NATO và Liên hiệp châu Âu đang tăng cường nỗ lực thuyết phục Trung Quốc giúp thuyết phục Triều Tiên ngừng gửi quân và các hỗ trợ khác sang Nga để hậu thuẫn Moscow trong cuộc chiến ở Ukraine.

Theo đánh giá của tình báo Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Ukraine, có tới 12.000 lính Triều Tiên đã được điều đến khu vực biên giới Kursk của Nga để giúp đánh bại lực lượng Ukraine tại đó. Đổi lại, NATO cho biết Nga đang gởi công nghệ phi đạn cho Triều Tiên.

Với việc Nga khai thác lợi thế quân sự ở Ukraine, Hoa Kỳ muốn các đồng minh của mình gây sức ép chính trị lên Trung Quốc để kiềm chế Triều Tiên. Kể từ khi Bình Nhưỡng và Bắc Kinh thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1949, mối quan hệ của họ đã được mô tả là “gần gũi như môi với răng”.

Một đòn bẩy chính trị là mối đe dọa từ bất kỳ hoạt động gia tăng nào của phương Tây tại sân sau của Trung Quốc, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Chỉ tuần trước, EU đã ký kết các hiệp ước an ninh với các cường quốc khu vực là Nhật Bản và Hàn Quốc.

Trong một bài bình luận cho tờ Politico tuần trước, Tổng thư ký NATO Mark Rutte nói “Trung Quốc có trách nhiệm đặc biệt ở đây, đó là sử dụng ảnh hưởng của mình ở Bình Nhưỡng và Moscow để đảm bảo họ chấm dứt những hành động này. Bắc Kinh không thể giả vờ thúc đẩy hòa bình trong khi nhắm mắt làm ngơ trước sự xâm lược ngày càng gia tăng”.

Trong chuyến thăm Latvia vào ngày 14/11, ông Rutte đã cảnh báo rằng việc trao đổi công nghệ phi đạn nói riêng gây ra “mối đe dọa trực tiếp, không chỉ đối với Châu Âu mà còn đối với Nhật Bản, Hàn Quốc và lục địa Hoa Kỳ”. Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và New Zealand hiện thường xuyên tham dự các cuộc họp của NATO.

Vào ngày 13/11, sau các cuộc hội đàm với Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken, ông cũng cho biết “Châu Âu - Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thực sự phải được coi là một chiến trường, chứ không phải là hai chiến trường riêng biệt”, và “do đó, an ninh của chúng ta hiện ngày càng mang tính toàn cầu và chúng ta phải coi đây là vấn đề toàn cầu”.

Trong khi Triều Tiên và Nga đã xích lại gần nhau đáng kể, nhiều nhà quan sát cho rằng Trung Quốc vẫn còn ngần ngại hình thành liên minh ba bên chống phương Tây vì họ muốn có một môi trường an ninh ổn định để giải quyết các thách thức kinh tế và duy trì mối quan hệ với châu Âu và các nước láng giềng châu Á.

Trong một bài đăng trên blog được công bố vào ngày 14/11, người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell đã nêu chi tiết về chuyến đi gần đây của ông tới Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi có chương trình nghị sự về việc triển khai quân đội của Triều Tiên và các hỗ trợ khác cho Nga.

“Điều này đánh dấu sự leo thang của sự nghiêm túc tột độ, tất nhiên là trọng tâm trong các cuộc thảo luận của chúng tôi với các nhà lãnh đạo Nhật Bản và Hàn Quốc”, ông Borrell viết, người cũng đã có cuộc hội đàm với ông Blinken vào ngày 13/11.

Ông Borrell đã ca ngợi kết luận trong chuyến đi của mình về quan hệ đối tác an ninh và quốc phòng mới với Nhật Bản và Hàn Quốc, “những quan hệ đầu tiên bên ngoài châu Âu”.

“EU chắc chắn không được sinh ra như một liên minh quân sự nhưng trong bối cảnh địa chính trị hiện tại, EU cũng có thể và phải trở thành một nhà cung cấp và đối tác an ninh toàn cầu”, ông viết.

Tuần này, ông Blinken cho biết chính quyền Biden quyết tâm trong những tháng cuối cùng sẽ giúp đảm bảo Ukraine có thể tiếp tục chống lại cuộc xâm lược toàn diện vào năm tới bằng cách gửi càng nhiều viện trợ càng tốt để ngăn chặn lực lượng Nga hoặc tăng cường quyền lực của nước này trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào.

Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ đến Nam Mỹ hôm 14/11 để từ giã các nhà lãnh đạo thế giới sau hơn 50 năm hoạt động trên chính trường Mỹ, nhưng người mà ông đã cố gắng nhưng không thể ngăn trở lại nắm quyền có thể sẽ là tâm điểm của nhiều cuộc họp: Tổng thống đắc cử Donald Trump.

Ông Biden sẽ có các cuộc gặp riêng với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các lãnh đạo Nhật Bản, Hàn Quốc và Brazil trong các hội nghị thượng đỉnh của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Peru và Nhóm 20 nền kinh tế hàng đầu thế giới (G20) tại Brazil.

Các cuộc họp thượng đỉnh trong sáu ngày dự kiến sẽ không đem đến bất kỳ thỏa thuận mới nào quan trọng, các quan chức cấp cao của chính quyền Biden cho biết, ngay cả khi các nhà lãnh đạo sẽ bàn về thương mại, an ninh và các liên minh toàn cầu.

“APEC và G20 sẽ bàn về một điều... và đó là ông Donald Trump – và họ sẽ mong đợi những gì từ chính quyền Trump về vấn đề thương mại, liên minh và các vấn đề khác,” ông Victor Cha, chủ tịch Bộ phận Địa chính trị và Chính sách Đối ngoại tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở thủ đô Washington cho biết.

Ông Trump đã đánh bại phó Tổng thống Kamala Harris, ứng cử viên đảng Dân chủ, trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 5/11 sau khi hứa với người dân Mỹ rằng ông sẽ áp thuế cao đối với tất cả hàng nhập khẩu, với mức thuế cao hơn nữa nhằm vào hàng hóa Trung Quốc, đồng thời cho thấy sẽ ủng hộ Ukraine ít hơn nhiều trong cuộc chiến với Nga.

Ông Biden lên nắm quyền vào năm 2020 để tìm cách xây dựng lại các liên minh của Mỹ vốn căng thẳng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump và cố gắng chứng tỏ rằng Mỹ vẫn can dự vượt ra ngoài lãnh thổ của mình. Ông đã củng cố và mở rộng NATO và đẩy lùi Trung Quốc ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương bằng cách xây dựng các liên minh đa phương ở châu Á.

Ông Trump có quan điểm về thế giới khác hoàn toàn với ông Biden. Ông ưa chuộng các cuộc gặp song phương nơi ông có thể thực hiện phong cách ngoại giao mang tính giao dịch làm ăn hơn là khuôn khổ đa phương như NATO.

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan nói với các phóng viên hôm 13/11 rằng ông Biden sẽ nhân chuyến đi này để nói rằng Mỹ trân trọng và đổ công sức vào các liên minh và cảm ơn những người đã giúp Mỹ giải quyết một loạt các vấn đề toàn cầu.

“Đó là thông điệp về nguyên tắc. Đó là thông điệp về tính thực tiễn, và nó là một trong những lý tưởng của cuộc đời Tổng thống Biden,” ông nói.

Ông Biden sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 16/11 trong hội nghị thượng đỉnh APEC ở Lima, các quan chức Nhà Trắng cho biết. Cuộc gặp mặt đối mặt giữa hai nhà lãnh đạo sẽ là cơ hội cuối cùng để ông Biden trực tiếp thách thức nhà lãnh đạo Trung Quốc về các lời đe dọa của họ đối với Đài Loan, các cáo buộc vi phạm nhân quyền và sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine.

Đây sẽ là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo gặp mặt nhau kể từ cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai ông ở California một năm trước. Cuộc gặp đó đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ Mỹ - Trung sau khi ông Biden quyết định bắn hạ khinh khí cầu do thám Trung Quốc bay đến Mỹ vào đầu năm 2023 – vụ việc làm gia tăng căng thẳng.

Cạnh tranh kinh tế và quân sự của Mỹ với Trung Quốc sẽ định hình thế giới sẽ như thế nào trong 30 năm tới, ông Sullivan cho biết và nói thêm rằng đảng Cộng hòa và Dân chủ từ lâu đã có sự đồng thuận lưỡng đảng trong chính sách đối ngoại.

Nội các sắp tới của ông Trump được đưa vào các chính trị gia muốn thúc đẩy lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc.

