Tính
đến 3/4, trận động đất mạnh 7,2 độ richter rung chuyển nhiều khu vực
của Đài Loan và khiến 9 người thiệt mạng, 821 người bị thương và 127
người bị mắc kẹt.
Trận động đất khiến các công tác cứu hộ, phòng
chống thiên tai của Đài Loan một lần nữa được chú ý. Hòn đảo này đã phát
triển hệ thống cảnh báo sớm và giảm tác hại của động đất cũng như các
thảm họa khác trong vòng nhiều năm qua.
Trên
tường ga Tây Môn tàu điện ngầm Đài Bắc, một thông báo với nội dung: “Kỷ
lục về độ sâu lũ trong cơn bão Nari, ngày 17/9/2001”. Bên dưới thông
báo có dòng chữ “540 cm”, kèm vạch đánh dấu mực nước từng dâng cao.
Đài
Loan đã quá quen thuộc với các thảm họa thiên nhiên. Năm 2009, cơn bão
Morakot gây ra lở đất chôn vùi làng Xiaolin ở Cao Hùng và giết chết tổng
cộng gần 700 người trên đảo. Năm 1996, cơn bão Herb gây ra lũ lụt ven
biển ở miền Trung và miền Nam Đài Loan, cuốn trôi một phần nền đường cao
tốc Alishan và khiến hơn 50 người thiệt mạng. Năm 1999, trận động đất
mạnh Jiji đã phá hủy hàng ngàn tòa nhà và giết chết hơn 2.400 người.
Đài
Loan cũng phải đối mặt với nhiều cơn bão và động đất ít nghiêm trọng
hơn khác hàng năm. “Khóa đào tạo hàng năm” này dường như đã giúp hòn đảo
có thêm những kinh nghiệm quý báu trong phòng chống thảm họa thiên tai.
100 trận động đất mỗi ngày
Nằm
trong hành lang bão Tây Bắc Thái Bình Dương và trên Vành đai lửa có
hoạt động địa chấn mạnh, Đài Loan hứng chịu nhiều cơn bão nhiệt đới và
động đất. Theo cơ quan chức năng Đài Loan, bão là thảm họa thiên nhiên
xảy ra thường xuyên nhất ở đây trong 50 năm qua, tiếp theo là lũ lụt và
động đất.
Theo các cơ quan Đài Loan, số liệu cho thấy trung bình
có từ 3 đến 5 cơn bão đổ bộ vào Đài Loan mỗi năm; khoảng 100 trận động
đất mỗi ngày (phần lớn là những cơn chấn động nhỏ và hầu như không cảm
nhận được). Một trận động đất cần phải có cường độ ít nhất là 3,5 và nói
chung ít nhất là 4,5 để những người ở gần tâm chấn có thể cảm nhận
được.
Xét điều này thì Đài Loan trung bình có 2,8 trận động đất có cường độ 6,0 độ trở lên mỗi năm.
Tuy
nhiên, năm 2022, hàng chục trận động đất như vậy xảy ra tại Đài Loan,
nhiều trận động đất nhất trong một năm kể từ trận động đất Jiji năm
1999.
Những thảm họa thiên nhiên phức tạp này đã tác động sâu sắc
đến xã hội Đài Loan và thúc đẩy các khu vực nâng cao hiểu biết về thiên
tai với hy vọng phát triển các phương pháp tốt hơn để dự đoán và đưa ra
cảnh báo về chúng.
Đài Loan nằm ở một trong những khu vực thường xuyên xảy ra thảm họa thiên nhiên.
Bước tiến lớn trong dự báo động đất
Chen
Kuo-chang, quan chức trung tâm địa chấn của CWB (Cơ quan thời tiết Đài
Loan), nói rằng mặc dù có thể đưa ra cảnh báo nhưng bản thân các trận
động đất rất khó dự đoán.
CWB đã hợp tác với giới học thuật để tìm
ra những dấu hiệu báo trước động đất, mang đến những bước tiến lớn
trong việc dự đoán động đất.
Bằng cách tích hợp các công cụ giám
sát với công nghệ khác, khi phát hiện sóng địa chấn, hệ thống có thể ước
tính nhanh chóng phạm vi khu vực sẽ bị ảnh hưởng bởi trận động đất và
sức tàn phá của trận động đất, sau đó đưa ra cảnh báo, cho mọi người
thêm thời gian có biện pháp thích hợp, trước khi rung chuyển lan đến chỗ
họ.
Năm 2016, một trận động đất lớn có tâm điểm ở quận Meinong
của Cao Hùng khiến một tòa nhà dân cư ở Đài Nam sụp đổ. Sự kiện này đã
thúc đẩy giới học thuật và CWB cùng nhau phát triển một hệ thống tự động
định vị các trận động đất có khả năng xác định chính xác tâm chấn của
trận động đất trong vòng vài giây kể từ khi động đất bắt đầu.
Sau
đó, hệ thống ước tính quy mô và cường độ của trận động đất trên khắp Đài
Loan và chuyển thông tin này đến hệ thống cảnh báo nhanh động đất để
phân phối.
Trong trường hợp xảy ra động đất từ 5 độ richter trở
lên hoặc dự đoán rằng bất kỳ địa phương nào sẽ hứng chịu cường độ địa
chấn từ 4 độ trở lên, hệ thống có thể gửi cảnh báo qua điện thoại di
động tới công chúng ở các thành phố và quận bị ảnh hưởng trong vòng 10
giây.
Chen nói rằng với hệ thống định vị tự động chính xác hơn
60%, CWB hy vọng sẽ giảm thời gian thông báo xuống còn 5 giây trong
tương lai. “Việc đáp ứng thử thách 5 giây sẽ khiến cảnh báo động
đất của chúng tôi nhanh nhất trên thế giới, thậm chí còn nhanh hơn cả ở
Nhật Bản”.
Năm ngoái, các nhà khoa học Đài Loan đã đạt được
bước đột phá trong dự đoán động đất bằng cách đối chiếu dữ liệu địa
điện, địa từ và tầng điện ly về các trận động đất có cường độ từ 6 độ
trở lên xảy ra từ năm 2013 đến năm 2018. Phân tích dữ liệu lớn cho thấy
xuất hiện những điểm bất thường tương ứng khiến các trận động đất có thể
dự đoán được.
Nồng
độ điện tử tổng cộng (TEC) trên bản đồ tầng điện ly từ ngày 30/1 đến
ngày 6/2/2016 (UTC) ở Đài Loan. Trước khi trận động đất Meinong xảy ra,
giá trị TEC trở nên cực kỳ cao. Trong khi đó sự phân bố không gian của
TEC phù hợp với tâm chấn và hiện tượng này giảm ngay sau trận động đất.
Hơn
70% trận động đất ở Đài Loan xảy ra ngoài khơi Yilan và Hoa Liên. Chen
giải thích rằng khu vực này là một đới hút chìm ở rìa của mảng Á-Âu và
có địa chất phức tạp với một số đới đứt gãy. Rãnh Manila, chạy từ gần
Fangshan, huyện Pingtung, xuống Philippines, cũng có khả năng tạo ra
động đất và sóng thần lớn.
Do đó, Đài Loan đã lắp đặt các trạm
quan sát dưới đáy biển được kết nối thông qua cáp ngầm chạy từ Toucheng ở
Yilan đến Fangshan, và về phía nam từ Fangshan dọc theo rìa phía đông
của rãnh Manila.
Hệ thống này đã giảm thời gian tính toán các
thông số của trận động đất ngoài khơi từ 35 giây xuống chỉ còn 20 giây
và cho phép CWB đưa ra cảnh báo sóng thần. Cho đến nay, chỉ có Đài Loan,
Nhật Bản và Mỹ thiết lập mạng lưới giám sát dưới biển kiểu này.
