Nga sẵn sàng làm việc với Ukraine về bản ghi nhớ cho hiệp ước hòa bình

Theo Hãng thông tấn Tass (Nga) ngày 19-5, sau cuộc điện đàm kéo dài 2 tiếng với Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Nga Vladimir Putin chia sẻ với báo chí:

"Nga sẵn sàng và sẽ tiếp tục làm việc với phía Ukraine về một bản ghi nhớ cho hiệp ước hòa bình trong tương lai, trong đó nêu rõ một số vấn đề như nguyên tắc giải quyết xung đột, thời gian ký kết thỏa thuận và khả năng thiết lập lệnh ngừng bắn tạm thời nếu các bên đạt được thỏa thuận liên quan".

Tuy vậy, Nga và Ukraine phải tìm ra những thỏa hiệp mà cả hai bên đều có thể chấp nhận. "Lập trường của Nga vẫn rõ ràng. Điều quan trọng nhất đối với chúng tôi là loại bỏ nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng này", ông Putin nhấn mạnh.

Ông Trump: Nga và Ukraine sẽ bắt đầu đàm phán ngừng bắn "ngay lập tức"

Theo Hãng tin Reuters, ngày 19-5, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết Nga và Ukraine sẽ ngay lập tức bắt đầu các cuộc đàm phán về một thỏa thuận ngừng bắn trong cuộc xung đột đã kéo dài 3 năm.

Trong một bài đăng trên nền tảng Truth Social, ông Trump cho biết sau cuộc điện đàm với ông Putin, ông đã có cuộc điện đàm nhóm và đã truyền đạt kế hoạch đàm phán này cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, cũng như các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu, Pháp, Ý, Đức và Phần Lan.

"Nga và Ukraine sẽ ngay lập tức bắt đầu đàm phán hướng tới một lệnh ngừng bắn và, quan trọng hơn, là chấm dứt cuộc chiến", ông Trump tuyên bố tự tin.

Sau đó tại Nhà Trắng ông cho biết "một số tiến triển đang được thực hiện".

Ông Zelensky: Đang cân nhắc gặp cấp cao Ukraine, Nga, Mỹ, EU và Anh

Sau khi điện đàm với Tổng thống Trump, ông Zelensky cho biết Kiev và các đối tác có thể tìm cách tổ chức một cuộc gặp cấp cao giữa Ukraine, Nga, Mỹ, các nước Liên minh châu Âu và Anh như một phần của nỗ lực chấm dứt xung đột.

Ông cho biết ông hy vọng cuộc gặp có thể diễn ra sớm và do Thổ Nhĩ Kỳ, Vatican hoặc Thụy Sĩ đăng cai. Hiện chưa rõ liệu điều này có nằm trong các cuộc đàm phán mà ông Trump nói sẽ bắt đầu ngay hay không.

Ông Trump cho biết Vatican "do Giáo hoàng đại diện, bày tỏ rất quan tâm đến việc đăng cai các cuộc đàm phán. Hãy để quá trình này bắt đầu!".

Vatican hiện chưa đưa ra bình luận khi được đề nghị phản hồi.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết cuộc trò chuyện với ông Trump là "tốt" và "điều quan trọng là Mỹ phải duy trì sự tham gia".

Houthi tuyên bố phong tỏa cảng Haifa của Israel

Ngày 19-5, lực lượng Houthi tại Yemen tuyên bố thiết lập cái mà họ gọi là "phong tỏa hàng hải" với cảng Haifa của Israel nhằm đáp trả cuộc xung đột đang diễn ra của Israel tại Gaza.

"Thông báo tới tất cả các công ty có tàu đang ở hoặc đang hướng đến cảng này, kể từ thời điểm công bố thông báo này, cảng nói trên đã được đưa vào danh sách mục tiêu", người phát ngôn Houthi - Yahya Saree - tuyên bố trong một bài phát biểu trên truyền hình.

