Ung thư đại trực tràng, 1 trong 4 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam sau ung thư dạ dày, ung thư phổi và ung thư gan, hiện đang có xu hướng trẻ hóa ở nhiều nước trên thế giới.

Nội soi đại tràng để tầm soát ung thư đại trực tràng trong nhiều năm qua đã giúp làm giảm đáng kể tỷ lệ người mắc bệnh ung thư đại tràng ở độ tuổi từ 50 trở lên. Tuy nhiên các bác sĩ giờ đây lo ngại sẽ có nhiều hơn các ca bệnh ung thư đại trực tràng ở những người trẻ tuổi từ khoảng 30 đến 40 thậm chí trẻ hơn.

Ung thư đại tràng hay còn gọi là ung thư ruột già có thể gặp ở bất cứ vị trí nào của đại tràng bao gồm trực tràng, đại tràng sigma, đại tràng xuống, đại tràng lên và mang tràng. Đại tràng sigma và trực tràng nằm ở dưới rốn. Đại tràng xuống nằm ở bên trái của ổ bụng, đại tràng ngang nàm ở vùng dưới mũi ức và trên rốn. Đại tràng lên nằm bên phải của ổ bụng. Mang tràng tương ứng với hố chậu phải hay ngang với bên phải của rốn. Theo các bác sĩ, thường đại tràng xuống tức đại tràng bên trái hay mắc ung thư nhiều hơn so với các nơi khác.

Tại sao bệnh có xu hướng trẻ hóa?

Các nhà khoa học Mỹ mới đây dự đoán từ nay đến năm 2030, tỷ lệ người ở độ tuổi từ 20 đến 34 bị ung thư đại tràng sẽ tăng thêm 90%, và bị ung thư trực tràng sẽ tăng thêm 124,2%. Ở những người có độ tuổi từ 35 đến 49, tỷ lệ mắc ung thư đại tràng được dự đoán sẽ tăng thêm 27,7%, và ung thư trực tràng tăng thêm 46%. Dự đoán này dựa trên số liệu thống kê của 393,000 người được chẩn đoán ung thư đại trực tràng ở Mỹ từ năm 1975 đến 2010 do Viện Ung thư quốc gia, dịch tễ học cung cấp.

Bác sĩ Eric Haas, Trưởng khoa phẫu thuật đại trực tràng thuộc bệnh viện Houston Methodist ở tiểu bang Texas, Hoa Kỳ, nhận định về xu hướng này

Tình hình hiện nay rất nghiêm trọng. Từ trước đến nay chúng ta vẫn chú ý tới theo dõi và phát hiện ung thư đại tràng ở những người từ 50 tuổi trở lên vì bệnh phổ biến hơn ở những người này. Trên thực tế thì tỷ lệ người bị ung thư đại trực tràng ở người từ 50 tuổi trở lên đã giảm xuống…. nhưng điều đáng báo động là những người trẻ tuổi thậm chí ở độ tuổi ngoài 20 hay 30 đã có ung thư đại trực tràng và tỷ lệ này nhiều hơn so với trước kia.

Có một số nguyên nhân được bác sĩ Haas đưa ra lý giải vì sao ung thư đại trực tràng ngày càng được phát hiện nhiều hơn ở người trẻ tuổi. Nguyên nhân hàng đầu theo ông là do việc tầm soát bệnh không được phổ biến như ở người lớn tuổi.

Khi bạn được kiểm tra định kỳ thì bạn có thể tránh bị bệnh ung thư vì các polyp trong ruột được phát hiện sớm và loại bỏ ngay. Nhưng ở những người trẻ, ngoài 20, 30 hay thậm chí 40, việc kiểm tra định kỳ đại tràng không được làm tương tự như ở những người lớn tuổi cho nên việc tránh bệnh ung thư ở nhóm người trẻ tuổi trở nên khó khăn hơn so với ở người lớn tuổi. Đó là lý do mà chúng tôi cảm thấy là chúng tôi đã không chẩn đoán kịp thời ung thư ở người trẻ tuổi so với người lớn tuổi.

