Ung thư đại trực tràng hiện được coi là một trong 4 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam sau ung thư dạ dày, ung thư phổi và ung thư gan, theo một nghiên cứu về tỷ lệ tử vong do ung thư tại Việt Nam vào năm 2007. Không những thế ung thư đại trực tràng hiện đang có xu hướng trẻ hóa ở nhiều nước trên thế giới bao gồm Việt Nam. Làm thế nào để phòng ngừa và phát hiện sớm ung thư đại trực tràng là chủ đề của tạp chí sức khỏe đời sống tuần này do Việt Hà phụ trách.

Ung thư đại trực tràng là gì?

Ung thư đại trực tràng là một loại ung thư đường tiêu hóa khá phổ biến trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư đại trực tràng là loại ung thư hay gặp đứng hàng thứ hai ở nữ và hàng thứ ba ở nam giới. Nhưng theo các bác sĩ điều trị ung thư, đây lại là một bệnh hoàn toàn có thể được ngăn ngừa nếu mọi người biết cách đề phòng và tầm soát bệnh.

Bác sĩ David Greenwald, người đứng đầu khoa tiêu hóa lâm sàng thuộc bệnh viện Mount Sinai, New York, Mỹ cho biết:

Phần lớn các bệnh ung thư đại trực tràng bắt đầu từ những polyp nhỏ và các polyp nhỏ này sẽ lớn dần lên và cuối cùng trở thành ung thư. Nếu chúng ta phát hiện được các polyp này từ sớm thậm chí ngay cả khi chúng đã lớn nhưng chưa trở thành ung thư thì chúng ta hoàn toàn có thể ngăn chặn được bệnh ung thư đại trực tràng.

Ung thư đại tràng trực tràng có thể gặp ở bất cứ vị trí nào của đại tràng bao gồm trực tràng, đại tràng sigma, đại tràng xuống, đại tràng ngang, đại tràng lên và mang tràng. Đại tràng sigma và trực tràng nằm ở vị trí dưới rốn. Đại tràng xuống nằm ở bên trái của ổ bụng. Đại tràng ngang ở vùng dưới mũi ức và trên rốn. Đại tràng lên nằm bên phải của ổ bụng. Manh tràng tương ứng với hố chậu phải hay ngang với bên phải của rốn. Theo thống kê tại Mỹ, có đến 42% ung thư đại tràng năm ở vị trí đại tràng phải bao gồm mang tràng, đại tràng lên, và đại tràng ngang. Khoảng gần 60% ung thư đại tràng nằm tại đại tràng trái bao gồm đại tràng xuống, đại tràng sigma và trực tràng.

Phần lớn các bệnh ung thư đại trực tràng bắt đầu từ những polyp nhỏ và các polyp nhỏ này sẽ lớn dần lên và cuối cùng trở thành ung thư.
- Bác sĩ David Greenwald

Theo bác sĩ David Greenwald, không những bệnh hoàn toàn có thể được ngăn ngừa bằng các biện pháp tầm soát sớm như soi đại tràng, thử phân, mà bệnh còn có khả năng được điều trị khỏi hoàn toàn với tỷ lệ thành công cao:

Bệnh ung thư đại tràng, trực tràng là bệnh hoàn toàn có thể ngăn ngừa nhưng trong trường hợp nó không được ngăn ngừa nhưng người bệnh phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm thì nó hoàn toàn có thể được điều trị khỏi hoàn toàn. Ung thư đại tràng, trực tràng khi được phát hiện ở giai đoạn sớm thì có thể được chữa khỏi bằng phẫu thuật và nó hoàn toàn có thể chữa khỏi hoàn toàn cho hầu hết mọi người. Nếu có ai đó có dấu hiệu đau bụng không rõ nguyên nhân, chảy máu hậu môn, sụt cân không rõ nguyên nhân thì cần phải đi khám bác sĩ ngay. Nếu không may họ bị phát hiện có ung thư nhưng ở giai đoạn sớm thì hy vọng là họ có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

