Sự hỗn loạn đã nổ ra tại một trận bóng đá ở Guinea sau khi người hâm mộ phản đối quyết định của trọng tài và hàng nghìn khán giả hoảng loạn cố gắng chạy khỏi sân vận động, khiến ít nhất 56 người tử vong tại quốc gia Tây Phi này, các quan chức và nhân chứng cho biết vào ngày thứ Hai 2/12.

Giữa lúc hỗn loạn, lực lượng an ninh sử dụng hơi cay, trang tin tức địa phương Media Guinea đưa tin. Nhiều người chết do bị giẫm đạp khi cố gắng thoát ra qua cổng sân vận động, một nhà báo đưa tin về trận đấu cho một trang web thể thao địa phương nói với AP.

“Cổng sân vận động, đó là nơi xảy ra vụ giẫm đạp”, Ông Cissé Lancine, người đã thoát ra bằng cách trèo qua một trong những bức tường của sân vận động, nói. “Tôi được cứu vì tôi không vội vã chạy về phía lối ra.”

Thảm họa đám đông thể thao mới nhất thế giới xảy ra vào Chủ Nhật 1/12 tại thành phố lớn thứ hai trong một quốc gia do quân đội điều hành, nơi thông tin còn ít ỏi và bị chính phủ kiểm soát. Hiện vẫn chưa rõ số người chết có thể tăng lên bao nhiêu.

Ông Lancine cho biết có khoảng 20.000 đến 30.000 người có mặt tại sân vận động mang tên “Ngày 3 tháng 4” để xem các đội Labe và Nzerekore địa phương tranh tài trong trận chung kết của giải đấu quốc gia đầu tiên vinh danh nhà lãnh đạo quân sự Mamadi Doumbouya.

Các trạm kiểm soát đã được thiết lập vào ngày thứ Hai 2/12 trên khắp Nzerekore, một thành phố có khoảng 200.000 người đã ngưng hoat động khi các binh sĩ canh gác bệnh viện nơi các nạn nhân đang được điều trị. Hầu hết các cửa hàng đều đóng cửa.

Video, dường như từ hiện trường, cho thấy những người hâm mộ la hét phản đối trọng tài. Mọi người chạy khi họ cố gắng thoát khỏi sân vận động, nhiều người trong số họ nhảy qua hàng rào cao.

“Những người ủng hộ đã ném đá. Đây là lý do tại sao các lực lượng an ninh sử dụng hơi cay,” Media Guinea đưa tin, đồng thời cũng viết rằng một số người chết là trẻ em và một số người bị thương đang trong tình trạng nguy kịch.

Đoạn phim cho thấy mọi người nằm trên sàn bệnh viện khi một số người trong đám đông giúp đỡ những người bị thương.

Ông Enock Loua, một cư dân của Nzerekore, được báo tin qua điện thoại rằng cháu gái Aline Olivier của mình đã thiệt mạng.

“Chúng đau buồn nhận ra chuyện gì đã xảy ra với mình, như thể bầu trời sụp đổ trên đầu chúng tôi vậy”, ông Loua nói với The Associated Press.

Nhà chức trách đang cố gắng xác định ai là người chịu trách nhiệm, Thủ tướng Amadou Oury Bah nói trên truyền hình quốc gia.

Liên minh đối lập Liên minh Quốc gia vì Sự thay đổi và Dân chủ cho biết giải đấu được tổ chức để thu hút sự ủng hộ cho tham vọng chính trị “bất hợp pháp và không phù hợp” của ông Doumbouya.

Ông Doumbouya, người lật đổ Tổng thống Alpha Conde vào năm 2021, nhắm vào việc có thể trở thành ứng cử viên cho cuộc bầu cử tổng thống, nhưng ngày bầu cử vẫn chưa được ấn định. Hiến chương chuyển tiếp do chính chế độ của ông đưa ra không cho phép ông ra tranh cử.

Guinea là một trong số các quốc gia Tây Phi — bao gồm Mali, Niger và Burkina Faso — nơi quân đội nắm quyền và trì hoãn việc quay trở lại chế độ dân sự.

Ông Doumbouya nói ông đang ngăn chặn đất nước rơi vào hỗn loạn và chỉ trích chính phủ trước vì đã thất hứa. Tuy nhiên, ông bị chỉ trích vì không đáp ứng được kỳ vọng do chính ông nêu ra.

Thống đốc California Gavin Newsom và các nhà lập pháp tiểu bang đã trở lại Điện Capitol của tiểu bang vào thứ Hai 2/12 để bắt đầu phiên họp đặc biệt nhằm bảo vệ các chính sách cấp tiến của tiểu bang trước một nhiệm kỳ tổng thống khác của ông Trump.