Theo ông Sullivan, ông Biden sẽ không chuyển bất kỳ thông điệp nào của ông Trump cho ông Tập, nhưng có thể sẽ nói về sự cần thiết phải tránh xung đột quân sự giữa hai nước.

“Ông ấy cũng sẽ thực sự củng cố quan điểm rằng để quản lý cạnh tranh một cách có trách nhiệm trong tương lai, về lâu dài chúng tôi phải duy trì các kênh liên lạc ở mọi cấp độ, nhất là liên lạc giữa giới quân sự hai nước,” ông Sullivan nói.

Hai ông Biden và Trump đã gặp nhau trong hai giờ tại Nhà Trắng hôm 13/11.

Ông Biden cũng dự kiến sẽ có cuộc gặp ba bên với Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba và Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, đồng thời gặp Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva.

Với việc đề cử ông Marco Rubio, vốn có đường lối cứng rắn với Trung Quốc, làm ngoại trưởng, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đã báo hiệu chính sách của ông đối với Bắc Kinh có thể vượt ra ngoài khuôn khổ thuế quan và thương mại để tiến đến lập trường diều hâu hơn đối với Trung Quốc với tư cách là đối thủ chiến lược chính của Mỹ.

Ông Rubio được lựa chọn hôm 13/11 bên cạnh các lựa chọn nội các khác có thể khiến Trung Quốc khó chịu, chẳng hạn dân biểu Mike Waltz làm cố vấn an ninh quốc gia và John Ratcliffe lãnh đạo Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA).

Các lựa chọn cho thấy ông Trump muốn đảo ngược cách tiếp cận của chính quyền Biden là ‘quản lý cạnh tranh’ với Bắc Kinh về các vấn đề từ ủng hộ Đài Loan cho đến vai trò của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ.

Đảng Cộng hòa đã chỉ trích lập trường của ông Biden là quá hòa giải.

Ông Rubio ‘tin từ tận đáy lòng rằng Trung Quốc là kẻ thù của Mỹ’, ông David Firestein, nhà ngoại giao kỳ cựu của Mỹ chuyên về Trung Quốc, nói. “Điều đó sẽ là lăng kính cho những gì ông ấy làm đối với Trung Quốc.”

Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức hôm viết trên X hôm 14/11: “Hết sức trân trọng sự ủng hộ kiên định của ngài đối với Đài Loan và những nỗ lực không mệt mỏi của ngài để bảo vệ tự do và nhân quyền trên toàn cầu.”

Trump đã cam kết chấm dứt quy chế thương mại tối huệ quốc của Trung Quốc và áp thuế hơn 60% lên hàng nhập khẩu của Trung Quốc – cao hơn nhiều so với mức thuế mà ông đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Ông Rubio gần như chắc chắn sẽ được Thượng viện phê chuẩn. Ông hiện là thành viên cao cấp của cả ủy ban đối ngoại và tình báo.

Sự ủng hộ kiên định của Thượng nghị sỹ gốc Cuba có lập trường chống cộng này đối với những người biểu tình đòi dân chủ ở Hong Kong đã khiến ông bị Trung Quốc trừng phạt vào năm 2020.

Đây sẽ là lần đầu tiên Bắc Kinh có những hạn chế đi lại hiện hành đối với ngoại trưởng Mỹ, thử thách đầu tiên về cách Bắc Kinh can dự với chính quyền mới của Trump.

Về phần mình, ông Rubio là người cổ súy Mỹ cấm thị thực các quan chức Trung Quốc và thúc đẩy Bộ Ngoại giao cấm Trưởng đặc khu hành chính Hong Kong Lý Gia Siêu đến San Francisco để tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC hồi năm 2023.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington không bình luận về các biện pháp trừng phạt ông Rubio hay việc đề cử ông, nhưng phát ngôn nhân Lưu Bằng Vũ nói Bắc Kinh hướng đến làm việc với chính quyền mới của Mỹ để thúc đẩy quan hệ hai nước ‘theo hướng ổn định, lành mạnh và bền vững’.

Hồ sơ nhân quyền của Trung Quốc, vấn đề giằng co giữa hai nước, đã trở thành mối quan tâm chính của ông Rubio.

Ông đã đồng tài trợ cho Đạo luật Phòng chống Lao động Cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ, vốn tạo cho chính phủ Mỹ công cụ để cấm hàng nhập khẩu của Trung Quốc vì lo ngại vi phạm nhân quyền đối với các nhóm Hồi giáo thiểu số ở Trung Quốc, cáo buộc khiến Bắc Kinh phẫn nộ.

Các nhà hoạt động Hong Kong xem ông Rubio, người tài trợ cho các đạo luật như Luật Dân chủ và Nhân quyền Hong Kong năm 2019, là người tranh đấu cho lý tưởng của họ.

“Chúng tôi rõ ràng rất phấn khích và hướng đến làm việc với ông ấy về những vấn đề này,” ông Frances Hui, nhà hoạt động ở Washington thuộc Ủy ban vì Tự do thuộc tổ chức Hong Kong Foundation, cho biết.

Ông Rubio cũng đã đề xuất một dự luật hiện đang được xem xét vốn cho phép Ngoại trưởng Mỹ tước chứng nhận các văn phòng kinh tế và thương mại của Hong Kong tại Mỹ.

Ông đã nói rằng quyền tự trị của Hong Kong trước Bắc Kinh gần như bị xói mòn hoàn toàn có nghĩa là vùng lãnh thổ này không xứng được hưởng các đặc quyền riêng rẽ.

Không rõ ông Trump, người đôi khi ca ngợi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, sẽ cho phép ngoại trưởng mới của mình quyền tự do hành động đến đâu trong việc áp dụng các chế tài đối với Trung Quốc, nhất là những hạn chế xung đột với các mục tiêu khác của chính quyền ông.

“Dàn nhân sự đối ngoại của Trump rõ ràng là diều hâu đối với Trung Quốc, nhưng có thể được tin tưởng là sẽ tuân theo tổng thống nếu ông chuyển từ đối đầu với Bắc Kinh sang đàm phán,” ông Daniel Russel thuộc Asia Society Policy Institute cho biết.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận thương mại sau một loạt đợt đánh thuế ăn miếng trả miếng, nhưng nhiều nhà phân tích nói rằng Trung Quốc đã không tuân thủ các cam kết của mình.

Ông Rubio cũng tập trung vào Trung Quốc như là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Ông dẫn đầu các lời kêu gọi đưa công ty pin công nghiệp CATL của Trung Quốc vào danh sách đen, thu hồi thuế suất lợi tức vốn đối với các công ty Mỹ đầu tư vào Trung Quốc, thắt chặt các hạn chế xuất khẩu công nghệ của Mỹ sang Trung Quốc và lấp các lỗ hổng thuế quan đối với các gói hàng nhỏ được vận chuyển từ Trung Quốc, nhiều gói trong số đó được sử dụng để vận chuyển hóa chất là tiền chất tạo fentanyl.

Có lẽ điều khiến Bắc Kinh khó chịu nhất là việc ông Rubio ủng hộ Đài Loan bao gồm cả những lời kêu gọi về thỏa thuận thương mại tự do và sự can dự không giới hạn giữa các quan chức Mỹ và Đài Loan.

Các nhà phân tích dự đoán Đài Loan sẽ có thêm những hợp đồng lớn mua vũ khí Mỹ sau khi ông Trump nhậm chức.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã phê duyệt hơn 18 tỷ đô la giá trị vũ khí bán cho Đài Loan, so với 7,7 tỷ đô la mà ông Biden phê duyệt.

Một số nhà phân tích tin Bắc Kinh có thể tìm cách qua mặt ông Rubio và tìm kiếm sự can dự trực tiếp giữa ông Tập và ông Trump, hoặc với các quan chức cấp cao khác của Mỹ.

“Nếu điều đó không có tác dụng, thì tôi nghĩ chúng ta sẽ chứng kiến mối quan hệ tồi tệ leo thang thường xuyên hơn,” ông Steve Tsang, giám đốc Viện Trung Quốc tại Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi (SOAS) của London, cho biết.

Phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam cho biết rằng cơ quan này, thông qua Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), “đang triển khai, cấp phát tổng cộng trên 6 tỉ đồng tiền mặt cho 915 hộ gia đình bị ảnh hưởng nặng nhất bởi bão Yagi tại 3 xã của huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái”.

Theo thông báo hôm 12/11 của cơ quan ngoại giao này, “các hộ dân có từ 3 người trở lên được hỗ trợ 7 triệu đồng/hộ và các hộ dân có từ một đến hai người được hỗ trợ 4,2 triệu đồng/hộ để đáp ứng các nhu cầu về lương thực, thực phẩm và các nhu cầu thiết yếu khác của hộ gia đình”.

Tuần trước, theo phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam, 509 hộ dân của 2 xã Viễn Sơn và Yên Thái “đã được nhận hỗ trợ tiền mặt”. “Đợt hỗ trợ tiền mặt này là một phần trong khoản hỗ trợ 1 triệu đô la hỗ trợ nhân đạo của USAID để giúp Việt Nam phục hồi và tái thiết sau bão”, phái đoàn ngoại giao Hoa Kỳ ở Việt Nam cho biết.

Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Yên Bái, một đối tác địa phương, vốn cùng với Tổ chức Catholic Relief Services triển khai việc trao tặng tiền, việc ưu tiên dành cho “các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ dân tộc thiểu số, hộ phụ nữ/nam giới đơn thân, hộ người cao tuổi neo đơn hoặc không có nhân lực lao động, hộ có phụ nữ đang mang thai hoặc có trẻ em dưới 5 tuổi, hộ có người khuyết tật, trẻ em mồ côi hoặc người đau ốm kinh niên”.

“Số tiền hỗ trợ giúp các hộ gia đình vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống”, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Yên Bái cho biết.

Một nhân viên tại Ủy ban Nhân dân huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, cho VOA tiếng Việt biết về công tác khôi phục hậu bão Yagi: “Hiện tại các thôn, các xã đang khôi phục lại sản xuất tại vì cũng bị ảnh hưởng nhiều tới tình hình sản xuất ví dụ như ngập lúa rồi ngô màu các thứ”.

Nhân viên này cho biết thêm: “Sau cái đợt đấy (bão Yagi) thì nó lại ngập thêm một ít nữa, cho nên là bây giờ vẫn đang trồng cấy. Vụ này không được năng suất như vụ trước”.

Như VOA tiếng Việt đã đưa tin, bão Yagi đã ập vào miền bắc Việt Nam hồi đầu tháng Chín năm nay, và đây là một trong những cơn bão có cường độ mạnh nhất đổ bộ vào Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua, gây ra thiệt hại nặng tại nhiều tỉnh thành.

Tính đến ngày 16/9, theo ước tính sơ bộ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT), cơn bão này gây thiệt hại cho Việt Nam khoảng 1,6 tỷ đô la và có thể làm giảm khoảng 0,15% tốc độ tăng trưởng của Việt Nam.

Bộ KHĐT ước tính bão Yagi gây thiệt hại 40.000 tỷ đồng (1,6 tỷ đô la) cho khu vực miền Bắc, khiến GDP năm nay thấp hơn 0,15% so với mức dự báo 6,8% - 7% mà Bộ này đã đưa ra trước đó.

VnExpress đưa tin, dẫn lời Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, bão Yagi và hoàn lưu sau bão đã ảnh hưởng tới 26 tỉnh, thành phố phía Bắc và Thanh Hóa, những địa phương chiếm trên 41% GDP và 40% dân số cả nước.

Ngay sau khi bão ập vào, phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam cho biết cung cấp 1 triệu đô la viện trợ nhân đạo khẩn cấp “để hỗ trợ Việt Nam khắc phục những thiệt hại thảm khốc do bão Yagi gây ra.”

“Khoản viện trợ này sẽ được phân bổ tới các đối tác cứu trợ nhân đạo để có thể tiến hành hỗ trợ tiền mặt cho các mục đích khác nhau, cung cấp nơi lánh nạn, nước sạch, vệ sinh cũng như các các hỗ trợ khác ngoài thực phẩm để đóng góp vào các nỗ lực cứu trợ thiên tai do chính phủ Việt Nam chỉ đạo đang khẩn trương triển khai trên cả nước”, cơ quan ngoại giao Mỹ cho biết trong một thông cáo.

Phía Mỹ cũng nói rằng khoản hỗ trợ này “dựa trên nền tảng những hỗ trợ lâu dài dành cho chính phủ Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ Việt Nam để giúp nâng cao khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu và tăng cường năng lực ứng phó thiên tai, thảm họa cho các cộng đồng trên cả nước”.

Tin cho hay, trong 5 năm qua, phái đoàn Ngoại giao Hoa Kỳ tại Việt Nam, thông qua USAID, đã cung cấp 7,7 triệu đô la hỗ trợ khẩn cấp và hỗ trợ sẵn sàng ứng phó thiên tai, trong đó bao gồm đáp ứng các nhu cầu do bão, lũ cũng như nâng cao năng lực cho các đội xung kích phòng chống thiên tai trên cả nước.