Khi
trận động đất mạnh 7,8 độ richter ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria vào
tháng 2/2023 đã đánh sập hàng chục nghìn tòa nhà và khiến hơn 50.000
người thiệt mạng, khả năng chống động đất của các tòa nhà một lần nữa
lại trở thành chủ đề nóng.
Chang Wen-yen, nhà nghiên cứu môi
trường và hải dương học nói rằng thiệt hại do động đất gây ra phụ thuộc
vào khả năng chống địa chấn của các tòa nhà cũ. Ngoài việc thay thế
những tòa nhà như vậy hoặc làm cho chúng có khả năng chống động đất tốt
hơn, có thể giảm thiểu hơn nữa tác hại của động đất bằng cách xem xét
nhà của những cư dân có hoàn cảnh khó khăn và cung cấp cho họ các khoản
trợ cấp để mua hoặc thuê đồ nội thất chống động đất.
Các
nhà dự báo thời tiết sử dụng phán đoán cá nhân của mình để điều chỉnh
kết quả mô hình thời tiết trên máy tính và sau đó vẽ bản đồ thời tiết
bằng tay.
Ứng phó bão
Huang Treng-shi, phó giám đốc
Trung tâm Dự báo Thời tiết của CWB, cho biết hệ thống tích hợp dữ liệu
thời tiết tiên tiến hiện nay của Đài Loan kết hợp dữ liệu từ vệ tinh,
radar, quan sát trên mặt đất và đo lượng mưa.
Trung tâm bắt đầu
các quy trình cảnh báo bão một ngày trước khi vùng ngoại vi của bão đổ
bộ vào vùng ven biển, giúp người dân và địa phương ứng phó phù hợp với
mối đe dọa sắp xảy ra thông qua các biện pháp như đặt máy bơm ở vùng lũ
lụt, sơ tán người dân khỏi các khu vực dễ bị lở đất, đóng cửa các con
đường và các cửa xả lũ đô thị, đồng thời, đối với người dân, đảm bảo họ
có đủ nguồn cung cấp thực phẩm và nước uống.
Một đến hai giờ trước
khi đổ bộ, CWB sử dụng hệ thống cảnh báo công cộng để gửi cảnh báo đến
điện thoại di động của người dân ở những khu vực có nguy cơ thiệt hại do
bão cao nhất, kêu gọi họ tìm nơi trú ẩn.
Trong khi Nhật Bản, Hàn
Quốc, Đài Loan và Philippines đều dễ bị bão tấn công thì Đài Loan là nơi
duy nhất trong số đó có hệ thống “nghỉ bão” chính thức. Khi một cơn bão
được dự báo sẽ mang theo tốc độ gió trung bình ít nhất là Cấp 7 trên
thang Beaufort (50 km/h) hoặc gió giật ít nhất là Cấp 10 (89 km/h) đến
một khu vực nhất định, thành phố và quận có liên quan có thể ra tuyên bố
nghỉ làm và nghỉ học, khuyến khích công chúng ở nhà giúp giảm nguy cơ
mọi người thiệt hại khi có bão.
Ngày nay, CWB có thể đưa ra dự báo
thời tiết chính xác, mang tính địa phương hóa cao, giúp tránh những
thông báo không cần thiết.
Huang nói rằng trong khi CWB trước đây
cung cấp dự báo thời tiết tập trung vào 22 quận và thành phố của Đài
Loan, thì giờ đây CWB cung cấp dự báo xuống quy mô 368 thị trấn và quận
thành phố, đồng thời cung cấp dự báo cho khoảng 1.000 địa điểm.
Trên
thực tế, công nghệ hiện tại của cơ quan có thể dự đoán chính xác thời
tiết trước ba đến sáu giờ đối với những khu vực có bán kính khoảng 3km.