Vị thống đốc đảng Dân chủ, một người chỉ trích gay gắt Tổng thống đắc cử Donald Trump, đang định vị California một lần nữa trở thành trung tâm của nỗ lực phản kháng chống lại chương trình nghị sự bảo thủ. Ông đang yêu cầu các đồng minh Dân chủ của mình tại Cơ quan lập pháp, những người nắm giữ đa số áp đảo ở cả hai viện, phê duyệt thêm kinh phí cho văn phòng tổng chưởng lý để chuẩn bị cho cuộc chiến pháp lý mạnh mẽ chống lại các thách thức liên bang dự kiến.

Ngày thứ Hai 2/12, Dân biểu Jesse Gabriel của đảng Dân chủ đã đưa ra luật dành riêng 25 triệu đô la cho các khoản chi phí pháp lý để ứng phó với các cuộc tấn công tiềm năng của chính quyền Trump vào các chính sách của tiểu bang liên quan đến quyền công dân, biến đổi khí hậu, di trú và quyền phá thai.

“Trong khi chúng tôi luôn hy vọng được hợp tác với các đối tác liên bang của mình, California sẽ sẵn sàng bảo vệ mạnh mẽ các lợi ích và giá trị của chúng tôi khỏi bất kỳ hành động phi pháp nào của Chính quyền Trump sắp tới”, ông Gabriel nói trong một tuyên bố.

California đã kiện chính quyền Trump đầu tiên hơn 120 lần với nhiều mức độ thành công khác nhau.

“Chúng tôi sẽ không bị bất ngờ”, ông Newsom cho biết tại một cuộc họp báo gần đây.

Ông Trump thường mô tả California là đại diện cho tất cả những gì ông thấy sai trái ở Hoa Kỳ. Đảng Dân chủ, nắm giữ mọi chức vụ trên toàn tiểu bang tại California và có biên độ áp đảo trong Cơ quan lập pháp và phái đoàn quốc hội, đông hơn đảng viên Cộng hòa đã đăng ký gần gấp 2 lần trên toàn tiểu bang.

Ông Trump gọi thống đốc đảng Dân chủ là “New-scum” trong một chuyến dừng chân vận động tranh cử ở Nam California và liên tục chỉ trích thành trì của đảng Dân chủ về số lượng lớn di dân bất hợp pháp vào Hoa Kỳ, số người vô gia cư và sự tròng tréo của quá nhiều quy định. Ông cũng thề sẽ thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử của mình là thi hành việc trục xuất hàng loạt những di dân không có tình trạng pháp lý và truy tố những kẻ thù chính trị của mình.

Trước khi phiên họp đặc biệt bắt đầu, các nhà lập pháp tiểu bang dự kiến sẽ làm lễ tuyên thệ nhậm chức cho hơn hai chục thành viên mới và bầu ra các nhà lãnh đạo cho phiên họp lập pháp năm 2025. Hàng trăm người cũng có kế hoạch tuần hành quanh Điện Capitol vào thứ Hai 2/12 để thúc giục Cơ quan lập pháp cố gắng ngăn chặn các kế hoạch trục xuất hàng loạt của ông Trump.

Tổng chưởng lý tiểu bang, Rob Bonta, cho biết văn phòng của ông sẽ bảo vệ số di dân của tiểu bang, trong khi ông Newsom tuần trước công bố đề nghị khôi phục chương trình hoàn tiền cho việc mua xe điện nếu chính quyền Trump sắp tới xóa bỏ khoản tín dụng thuế liên bang cho những người mua xe điện. Ông Newsom cũng đang cân nhắc việc tạo ra một quỹ cứu trợ thiên tai dự phòng cho tiểu bang dễ xảy ra cháy rừng sau những lời đe dọa của ông Trump.

Các nhà lập pháp đảng Cộng hòa đã chỉ trích ông Newsom và các đồng minh Dân chủ của ông về phiên họp đặc biệt. Dân biểu tiểu bang, Vince Fong, người đại diện cho vành đai nông trại Thung lũng Trung tâm của tiểu bang, nói California nên làm việc với chính quyền Trump sắp tới.

“Hành động của ông Gavin Newsom không quan tâm đến những lo ngại của người dân California, những người không chấp thuận định hướng của tiểu bang và đất nước chúng ta”, ông Fong cho biết trong một video trên mạng xã hội.

Các nhà lập pháp cũng dự kiến sẽ dành cả năm để thảo luận về các cách bảo vệ hàng chục đạo luật mà chính quyền Trump dự kiến sẽ nhắm tới, bao gồm một luật biến tiểu bang thành nơi trú ẩn cho những người muốn phá thai sống ở các tiểu bang mà các hoạt động như vậy bị hạn chế nghiêm ngặt.

