Tình hình Zimbabwe (Zim), nước nằm giữa châu Phi, đang đột biến trong một tuần lễ qua. Bắt đầu bằng sự kiện Chủ tịch kiêm Tổng bí thư đảng Zanu-FP – Liên minh thống nhất Phi-Zimbabwe – Mặt trận Tổ quốc, kiêm tổng thống Zimbabwe giữa tháng 11, ép Bộ chính trị đảng này phế truất phó chủ tịch đảng kiêm phó tổng thống Emmerson Mnangagwa (mang cấp tướng trong quân đội) vì lý do chung chung là có tội lớn gây chia rẽ bất hòa trong đảng.

Đảng Zanu-FP họat động theo mô hình của một đảng Cộng sản, do ảnh hưởng nặng nề của Trung Cộng về cả chính trị, văn hóa và kinh tế, suốt 37 năm nay.

Tổng thống Robert Mugabé là nguyên thủ quốc gia hiếm hoi được Trung Cộng tặng Huy hiệu Khổng Tử, do đích thân tổng bí thư Tập Cận Bình trao.

Quân đội Zim được huấn luyện, tổ chức và trang bị theo mô hình Trung quốc. Các sĩ quan cao và trung cấp du học từ Trung quốc, bắc Triều tiên.

Xuất nhập khẩu với Trung quốc luôn ở hàng đầu. Hàng chủ lực xuất sang Trung quốc là thuốc lá, đậu nành, bông, sừng voi, tê giác, da động vật hoang dã, kim cương. Trung quốc bán sang Zim đủ loại vũ khí cho bộ binh, pháo binh, tên lửa, xe tăng, tàu thủy, máy bay chiến đấu, hàng may mặc, hàng công nghiệp, khách du lịch rất đông.

Theo mô hình Trung quốc Bộ chính trị của Zanu-FP là cơ quan lãnh đạo cao nhất, Tổng bí thư kiêm Chủ tịch đảng là lãnh đạo số 1, có tiếng nói quyết định.

Tôi có dịp sang ZIM hồi 1987 khi Hội nghị cấp cao các nước không liên kết họp tại thủ đô Harare, thăm thác nước lớn nhất thế giới Victoria, vườn thú quốc gia có hàng trăm sư tử, voi, tê giác, hổ, báo, khỉ, nhất là hươu cao cổ. Zim xưa có tên là Rhodesia, thuộc địa của Anh, được độc lập từ năm 1980, Robert Mugabe là nhà chỉ huy cuộc đấu tranh vũ trang giành độc lập có uy tín nhất, lãnh đạo đảng Zanu-FP được bầu là Tổng thống khi 56 tuổi, nay đã 93 tuổi.

Thật không may cho đất nước này, 37 năm qua, « đồng chí Bob thân yêu » – như mọi người dân Zim phải gọi tổng thống của mình, đã ngày càng tỏ ra độc đoán, độc tài, cấm mọi tổ chức đối lập, kiểm duyệt gắt gao báo chí. Hai triệu trong số 25 triệu dân Zim phải bỏ nước chạy sang các nước láng giềng. Nền giáo dục bị sao lãng, viên chức phần lớn chỉ học ở sơ cấp, trung cấp, y tế lụn bại với 12% số dân mắc bệnh HIV, bệnh dịch tả tràn lan. Đồng tiền mất giá nhanh, có khi gấp 2, gấp 3 một năm, thất nghiệp năm 2016 là 80% lao động.

Đã vậy sau khi bà vợ chết năm 1992, đồng chí Bob cưới cô vợ trẻ, kém ông 41 tuổi, vốn là cô đánh máy của phủ thủ tướng, có chồng là phi công và 2 con. Cô Grace Mugabe được bộ máy tuyên truyền đạo diễn cho toàn dân gọi là « Mẹ Grace ». Nể vợ, đồng chí Bob đưa dần vợ vào Ban chấp hành Trung ương, rồi vào leo vào Bộ Chính trị. Việc truất phế viên tướng phó chủ tịch đảng kiêm phó tổng thống theo dư luận châu Phi chính là do mưu đồ của bà Grace. Bà tính toán rằng bà sẽ thay chân viên tướng này trong vị trí Phó Tổng thống, để khi chồng bà viên tịch thì bà sẽ theo đúng hiến pháp lên thay thế làm Tổng thống.

Dư luận Zim, châu Phi và thế giới đều biết gia tài đồng chí Bob và bà Grace là gìàu nhất châu Phi, gần 7 tỷ đôla, có nhà tậu ở Hồng Kông, Malaysia, nhiều vàng bạc, kim cương. Báo Pháp gọi bà là « bà Gucci Grace », theo tên cửa hàng trang sức sang nhất Paris. Mấy năm nay, trong đảng Zanu-FP, trong xã hội, nhất là trong quân đội mà phần lớn là con em nông dân da đen nghèo khổ, dấy lên những làn sóng ngầm chê trách vợ chồng đồng chí Bob đã thành tỷ phú đôla do tham nhũng lớn, sống cuộc sống vương giả gấp mấy lần bọn thực dân da trắng hồi xưa.

Do vậy việc phải đến đã đến. Tướng Constantino Chiwenga trong bộ tổng tham mưu quân đội Zim đã nhân danh quân đội lực lượng bảo vệ an ninh của nhân dân đã huy động lực lượng tinh nhuệ bao vây giam lỏng gia đình đồng chí Bob và triệu tập cuộc họp đặc biệt Bộ chính trị mà ông là một thành viên.

Cuộc họp đặc biệt này của Bộ Chính trị đã khai trừ bà Grace Mugabe ra khỏi đảng với mọi chức vụ khác như lãnh đạo Đòan Thanh niên, chủ tịch Hội Phụ nữ Zim, truất chức Chủ tịch và tổng bí thư đảng Zanu- FP của Robert Mugabe, yêu cầu ông tự nguyện từ chức Tổng thống, nếu không sẽ bị truất chức.

Cuộc họp này cũng khôi phục lại mọi chức vụ của phó chủ tịch đảng kiêm phó tổng thống Emmurson Mnangagwa.

Đến ngày 20/11 ông Robert Mugabe vẫn không chịu từ chức khi gặp các tướng lĩnh thay mặt quân đội và vị Giám mục công giáo, người từng chứng kiến lễ tuyên thệ tổng thống của ông Mugabe trước đây. Tình hình còn kéo dài nhưng sẽ không lâu.

Tình hình Zim đến nay không thể bị đảo ngược. Dân cả nước từng bừng mở hội, nhảy múa thâu đêm suốt sáng, trống kèn vang động, xé ảnh đồng chí Bob, hoan nghênh quân đội đã làm một cuộc thay đổi chính trị chưa từng có. Mụ Grace đã biến mất không tăm tích, có thể đang lánh nạn đâu đó với 3 con.

Có thể phán đoán ông Tập Cận Bình là một trong những người buồn nhất, sau ông là chú Kim Ủn ở Triều Tiên, khi trông người lại ngẫm đến ta, đến số phận của những đồng chí kiểu cộng sản độc tài toàn trị ở khắp các châu lục.

Báo chí chính thức Việt Nam chỉ nói sơ lược tình hình Zim, không có bình luận.

Đây là điều dễ hiểu. Vậy ta hãy chờ xem.