Lực lượng Houthi đã liên tục phóng tên lửa vào Israel, bao gồm cả mục tiêu là sân bay Ben Gurion gần Tel Aviv, với lý do thể hiện tình đoàn kết với người Palestine tại Gaza, mặc dù Houthi đã đồng ý ngừng tấn công vào các tàu của Mỹ.

Phần lớn các tên lửa được nhóm này phóng vào Israel đã bị đánh chặn.

Israel đã tiến hành các đợt không kích đáp trả, bao gồm một cuộc không kích vào ngày 6-5 đã làm hư hại sân bay chính của Yemen tại thủ đô Sanaa và khiến nhiều người thiệt mạng.

Lãnh đạo Thượng viện Mỹ đề xuất cấm dùng máy bay nước ngoài làm chuyên cơ Air Force One

Ngày 19-5, lãnh đạo phe Dân chủ Thượng viện Mỹ Chuck Schumer trình dự luật "Đạo luật An ninh vận chuyển hàng không tổng thống", trong đó đề xuất cấm sử dụng máy bay nước ngoài làm Air Force One - chuyên cơ chở tổng thống Mỹ.

Động thái này nhắm đến kế hoạch nhận một máy bay trị giá 400 triệu USD từ Qatar của Tổng thống Trump, điều khiến nhiều chuyên gia lo ngại về an ninh và tính hợp pháp theo luật chống tham nhũng và kiểm soát quà tặng từ chính phủ nước ngoài.

Dự luật do ông Schumer đề xuất sẽ cấm Bộ Quốc phòng Mỹ sử dụng bất kỳ khoản ngân sách nào để mua hoặc cải tạo máy bay nước ngoài nhằm phục vụ cho chuyên cơ tổng thống.

Dù dự luật khó thành công vì Đảng Cộng hòa đang kiểm soát cả Thượng viện và Hạ viện, nhưng đây là nỗ lực mới của phe Dân chủ ngăn kế hoạch này.

Trong thông điệp đầu tiên sau khi được chẩn đoán mắc ung thư, ông Biden đã gửi lời cảm ơn đến những người ủng hộ và quan tâm mình, cho rằng đây là căn bệnh mà ai cũng có thể gặp phải.

Theo AFP, kết quả bầu cử được công bố tối 18/05/2025 cho thấy phần thắng thuộc về ứng viên cánh trung, Nicusor Dan. Một tin tốt lành khiến Liên Âu, NATO và Ukraina có thể thở phào nhẹ nhõm. Trong khi đối thủ cực hữu George Simion, bài châu Âu, bài NATO, muốn chấm dứt viện trợ quân sự cho Ukraina, yêu cầu Rumani được « bù đắp tài chính » vì đã hỗ trợ Kiev, ủng hộ « tính trung lập », thì ông Nicusor Dan, đô trưởng Bucarest, 55 tuổi, lại là người hết lòng ủng hộ Ukraina và thân châu Âu.

Kỳ bầu cử tổng thống Rumani đặc biệt được báo chí và giới quan sát phương Tây quan tâm chú ý. Điều này còn có thể được lý giải bởi vị trí địa lý đặc biệt của Rumani, láng giềng của Ukraina, quốc gia đang có chiến tranh từ suốt hơn 3 năm nay. Nằm ở sườn đông khối NATO, cũng như Nga, Rumani là 1 trong 6 quốc gia có đường bờ biển ở Hắc Hải, một trong những vùng biển chiến lược.  

Rumani và chiến tranh Ukraina  

Liên quan đến chiến tranh Ukraina, về quy mô, Rumani chỉ là nguồn viện trợ khiêm tốn của phương Tây cho Urkaina trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược. Tuy nhiên, theo phân tích của tạp chí địa chính trị Conflits (Các cuộc xung đột), với đường biên giới hơn 650km với Ukraina, sự hỗ trợ của Rumani đã được chứng minh là rất cần thiết, ví dụ hoạt động huấn luyện binh lính Ukraina trên lãnh thổ Rumani, vai trò trinh sát trên không, chuyển giao thiết bị quân sự của phương Tây cho Kiev và viện trợ cho người dân Ukraina chịu tác động của chiến tranh. Rumani cũng là nước tham gia chủ chốt trong thỏa thuận ngũ cốc Ukraina hồi năm 2022 và hiện giờ vẫn là một kênh xuất khẩu của Ukraina : việc vận chuyển ngũ cốc của Ukraina, ví dụ lúa mì, ra thị trường thế giới một phần thực hiện qua tuyến đường biển và đường sắt ở Rumani. Thắng lợi của ông Nicusor Dan dĩ nhiên được tổng thống Ukraina hoan nghênh. Zelensky nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc có một đối tác đáng tin cậy như Rumani.  

Rumani và NATO  

Nhìn rộng ra khu vực, đất nước Rumani có vị trí địa chiến lược quan trọng : nằm tại « ngã tư » của Đông Âu và Hắc Hải. Chính vì lẽ đó, sự hiện diện của NATO trên lãnh thổ Rumani đã được tăng cường từ nhiều năm nay (ví dụ với nhiệm vụ Aigle do Pháp dẫn đầu từ năm 2022, việc triển khai lá chắn tên lửa của Mỹ tại Deveselu, căn cứ quân sự Mihail-Kogalniceanu đến năm 2030 sẽ trở thành căn cứ lớn nhất của Liên minh Bắc Đại Tây Dương tại châu Âu). Theo tạp chí Conflits, ngoài ra là các khoản tài trợ rất lớn để Rumani hiện đại hóa quân đội. Trên thực tế, Rumani vẫn sử dụng thiết bị có từ thời Liên Xô (xe tăng, lựu pháo), nhưng chúng đang dần dần được thay thế bằng thiết bị và vũ khí chủ yếu là của Mỹ.  

Theo trang tin châu Âu Euro News, Rumani là một nước có vai trò quan trọng sống còn đối NATO tại châu Âu. Vốn dĩ từ lâu nay theo chủ trương ủng hộ châu Âu và NATO, với dân số khoảng 19 triệu người, Rumani là một trong các cột trụ ở sườn phía đông của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, là nơi trú đóng của các đơn vị quân sự đa quốc gia với 5.000 binh sĩ NATO, trong đó có 1.500 quân Pháp, cũng như một hệ thống phòng không Aegis Ashore chống tên lửa đạn đạo tại căn cứ Deveselu để bảo vệ châu Âu.

Trên đài RFI ngày 26/11/2024, ít ngày trước cuộc bầu cử Quốc Hội Rumani, chuyên gia về Trung - Đông Âu, Florent Parmentier, tổng thư ký Trung tâm nghiên cứu chính trị và khoa học của đại học Sciences Po ở Paris (Cevipof) nhận định về vai trò chiến lược của Rumani trong khối NATO, cũng lưu ý là giống như Bulgari, Rumani là một trong những sườn phía đông của hệ thống phòng thủ châu Âu, đặc biệt là ở Biển Đen. Sau khi chiến tranh nổ ra ở Ukraina, Rumani trở thành tiền đồn của NATO. Ngân sách quốc phòng của Rumani đã tăng gần 50% kể từ năm 2023. Trong năm 2024 chi tiêu cho quân sự của Rumani đã đạt 2,5 % GDP. Trong những năm qua, không chỉ gia tăng ngân sách quốc phòng, Rumani còn tăng cường hợp tác mạnh với các đối tác NATO, trong đó có Pháp. 

Rumani và Hắc Hải

Một điều quan trọng khác làm nên vai trò của Rumani là vị trí sát cạnh Biển Đen (Hắc Hải). Đây là một vùng biển lục địa rộng lớn có ranh giới phía đông là Gruzia và Nga, phía bắc là Ukraina, phía tây là Rumani và Bulgari - hai nước thành viên Liên Âu và phía nam là Thổ Nhĩ Kỳ, nối với Địa Trung Hải qua ngả eo biển Bosphore. Với vị trí địa lý như vậy, Hắc Hải được xem như một ngã tư chiến lược, nơi tiếp xúc và tranh giành ảnh hưởng giữa các cường quốc đối đầu.

Jean-Sylvestre Mongrenier, tiến sĩ địa chính trị và là nghiên cứu viên cộng tác tại Viện Thomas More, trong một bài đăng trên Desk Russia, được trang mạng GEO trích dẫn, nhấn mạnh chính việc được nối với Địa Trung Hải, để rồi mở một lối ra Đại Tây Dương, đã khiến Biển Đen trở thành một khu vực căng thẳng. Không phải vô cớ mà Matxcơva muốn biến Điển Đen thành « biển của nước Nga ». Vẫn theo khẳng định của Jean-Sylvestre Mongrenier, trong một bài trả lời phỏng vấn tuần báo Pháp L'Express, Nga « muốn kiểm soát toàn bộ phía bắc Biển Đen, đẩy mạnh vị thế thống trị ở đó và cấm, càng nhiều càng tốt, tàu thuyền của các nước thành viên NATO đi đến đó ».  

Kiểm soát được Hắc Hải là cách để Nga bảo đảm quyền tiếp cận Địa Trung Hải qua ngả này. Theo một nghiên cứu của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS) được công bố năm 2017, cuộc chiến mà Nga tiến hành nhắm vào Gruzia hồi năm 2008 là « bước đầu tiên trong việc khôi phục vị trí chiến lược » của Nga ở Biển Đen. Việc sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina vào năm 2014 là bước đi mang tính quyết định của Matxcơva. Bằng cách chiếm bán đảo Crimée, Matxcơva kiểm soát được đường bờ biển dài nhất ở Biển Đen. Khi Liên Xô tan rã, Nga chỉ có 400 km bờ biển ở Hắc Hải, nhờ kiểm soát được Abkhazia của Gruzia và sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina, tổng chiều dài bờ biển mà Nga kiểm soát ở Biển Đen đã tăng gần gấp 3 lần. Với thành viên Rumani nằm sát Biển Đen, NATO có thể kiềm chế được đà Nga gia tăng ảnh hưởng ở vùng biển này.

Từ khi chiến tranh Ukraina nổ ra, Hắc Hải càng trở thành tâm điểm chú ý, bởi vì đây vốn dĩ là ngả xuất khẩu chính hàng triệu tấn ngũ cốc của Ukraina ra thế giới. Ở Hắc Hải, Rumani có thể là tuyến đường vòng tránh Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia kiểm soát eo biển Bosphore và Dardanelles nhằm hạn chế việc NATO triển khai lực lượng, bằng cách thúc đẩy việc sử dụng tuyến đường sông Danube.

Rumani và châu Âu 

Ngoài vai trò phòng thủ cho châu Âu ở sườn đông, tiềm lực năng lượng cũng là một thế mạnh Rumani có thể đóng góp cho Liên Âu, với các dự án khai thác các mỏ khí đốt ở Hắc Hải, các dự án điện gió ngoài khơi ... Theo báo cáo « Rumani, một tác nhân đang lên ở ngã tư Đông Âu và Biển Đen » của chuyên gia Alexandre Hodu, thuộc viện Thomas More, được trang mạng GEO giới thiệu, gia tăng các dự án kiểu như những « hành lang xanh » nối Azerbaijan, Gruzia, Hungary đến Rumani sẽ giúp đáp ứng nhu cầu đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu. 

Rumani cũng có cơ hội khẳng định mình là một nhân tố quan trọng trong khu vực. Với Ba Lan, Rumani có thể chủ động xây dựng một liên minh ngoại giao -chiến lược ở Đông Âu chống lại Nga và hướng tới sự ổn định trong khu vực. Tại vùng Nam Caucase, trong khuôn khổ Đối tác phương Đông, Rumani có thể tăng cường thương mại với Gruzia và Armenia để tham gia vào quá trình chuyển đổi kinh tế của các quốc gia này hướng tới Liên Âu.