Theo bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội ung thư thành phố Hồ Chí Minh, nguyên Giám đốc bệnh viện Ung bướu thành phố Hồ chí Minh, nếu bệnh ung thư đại tràng, trực tràng được phát hiện sớm, cơ hội chữa khỏi bệnh là trên 90%. Nói về việc điều trị bệnh ở Việt Nam, bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng cho biết:

Khi bệnh được phát hiện sớm qua các triệu chứng thì điều trị bằng phương pháp mổ bây giờ rất tốt. Cắt bỏ cục ung thư đó, cắt như thế nào đó cho an toàn rồi người ta nối ruột lại, nhiều khi nó nằm ở vị trí mà người ta phải cắt bỏ cả phân nửa ruột và thường cũng nối lại được. Sau đó tập cho ruột quen lại, rồi nó cũng tốt thôi. Mổ xong người ta còn thử mấy cái hạch đi theo nữa, nếu thấy có di căn thì bác sĩ sẽ cho thuốc đặc trị, còn gọi là dùng hóa trị. Hiện này có những loại thuốc hỗ trợ cho việc mổ rất tốt.

Tầm soát bệnh sớm

Mặc dù ung thư đại trực tràng được cho là hoàn toàn có thể ngăn ngừa nhưng cho đến nay đây vẫn là căn bệnh gây tử vong hàng thứ tư trên thế giới theo WHO. Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này? Theo các bác sĩ nguyên nhân chủ yếu là do sự thiếu hiểu biết, không đi tầm soát phát hiện sớm bệnh và lối sống của người bệnh. Bác sĩ David Greenwald cho biết:

Chúng tôi đã làm tốt việc giảm số ca bệnh nhưng vẫn chưa có được thay đổi đáng kể trong số những người không được tầm soát bệnh. Chúng tôi tin là khi mọi người đều được đi tầm soát bệnh thì tỷ lệ người mắc bệnh sẽ giảm…. Trên thực tế chúng tôi đã chứng kiến tỷ lệ tử vong ở bệnh này giảm đi một cách tổng thể trong vòng 10 năm qua do những nỗ lực tầm soát bệnh.

Một xưởng chế biến và bán thịt tươi ở ngoại ô Paris hôm 12/12/2014. AFP photo

Theo khuyến cáo của Hội ung thư Hoa Kỳ, những người có độ tuổi từ 50 trở lên nên bắt đầu đi kiểm tra đại trực tràng thường xuyên. Phương pháp thường được dùng chủ yếu là soi đại tràng để phát hiện sớm polyp. Theo bác sĩ Vũ Trường Khanh, Phó trưởng khoa tiêu hóa bệnh viện Bạch mai, nếu soi đại tràng hoàn toàn bình thường và không có polyp thì sau 10 năm mới phải soi lại. Ngoài ra, theo các bác sĩ những người có những dấu hiệu bất thường về tiêu hóa và sức khỏe cũng nên được kiểm tra để phát hiện sớm bệnh. Bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng giải thích

Triệu chứng ban đầu nhẹ thôi, nhưng đã phải lưu tâm rồi, thí dụ cái ruột mình thường êm, nhưng bây giờ bắt đầu lộn xộn, nói cho dễ hiểu gọi là thay đổi thói quen của ruột thì không ỷ y. Cái đó phải lưu tâm. Thứ hai là đối với những người đi cầu phân đen thì cũng phải lưu tâm. Những trường hợp như vậy nên đi khám bác sĩ để cho soi ruột.

Bác sĩ David Greenwald nói mặc dù bệnh thường phát hiện ở người từ 50 trở lên nhưng ngày nay người trẻ cũng có thể mắc bệnh. Vì vậy, những người trẻ khi thấy có những thay đổi bất thường trong sức khỏe cũng cần đi khám bác sĩ.

Có những người dưới 50 đã có những triệu chứng đáng ngại như chảy máu từ hậu môn, đau bụng không rõ nguyên nhân, sụt cân không rõ nguyên nhân. Tất cả những triệu chứng đó đều cần phải được bác sĩ kiểm tra để đảm bảo là họ không bị ung thư đại tràng.

Tuy nhiên bác sĩ Greenwald cũng cho biết phần đông người bệnh không có triệu chứng gì cho đến khi bệnh đã phát triển thành ung thư. Chính vì vậy ông nhấn mạnh mọi người từ 50 tuổi trở lên cần phải đi soi ruột định kỳ để phát hiện sớm, vì bệnh chủ yếu phát triển ở người lớn tuổi.

Phòng tránh bệnh

Theo các bác sĩ, bệnh ung thư đại trực tràng ngày nay đang có xu hướng trẻ hóa. Tức là những người 40 hay ngoài 40 đã phát hiện bệnh. Có nhiều nguyên nhân làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Bác sĩ David Greenwald cho biết:

Những người ở độ tuổi 50 trở đi thì nguy cơ bị ung thư đại tràng, trực tràng sẽ cao hơn so với người trẻ và cứ mỗi năm nguy cơ này lại tăng lên. Ngoài ra còn có nguy cơ khác bao gồm cách sống như thừa cân, hút thuốc, không tập thể dục thể thao, hoặc ăn quá nhiều đồ béo, thịt đỏ và thịt đã qua chế biến trong khi không ăn đủ các loại chất xơ từ rau quả. Uống nhiều rượu cũng là một yếu tố có thể dẫn đến ung thư đại tràng. Một số người có yếu tố về gene di truyền có thể bị ung thư đại tràng nhưng không phổ biến. Những người bị hội chứng viêm ruột hay bệnh Crohn cũng có nguy cơ bị ung thư đại tràng. Nhưng tuy nhiên điều quan trọng mọi người cần biết là phần lớn bệnh nhân bị ung thư đại tràng không có triệu chứng gì cho đến khi phát bệnh nên họ cần tầm soát phát hiện bệnh sớm.

Điều quan trọng mọi người cần biết là phần lớn bệnh nhân bị ung thư đại tràng không có triệu chứng gì cho đến khi phát bệnh nên họ cần tầm soát phát hiện bệnh sớm.
- Bác sĩ David Greenwald

Năm ngoái, WHO đã xếp thịt đỏ và thịt chế biến sẵn vào danh sách những thực phẩm có thể gây bệnh ung thư. Theo báo cáo của WHO, thịt đỏ được xếp vào nhóm các chất gây ưng thư mức hai, ít nghiêm trọng hơn so với thịt chế biến sẵn được xếp ở mức 1. Các chuyên gia của WHO kết luận rằng cứ mỗi 50 g khẩu phần thịt chế biến sẵn được ăn hàng ngày sẽ làm tăng nguy cơ bị ung thư ruột già lên 18%. Nguy cơ này tăng lên 17% với mỗi 100 gram thịt đỏ được một người ăn mỗi ngày.

Nói về ảnh hưởng của thịt chế biến sẵn lên nguy cơ ung thư đường tiêu hóa, bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng cho biết:

Những cái xúc xích, hamburger thì người ta giải thích là người ta phải dùng muối nhiều vì phải muối, giống như mình khô mắm vì để dành được lâu. Nếu ăn chế độ mặn như thế thì lâu không tốt. Đối với ung thư thì dễ gây ung thư bao tử, ung thư ruột, cái cơ chế nó khác chứ không phải là chất gây ung thư. Chế độ ăn mà muối mặn quá, nitrad nó vào người nó thành chất nitroxamin thì là một chất gây ung thư. Nó không mang chất đó nhưng nó phối hợp trong người.

Ngoài ra theo WHO, việc ăn các thực phẩm có nhiễm các độc tố nấm mốc cũng được coi là một nguyên nhân có thể làm tăng nguy cơ các bệnh ung thư đường tiêu hóa nói chung.

Những người có người thân cùng huyết thống bị ung thư đại trực tràng cũng có nguy cơ bị ung thư đại trực tràng cao hơn so với những người không có yếu tố gene di truyền.

Để phòng tránh và phát hiện sớm ung thư đại tràng, trực tràng, bác sĩ David Greenwald khuyên mọi người nên chú ý đến những yếu tố nguy cơ trong sinh hoạt hàng ngày, và quan trọng hơn cả là tầm soát bệnh sớm khi bắt đầu bước vào tuổi 50.

Xin quý vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa