng không đề cập đến việc tăng cường kho vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ, nhưng cho biết:

“Vòm sắt sẽ thúc đẩy các mục tiêu hòa bình thông qua sức mạnh. Bằng cách trao cho Hoa Kỳ khả năng tấn công thứ hai, Vòm sắt sẽ ngăn chặn các đối thủ tấn công vào đất nước”.

Ông Trump và ông Putin đều nói rằng họ muốn gặp mặt trực tiếp để thảo luận về một loạt các vấn đề, bao gồm cả chiến tranh Ukraine, nhưng Moscow cho biết họ vẫn chưa nhận được bất kỳ tín hiệu nào từ Hoa Kỳ về thời điểm và địa điểm diễn ra cuộc gặp như vậy.

Các công ty, người tiêu dùng và nông dân trên khắp Bắc Mỹ hôm thứ Sáu (31/1) đã chuẩn bị cho việc Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump sẽ áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu của Canada và Mexico trong vòng vài giờ tới, động thái có thể làm gián đoạn gần 1,6 nghìn tỷ đô la thương mại hàng năm.

Ông Trump đã đặt ra thời hạn vào thứ Bảy về việc áp thuế trừng phạt, với yêu cầu của ông rằng Canada và Mexico phải hành động mạnh mẽ hơn để ngăn chặn dòng người nhập cư bất hợp pháp và thuốc phiện fentanyl gây chết người cùng các hóa chất tiền chất vào Hoa Kỳ.

Hôm thứ Năm, ông Trump nói rằng ông vẫn đang cân nhắc áp thêm thuế 10% đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc để trừng phạt Bắc Kinh.

Các nhóm ngành liên quan đang ráo riết tìm kiếm bất kỳ thông tin nào về cách ông Trump dự định áp dụng thuế quan, liệu ông sẽ áp dụng toàn bộ mức thuế 25% có hiệu lực ngay lập tức hay sẽ công bố và trì hoãn việc thực hiện để có thời gian đàm phán về các bước mà các quốc gia có thể thực hiện.

Ngay cả việc áp dụng ngay lập tức cũng sẽ cần thông báo công khai từ hai đến ba tuần trước khi Cơ quan Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ có thể bắt đầu thu thuế, dựa trên các hành động áp thuế trước đây.

Ông Trump cho biết hôm thứ Năm rằng ông sẽ sớm quyết định có áp dụng thuế quan đối với dầu nhập khẩu từ Canada và Mexico hay không, một dấu hiệu cho thấy ông có thể lo ngại về tác động của chúng đối với giá xăng. Theo dữ liệu của Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ, dầu thô là mặt hàng nhập khẩu hàng đầu của Hoa Kỳ từ Canada và nằm trong năm mặt hàng nhập khẩu hàng đầu từ Mexico.

Một phát ngôn viên của Nhà Trắng cho biết không có thông báo nào về thuế quan được lên kế hoạch vào thứ Sáu.

Cố vấn thương mại của ông Trump, Peter Navarro, cho biết hôm thứ Sáu rằng doanh thu thuế quan sẽ giúp chi trả cho việc gia hạn các khoản cắt giảm thuế năm 2017 của ông Trump, tổng cộng khoảng 4 nghìn tỷ đô la và sẽ hết hạn trong năm nay.

“Tổng thống Trump có một khoản cắt giảm thuế mới tuyệt vời, lớn nhất trong lịch sử và thuế quan có thể dễ dàng chi trả cho khoản cắt giảm đó”, ông Navarro nói trên CNBC.

Hai nguồn tin quen thuộc với vấn đề này cho biết ông Trump dự kiến sẽ viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) làm cơ sở pháp lý cho các khoản thuế quan, tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia về tình trạng quá liều fentanyl đã giết chết gần 75.000 người Mỹ vào năm 2023 và nhập cư bất hợp pháp.

Nhưng họ cho biết chưa có quyết định cuối cùng nào được đưa ra và kế hoạch cuối cùng sẽ do một mình ông Trump quyết định.

IEEPA, được ban hành vào năm 1977 và được sửa đổi sau vụ tấn công ngày 11/9/2001, trao cho tổng thống quyền hạn rộng rãi để áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế trong một cuộc khủng hoảng.

Trong số các công cụ luật thương mại mà ông Trump có, đây sẽ là công cụ mang đến cho ông con đường nhanh nhất để áp đặt thuế quan rộng rãi, vì những công cụ khác đòi hỏi Bộ Thương mại hoặc Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ phải tiến hành các cuộc điều tra kéo dài.

Những người được ông Trump đề cử để điều hành các cơ quan đó, Giám đốc điều hành Phố Wall Howard Lutnick và luật sư thương mại Jamieson Greer, vẫn chưa được Thượng viện Hoa Kỳ xác nhận. Ông Trump đã sử dụng IEEPA để viện dẫn cho đe dọa áp thuế quan vào năm 2019 đối với Mexico về các vấn đề biên giới.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau hôm thứ Sáu cho biết Canada sẽ ngay lập tức đáp trả bằng các biện pháp đối phó mạnh mẽ, đồng thời nói thêm rằng "Đó không phải là điều chúng tôi muốn, nhưng nếu ông ấy làm, chúng tôi cũng sẽ hành động".

Canada đã vạch ra các mục tiêu chi tiết để trả đũa thuế quan ngay lập tức, bao gồm thuế đối với nước cam từ Florida, tiểu bang nhà của ông Trump, một nguồn tin quen thuộc với kế hoạch này cho biết. Canada có một danh sách mục tiêu rộng hơn với trị giá có thể lên tới 150 tỷ đô la Canada hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ, nhưng sẽ tổ chức tham vấn công khai trước khi hành động, nguồn tin cho biết.

Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết bà sẽ "bình tĩnh chờ đợi " quyết định áp thuế của ông Trump và đã chuẩn bị tiếp tục đối thoại về biên giới.

"Chúng tôi sẽ luôn bảo vệ phẩm giá của người dân, tôn trọng chủ quyền của chúng tôi và đối thoại bình đẳng mà không chịu sự phụ thuộc", bà nói.

Bà Sheinbaum trước đó nói rằng Mexico cũng sẽ trả đũa, lập luận rằng thuế quan của ông Trump sẽ khiến mất đi 400.000 việc làm của Hoa Kỳ và đẩy giá cả lên cao đối với người tiêu dùng Mỹ.

Điện Kremlin hôm thứ Sáu (31/1) bác bỏ lời đe dọa lặp lại của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về việc áp thuế đối với nhóm các quốc gia BRICS nếu họ tạo ra đồng tiền riêng của mình. Điện Kremlin cho biết họ không có kế hoạch nào như vậy.

Hôm thứ Năm, ông Trump đã cảnh báo các nước thành viên BRICS chớ nên thay thế đồng đô la Mỹ làm đồng tiền dự trữ, bằng cách lặp lại lời đe dọa áp thuế 100% mà ông đã đưa ra vài tuần sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11.

Nhưng người phát ngôn của Điện Kremlin, Dmitry Peskov, cho biết BRICS, trong đó có Nga, không bàn về việc thiết lập đồng tiền riêng của mình, mà chỉ nói về việc tạo ra các nền tảng đầu tư chung.

“Đây không phải là lần đầu tiên Trump đưa ra những tuyên bố như vậy, không phải là lần đầu tiên. Đã có những tuyên bố như thế này trước đây, khi ông ấy mới chỉ là tổng thống đắc cử. Vì vậy, trên thực tế, bây giờ, ông ấy đã lặp lại luận điểm cũ của mình”, ông Peskov nói với các phóng viên.

“Chúng ta có lẽ nên nhớ lại những lời của tổng thống (Vladimir Putin), những lời này rốt cục quan trọng và có ý nghĩa hơn nhiều đối với chúng ta. Vấn đề là BRICS không bàn về việc tạo ra một loại tiền tệ chung, và cũng chưa bao giờ làm như vậy. BRICS đang nói về việc tạo ra các nền tảng đầu tư chung mới cho phép đầu tư chung vào các nước thứ ba, đầu tư lẫn nhau, v.v…”, ông Peskov nói.

“Rất có thể, các chuyên gia Hoa Kỳ có lẽ cần giải thích chi tiết hơn về chương trình nghị sự BRICS cho ông Trump”, ông nói thêm.

Điện Kremlin vào tháng 12 cho biết bất kỳ nỗ lực nào của Hoa Kỳ nhằm buộc các nước sử dụng đồng đô la đều sẽ phản tác dụng, sau khi ông Trump đưa ra lời đe dọa tương tự đối với BRICS.

Ấn Độ, một thành viên khác của BRICS và là nước buộc phải sử dụng nhiều loại tiền tệ khác nhau để mua dầu của Nga do lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Moscow, cũng đã hạ giảm lời đe dọa của ông Trump.

“BRICS đưa ra quyết định theo sự đồng thuận”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Randhir Jaiswal trả lời các phóng viên vào thứ Sáu.

“Về vấn đề đồng đô la, vấn đề phi đô la hóa, bộ trưởng ngoại giao của chúng tôi đã nói rõ rằng chúng tôi không có chính sách hoặc chiến lược như vậy”.

Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, theo Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar. New Delhi và Washington đang đàm phán để lên lịch cho chuyến thăm sớm diễn ra của Thủ tướng Narendra Modi tới Hoa Kỳ để hội đàm với ông Trump.

Nhóm BRIC ban đầu bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, nhưng sau đó đã mở rộng để tiếp nhận thêm các quốc gia khác.

Nhóm này không có đồng tiền chung, nhưng các cuộc thảo luận kéo dài về việc kinh doanh nhiều hơn bằng các loại tiền tệ quốc gia đã đạt được động lực sau khi phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga vì cuộc chiến ở Ukraine.