California, tiểu bang đông dân nhất của quốc gia, là tiểu bang đầu tiên ra lệnh rằng đến năm 2035, tất cả ô tô, xe bán tải và xe SUV mới được bán tại California phải là xe điện, chạy bằng hydro hoặc xe hybrid chạy bằng xăng và điện. Tiểu bang này cũng mở rộng dịch vụ chăm sóc sức khỏe do tiểu bang tài trợ cho tất cả cư dân có thu nhập thấp bất kể tình trạng di trú của họ.

Ông Newsom chưa cung cấp thông tin chi tiết về những hành động mà các nhà lập pháp sẽ xem xét nhưng cho biết ông muốn có kinh phí trước ngày nhậm chức của ông Trump, ngày 20 tháng 1. Các quan chức nói tiểu bang đã chi khoảng 42 triệu đô la cho chi phí kiện tụng trong chính quyền Trump đầu tiên.

California dự kiến sẽ phải đối mặt với khoản thâm hụt ngân sách 2 tỷ đô la vào năm tới, với những khoản thâm hụt lớn hơn trong tương lai. Ông Gabriel, người đã kiện chính quyền Trump đầu tiên vào năm 2017 khi chính quyền này cố gắng chấm dứt chương trình bảo vệ những di dân trẻ tuổi khỏi bị trục xuất, cho biết việc sắp xếp nguồn tài trợ ngay bây giờ là “một khoản đầu tư khôn ngoan”.

California đã thành công trong việc đòi lại 57 triệu đô la từ năm 2017 đến năm 2018 sau khi thắng kiện để ngăn chặn chính quyền Trump áp đặt các điều kiện thi hành di trú đối với một số khoản tài trợ thực thi pháp luật liên bang. Một chiến thắng pháp lý khác đối với câu hỏi về quyền công dân trong cuộc điều tra dân số năm 2020 đã buộc chính quyền liên bang phải trả lại 850.000 đô la cho tiểu bang, theo văn phòng tổng chưởng lý.

“Chúng tôi đang ở vị thế, nếu cần thiết, để trở thành mũi nhọn của ngọn giáo kháng cự và đẩy lùi mọi hành động bất hợp pháp hoặc vi hiến của chính quyền Trump”, ông Gabriel, chủ tịch ủy ban ngân sách, cho biết.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump, các tổng chưởng lý đảng Dân chủ đã cùng nhau đệ đơn kiện về vấn đề di trú, lệnh cấm đi lại của ông Trump đối với cư dân của các quốc gia Hồi giáo, môi trường, di trú và các chủ đề khác. Nhưng ông Trump có một lợi thế khả thi lần này: Ông đã tích cực đề cử các thẩm phán bảo thủ vào các tòa án liên bang ở mọi cấp, bao gồm cả Tòa án Tối cao.

Tổng thống đắc cử của Mỹ Donald Trump đề cử những nhân vật “diều hâu” đối với Trung Quốc nắm các vị trí trong nội các, như vậy, đối đầu Mỹ - Trung sẽ gia tăng và tạo thêm các rủi ro, khó khăn cho Việt Nam, 4 nhà nghiên cứu đánh giá với VOA.

Ba nhà nghiên cứu trong số họ nhận định Hà Nội sẽ có thể chèo lái được để không phải chọn bên. Ngược lại, một người cho rằng đất nước cộng sản ở Đông Nam Á sẽ buộc phải chọn bên.

Cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc vốn đang quyết liệt có thể còn trầm trọng thêm trong thời gian tới, đặt Việt Nam và các nước Đông Nam Á “vào thế vô cùng khó khăn”, Thạc sĩ Hoàng Việt, giảng viên thuộc Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, nhận định.

Dẫn ra tin tức nói hồi tháng 9 rằng Mỹ thúc ép Việt Nam “tránh xa” các hãng láp đặt cáp internet dưới biển của Trung Quốc, ông Việt xem đó như là một chỉ dấu về việc 2 cường quốc cạnh tranh làm cho các nước nhỏ phải chọn bên. “Đó là thách thức địa chính trị lớn nhất đối với Việt Nam”, ông nói.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam vẫn cố gắng thúc đẩy quan hệ tốt đẹp với chính quyền Mỹ trong nhiệm kỳ 2 của ông Trump, ông Việt nói và chỉ ra các thuận lợi cho Việt Nam gồm kinh nghiệm của đất nước về làm việc với ông Trump trong nhiệm kỳ 1, việc Trump Organization chốt đầu tư 1,5 tỷ đô la vào Hưng Yên - quê nhà của nhà lãnh đạo Việt Nam Tô Lâm - trùng với thời gian khi ông Lâm thăm Mỹ vào tháng 9, và ông Lâm là người thực tế, quyết đoán.

Về quan hệ với Trung Quốc, ông Việt đưa ra quan sát rằng ứng xử của Việt Nam với cường quốc láng giềng “đã được các quốc gia khen ngợi”.

“Trong thời gian tới, tôi nghĩ Việt Nam vẫn sẽ cố gắng cân bằng quan hệ với cả hai bên Mỹ và Trung Quốc. Ví dụ như nhường bước này cho Mỹ thì cũng nhường bước khác cho Trung Quốc để khiến cho hai bên cùng cân bằng lợi ích”, ông Việt dự báo.

“Sự kình địch gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc mang lại cả rủi ro lẫn lợi ích cho Việt Nam”, Tiến sĩ Alexander Vuving, giáo sư tại Trường Nghiên cứu An ninh thuộc Trung tâm Nghiên cứu An ninh Daniel K. Inouye châu Á-Thái Bình Dương, ở Hawaii, Mỹ, chia sẻ suy nghĩ với VOA qua email.

Tình trạng cạnh tranh, đối đầu tăng lên đó làm cho Việt Nam trở nên quan trọng hơn về mặt chiến lược đối với cả Mỹ và Trung Quốc, mang lại cho Việt Nam nhiều trọng lượng hơn trong quan hệ với hai cường quốc này, nhưng tầm quan trọng lớn hơn đó cũng đem đến nguy cơ bị chèn ép giữa hai người khổng lồ, vẫn lời Tiến sĩ Vuving.

Về kinh tế, theo hai ông Vuving và Hoàng Việt, căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc - với việc ông Trump đe dọa đánh thuế 60% chỉ riêng đối với hàng Trung Quốc - sẽ có lợi cho Việt Nam vì luồng luân chuyển thương mại và đầu tư sẽ đi tới Việt Nam, là cú hích lớn giúp đất nước này cất cánh, nhưng nó cũng tạo ra thách thức cho Việt Nam.

Lý do là một phần lượng thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ sẽ chuyển sang Việt Nam, bao gồm việc các doanh nghiệp Trung Quốc lập cơ sở ở Việt Nam và đội lốt để xuất đi Mỹ, làm cho Việt Nam có nguy cơ cao trở thành một mục tiêu, thậm chí bị trừng phạt trong cuộc chiến thuế quan của chính quyền ông Trump.

“Xét về rủi ro chiến tranh thương mại kiểu này, tôi không nghĩ rằng Việt Nam còn có không gian để mà khắc phục. Thay vào đó, các công cụ của Việt Nam sẽ chủ yếu là về chính trị và ngoại giao, có tác dụng thể hiện thiện chí và nỗ lực của Việt Nam hợp tác với Mỹ. Có lẽ một trong những công cụ đó là mua một số hàng hóa nổi bật, bao gồm vũ khí”, ông Vuving tiên liệu.

Việt Nam sẽ cảm thấy sức ép phải chọn bên khi mối kình địch Mỹ - Trung trở nên khốc liệt hơn, “nhưng Việt Nam sẽ cứng cỏi cưỡng lại sức ép này, xét đến kinh nghiệm lịch sử và sự quyết tâm của đất nước về tự chủ chiến lược. Vì vậy, tôi nghĩ Việt Nam sẽ cố thử nhiều cách khác nhau để tránh phải chọn bên”, nhà nghiên cứu ở Hawaii nhìn nhận.

Từ Australia, ông Carl Thayer, giáo sư đã nghỉ hưu của Học viện Quốc phòng Australia, Đại học New South Wales, nói với VOA rằng điều ông lo lắng là tổng thống sắp nhậm chức của Mỹ - Donald Trump - chỉ xem những cường quốc như Trung Quốc hay Nga mới là những nước quan trọng để Mỹ làm việc cùng và họ sẽ tìm cách “chia phần” thế giới.

“Điều đó sẽ buộc Việt Nam phải chọn bên”, ông nói. Nhưng theo vị giáo sư người Úc gốc Mỹ, Việt Nam có một số yếu tố để tránh bị Mỹ gây sức ép quá nhiều.

Đó là SpaceX của tỷ phú Elon Musk, người được xem là có công lớn nhất giúp ông Trump đắc cử, tính đầu tư 1,5 tỷ đô la vào Việt Nam; Trump Organization sẽ đầu tư vào Hưng Yên; và Việt Nam là một trong 4 nước châu Á cung cấp nhiều hàng bán dẫn nhất cho Mỹ.

Năm 2023, Việt Nam chỉ đứng sau Malaysia và Đài Loan về kim ngạch xuất khẩu hàng bán dẫn sang Mỹ, đạt 562 triệu đô la.

“Mỹ không thể đi quá xa. Liệu họ lấy đâu ra hàng bán dẫn nếu họ cắt đứt Việt Nam?”, Giáo sư Thayer nói.

Trên bình diện rộng hơn về thương mại, Việt Nam nhiều năm nay đều hưởng thặng dư trong xuất nhập khẩu với Mỹ, đạt từ khoảng 70 tỷ đô la đến hơn 110 tỷ đô la mỗi năm chỉ riêng trong 3 năm từ 2019-2022.

Theo ông Thayer, có nguy cơ là Mỹ dưới thời chính quyền Trump 2.0 sẽ áp thuế quan có chọn lọc đối với Việt Nam và một số nhà kinh tế dự báo điều đó có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam hơn 0,5 điểm phần trăm, tuy nhiên, Việt Nam có thể đa dạng hóa các thị trường, bao gồm cả Trung Đông.

Vị giáo sư ở Úc nhận định: “Chúng ta thấy Ngân hàng Thế giới nói rằng Việt Nam sẽ tăng trưởng 6,7%, gần 7%, và nhiều khả năng vẫn giữ tốc độ đó. Điều mà tôi muốn nói là cho dù có sức ép gì, Việt Nam hiện ở vào một vị trí tương đối tốt để mà chống chọi lại và không chọn bên”.

Đưa ra góc nhìn từ Pháp, nhà nghiên cứu và bình luận Trương Nhân Tuấn lưu ý đến những thay đổi về chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ trong nhiệm kỳ tổng thống thứ nhì của ông Trump.

Đó là các hồ sơ lớn liên quan đến địa cầu như khủng hoảng khí hậu có thể sẽ không còn là trọng tâm, nếu không nói sẽ bị gạt bỏ; và các nguồn viện trợ nhân đạo từ Mỹ có thể sẽ giảm đi.

Nhưng đặc biệt đáng chú ý là “nước Mỹ thời ông Trump sẽ không còn đóng vai trò ‘ngọn hải đăng dân chủ’ làm gương cho thế giới. Khuynh hướng đề cao ‘lãnh đạo mạnh mẽ’ kiểu Putin, Tập Cận Bình, Kim Jong-un… của ông Trump có thể khiến thế giới dân chủ tự do chao đảo trong một thời gian”, ông Tuấn nêu ý kiến với VOA qua email.

Theo ông, giá trị của các luật lệ và các định chế quốc tế như Liên Hiệp Quốc có thể bị hạ thấp, hệ quả là một nước Việt Nam mà chỉ dựa vào “luật quốc tế” để tự vệ sẽ “yếu và đơn độc” khi ở bên cạnh một đại cường “bành trướng và dân tộc chủ nghĩa” là Trung Quốc. “Nguy cơ của Việt Nam phải nói là rất lớn”, vẫn lời ông Tuấn.

Về kinh tế, nhà nghiên cứu ở Pháp có cùng quan điểm với hai ông Vuving và Hoàng Việt là Việt Nam có lợi nhiều khi Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh gay gắt, theo đó, các doanh nghiệp chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam vì nơi này được coi là quốc gia bạn bè, thân thiện và thuận tiện, gần kề về mặt địa lý, hay còn gọi là “friendshoring” và “nearshoring”.

Mặc dù vậy, khác với hai nhà nghiên cứu ở Hawaii và thành phố Hồ Chí Minh, ông Tuấn dẫn ra việc Tổng thống đắc cử Trump mới đây đe dọa áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, nếu hai quốc gia này không ngăn chặn làn sóng di dân và dược chất fentanyl đưa lậu vào Mỹ, để cảnh báo rằng nếu cạnh tranh Mỹ - Trung trở nên quyết liệt hơn, ông Trump “có thể sử dụng thuế quan để ép Việt Nam theo Mỹ để chống lại Trung Quốc”.

“Lúc đó bắt buộc Việt Nam phải ‘chọn bên’. Điều quan trọng là Việt Nam phải chọn đúng ‘bên thắng cuộc’ để theo. Chọn sai, Việt Nam có thể bị tàn phá mà không được đền bồi”, ông Tuấn khái quát ra một con đường khó khăn.

VOA liên lạc với Bộ Ngoại giao Việt Nam để tìm hiểu quan điểm của họ về vấn đề này nhưng chưa nhận được hồi đáp.