Theo khuyến cáo của các bác sĩ, những người từ 50 trở lên nên bắt đầu đi soi kiểm tra đại tràng thường xuyên. Khi soi đại tràng, các bác sĩ có thể phát hiện ra các cục thịt nhỏ gọi là polyp có thể phát triển thành ung thư sau này. Việc cắt bỏ những polyp này sớm sẽ giúp ngăn ngừa bệnh ung thư. Bác sĩ Eric Haas giải thích:

Điều đáng báo động là những người trẻ tuổi thậm chí ở độ tuổi ngoài 20 hay 30 đã có ung thư đại trực tràng và tỷ lệ này nhiều hơn so với trước kia.
- Bác sĩ Eric Haas

Phần lớn các ung thư đại tràng phát triển từ những polyp. Những polyp này phát triển thành ung thư. Một số sau một thời gian thành ung thư, một số khác có thể phải mất 10 đến 20 năm mới thành ung thư trong khi một số khác có thể cần thời gian ngắn hơn, ví dụ như chỉ cần 2 năm. Cũng có polyp không bao giờ thành ung thư cả. Cho nên có nhiều dạng  polyp khác nhau. Nội soi đại tràng để tầm soát bệnh sớm ở những người lớn tuổi giúp tỷ lệ người bị ung thư giảm xuống, đôi khi chúng ta thậm chí có thể ngăn chặn được bệnh hoàn toàn. Nhưng ở những người 20, 30 hay 40 tuổi bệnh không được ngăn chặn kịp thời vì polyp của họ đã phát triển thành ung thư trong khoảng thời gian 5 hay 10 năm.

Ngoài ra, theo bác sĩ David Greenwald, người đứng đầu khoa tiêu hóa lâm sàng thuộc bệnh viện Mount Sinai, New York, chế độ ăn uống và lối sống lười tập thể dục thể thao cũng có tác động không nhỏ đến nguy cơ bị ung thư khi còn trẻ. Yếu tố gene cũng đóng góp một phần trong nguy cơ ung thư đại tràng ở người trẻ tuổi.

Ngoài ra còn có nguy cơ khác bao gồm cách sống như thừa cân, hút thuốc, không tập thể dục thể thao, hoặc ăn quá nhiều đồ béo, thịt đỏ và thịt đã qua chế biến trong khi không ăn đủ các loại chất xơ từ rau quả. Uống nhiều rượu cũng là một yếu tố có thể dẫn đến ung thư đại tràng. Một số người có yếu tố về gene di truyền có thể bị ung thư đại tràng nhưng không phổ biến. Những người bị hội chứng IBS (tức hội chứng ruột kích thích) cũng có nguy cơ bị ung thư đại tràng.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hồi năm 2015 đã xếp các loại thịt đỏ và thịt chế biến sẵn vào danh sách những thực phẩm có thể gây ung thư. Theo WHO, thịt đỏ được xếp vào nhóm các chất gây ung thư mức hai, tức thấp hơn mức 1 là mức mà WHO xếp các loại thịt chế biến sẵn. Các chuyên gia của WHO kết luận rằng cứ mỗi 50g khẩu phần thịt chế biến sẵn được ăn hàng ngày sẽ làm tăng nguy cơ bị ung thư ruột già lên 18%. Nguy cơ này tăng lên 17% với mỗi 100 gram thịt đỏ được một người ăn mỗi ngày. Bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội ung thư Việt Nam cho biết:

Những cái xúc xích, hamburger thì người ta giải thích là người ta phải dùng nhều muối vì phải muối giống khô mắm vì để dành được lâu. Nếu ăn chế độ mặn như thế thì lâu không tốt. Đối với ung thư thì dễ gây ung thư bao tử, ung thư ruột.

Theo bác sĩ Eric Haas, việc ăn quá nhiều các chất bột tinh chế cũng kích thích những viêm nhiễm trong ruột, lâu dần có thể dẫn đến ung thư.

Phòng tránh và điều trị ung thư đại tràng ở người

Mặc dù ung thư đại tràng là căn bệnh gây chết người phổ biến trên thế giới nhưng theo các bác sĩ căn bệnh hoàn toàn có thể được phòng tránh. Cách phòng tránh phổ biến nhất hiện nay vẫn là nội soi đại tràng để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm hoặc phát hiện và cắt bỏ các polyp. Tuy nhiên các khuyến cáo nội soi tầm soát bệnh trên thế giới hiện tại chỉ áp dụng đối với những người từ độ tuổi 50 trở lên. Theo bác sĩ Haas, những người trẻ tuổi hơn cũng cần phải được tầm soát bệnh theo phương pháp này nếu họ nằm trong nhóm có rủi ro cao.

Tuy nhiên có những nhóm người có độ rủi ro cao và được khuyên nên được nội soi đại tràng trước 50 tuổi, ví dụ như những người có người thân cùng huyết thống gần đã bị ung thư. Với những người này chúng tôi thường khuyên làm nội soi ở độ tuổi 40. Nếu người thân của họ bị ung thư đại tràng ở độ tuổi trẻ thì họ có thể phải được nội soi sớm hơn.

Nếu người thân của họ bị ung thư đại tràng ở độ tuổi trẻ thì họ có thể phải được nội soi sớm hơn.
- Bác sĩ Eric Haas

Ở những người trẻ tuổi, việc phát hiện những dấu hiệu bất thường cũng cần được chú ý. Bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng cho biết các dấu hiệu cần để ý

Triệu chứng ban đầu nhẹ thôi, những đã phải lưu tâm rồi. Thí dụ cái ruột mình thường êm, nhưng bây giờ bắt đầu lộn xộn. Nói cho dễ hiểu là thay đổi thói quen của ruột thì không ỷ y. Cái đó phải lưu tâm. Thứ hai là đối với những người đi cầu phân đen thì cũng phải lưu tâm. Những trường hợp như vậy nên đi khám bác sĩ để cho soi ruột.

Theo bác sĩ Eric Haas, phần lớn những người trẻ tuổi được chẩn đoán ung thư đại trực tràng thường ở giai đoạn sau vì họ không được nội soi sớm như ở người lớn tuổi. Tuy nhiên việc điều trị bệnh ở những người này không có gì khác biệt so với người lớn tuổi và tỷ lệ thành công cũng như nhau.

Có những nghiên cứu về vấn đề này và chúng tôi thấy là những người trẻ tuổi bị bệnh này thường là bệnh nặng khi phát hiện ra. Có lẽ nguyên nhân là bệnh đã có từ lâu mà không được phát hiện. Họ còn quá trẻ để nghĩ là mình bị bệnh. Cho nên có nhiều khả năng là khi được chẩn đoán thì phần lớn bệnh của họ đã ở giai đoạn sau. Cũng có nghiên cứu chỉ ra rằng có tỷ lệ cao hơn những người trẻ bị ung thư đại tràng trái or rectum. Nhưng dường như tỷ lệ thành công trong điều trị bệnh ở người trẻ cũng tương tự như ở người lớn tuổi.

Đã có những nghiên cứu tại Mỹ gần đây để xem xét khả năng áp dụng khuyến cáo tầm soát ung thư đại tràng bằng phương pháp nội soi đối với những người từ độ tuổi 45 trở đi. Tuy nhiên cho đến giờ các bác sĩ vẫn chưa thống nhất về độ tuổi này sau khi cân nhắc những lợi ích của phương pháp tầm soát và nguy cơ bị bệnh ở người trẻ tuổi. Vì vậy, theo bác sĩ Eric Haas, lời khuyên chung với những người trẻ tuổi là nên thận trọng khi thấy có bất cứ dấu hiệu thay đổi nào trong hoạt động của ruột già hàng ngày để có thể phát hiện bệnh kịp thời.

Xin quý vị chia sẻ các thông tin về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa