Cuốn sách đồ sộ của nhà báo Huy Đức dài hàng nghìn trang Bên Thắng Cuộc đang được bàn luận sôi nổi. Người khen cũng nhiều, người chê cũng lắm. Điều bổ ích là nó giúp cho xã hội nhìn lại cuộc chiến. Có thiếu sót là tác giả không đề cập đến nhân vật Hồ Chí Minh, một nhân vật trung tâm của cuộc chiến.

Nhân dịp này, tôi muốn chia sẻ vài ý kiến riêng do nghiên cứu thời gian qua.

Rất cần nhận định, đánh giá, không định kiến, không theo đường mòn nhân vật lịch sử này, cũng không chửi rủa thô tục, phủ định sạch trơn cho hả giận. Hai năm trước tôi đã có bài trả lời lập luận của giáo sư Nhật Bản Tsuboi Yoshiharu khi ông khẳng định về bản chất Hồ Chí Minh là “một người dân chủ theo chế độ cộng hòa “, chứ không phải là người Cộng sản.

Khi tôi còn trong nước. tệ sùng bái ông Hồ lên đến cực điểm. Ông là nhà chính trị kiệt xuất, nhà ngoại giao xuất chúng, nhà báo tuyệt vời, nhà thơ thượng thặng, nhà đạo đức khuôn mẫu, nhà trí thức siêu đẳng, nhà dự đoán tài ba, nhà ngôn ngữ uyên bác, gỉ gì gi nữa…HCM là số một hết. Hai mươi năm nay, trong tôi những  giá trị nặng về ảo ấy lần lượt rơi rụng lả tả. Chỉ cần khách quan, tỉnh táo, công bằng.

Tôi lấy làm lạ có một nhân vật sống ở miền Nam, trong quân ngũ VN Cộng hòa, sỹ quan, trí thức có học hàm, lại ca ngợi tâng bốc ông Hồ đến mức sùng bái,  vái lạy “cha già dân tộc”, rồi tự hào cho thế mới là thái độ trí thức dám tìm ra và nói lên sự thật. Đó là ông “tiến sỹ” Trần Chung Ngọc, thường viết trên mạng Giao Điểm. Ông sùng bái ông Hồ hơn ai hết, với những luận văn dài, toàn trích dẫn các học giả phương Tây. Sự kiện kỳ lạ này thúc đẩy tôi tìm hiểu sâu thêm.

Tất cả tài liệu Mỹ, Pháp, Anh, Tàu…ông Ngọc trưng ra, trich dẫn tôi chăm chú đọc. Tôi còn gặp trao đổi lâu với ông William Duiker, bà Sophie Quinn-Judge ở Mỹ, các bạn tôi Pierre Brocheux, Jean Couturier, Olivier Todd, Alain Russio… ở Pháp về nhân vật HCM. Nhiều lần tôi sang Texas, Hoa Kỳ, ghé xuống Lubbock nơi có Trung tâm tài liệu về chiến tranh VN cực kỳ phong phú, cũng như ở Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, là thư viện đầy đủ nhất thế giới, cũng để nghiên cứu tiếp về HCM. Tôi xem 6 lá thư ông Hồ gửi cho Tổng thống Harry Truman, những nhận định sắc sảo, tỉnh táo, cụ thể về ông Hồ của CIA, các cựu ngoại trưởng Mỹ James Byrnes, George Marshall và John Foster Dulles, đối chiếu với những nhận định của Phòng Nhì tình báo Pháp, của những Georges Bidault, Charles de Gaulle, Georges Catroux, Georges Thierry d’Argenlieu, Maurice Thorez, Jean Duclos…về ông Hồ.

Tôi  tóm tắt kết quả tìm tòi, đối chiếu của tôi hơn 12 năm qua là:  ông Hồ khi nhỏ học chữ nho ở quê có tiếp thu môi trường chống Pháp của sỹ phu yêu nước vùng Nghệ Tĩnh, do đó khi học trường Quốc học Huế có tham gia phong trào chống thuế. Khi cha ông bị án phạm tội giết người, bị mất chức tri huyện, loại khỏi ngạch quan lại, vì sỹ diện và sinh kế, 2 cha con phiêu dạt vào Nam, cha làm thầy thuốc vùng Sa đéc, con xin dạy môn phụ ở trường Dục Thanh, Phan Thiết. Khi xuất dương anh Thành chưa có ý thức cứu nước rõ rệt. Cho đến khi sang Pháp, anh mới có ý thức làm chính trị từ khoảng 1918 đến 1922 hoạt động trong Đảng Xã hội (sau đổi tên là Đảng Cộng sản Pháp). Có thể nói lúc đó anh có lập trường yêu nước, chống thực dân Pháp, tinh thần dân tộc. Với báo Paria anh có tinh thần đoàn kết quốc tế với các dân tộc thuộc địa. Nhưng từ khi sang Nga năm 1923, 1924, anh bắt đầu gắn bó với Đệ tam Quốc tế Cộng sản, học và nhận việc ở Ban phương Đông Quốc tế Cộng sản, về sau nhận công việc trợ lý cho Michael Borodin một chuyên gia CS lão luyện. Cả thời gian ấy là thời hoàng kim của Stalin, triệt hạ mọi kẻ đối lập bằng bàn tay sắt. Ảnh hưởng thời gian này khá sâu đậm khi anh Thành đã đủ chin chắn, trên 34 tuổi, để sau này anh chửi rủa “bọn Menchevik” phản bội, gọi những người trốt-kít là chó săn cho đế quốc , gọi Quốc dân đảng, Đại Việt là Việt gian. Trong Hồ Chí Minh đã sớm định hình một nếp nghĩ kiểu Stalin là không là ta ắt là kẻ thù, là việt gian, phải trừ khử không chút thương tiếc. Anh được rèn, đúc, tôi luyện trong khuôn Stalin và Béria.

Ông Hồ thông minh thật, nhưng với nghĩa khôn ngoan, mưu mẹo chứ không mưu lược, không phải là nhà tư tưởng, nhà lý luận. Văn ông giản dị, bình dân, đến độ tầm thường. Ông không lập luận được dài, sâu. Tinh khôn theo nghĩa tinh ranh, mưu kế, khôn vặt thì không thiếu. Ông Hồ khi về nước hiểu rất rõ chủ nghĩa Cộng sản (CNCS) không được hầu như toàn thế giới chấp nhận, còn bị xa lánh, ghê tởm, e sợ, nên ông cố che dấu kỹ bản chất Cộng sản; ông cũng biết ở VN Cộng sản bị ngay dân Nghệ Tĩnh kinh sợ qua Xô Viết Nghệ Tĩnh với chủ trương tả khuynh diệt trí phú địa hào, đào tận gốc trốc tận rễ. Đưa ra Việt Nam Độc lập Đồng minh (Việt Minh), với các Hội thanh niên, phụ nữ, nông dân, công nhân, học sinh Cứu quốc, rồi Đảng Lao động VN, Mặt trận Liên Việt… đều là hỏa mù, bình phong che dấu thật kỹ bản chất Cộng sản đậm đặc trong con người ông. Ông có cái mặc cảm tự cho là ở phía xấu, nhưng không có bản lĩnh thoát ra. Tôi đã trao đổi  với  William Colby, giám đốc CIA, về HCM nhân cuộc họp năm 2007 ở Chicago; ông Colby cho biết Stalin cũng bị ám ảnh bởi cái mặc cảm Cộng sản là xấu xa bị dân chúng ghét bỏ, nên đã cùng Djanov và Dimitrov bày trò giả vờ giải thể Đệ tam Quốc tế, lập ra Comintern – Cục thông tin quốc tế.  Sau này ông Hồ cũng bày trò “giải thể Đảng Cộng sản Đông Dương” tháng 11/1945. Stalin và Djanov còn nghĩ ra cái tên chế độ “Dân chủ nhân dân”chung cho mọi nước Cộng sản, cũng là màn khói che thương hiệu CNCS rất khó bán mà thôi.

Người ta hay viện ra Tuyên ngôn Độc lập 2/9/1945 với trích dẫn ngay từ đầu Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ và Tuyên ngôn Nhân quyền của Pháp để biện minh cho tư tưởng dân chủ của ông Hồ. Tôi đã trao đổi lý thú với ông Archimed Patti của OSS tháng 9/1990 ở Hà Nội nhân dịp kỷ niệm thứ 100 ngày sinh của ông Hồ. Ông Patti từng giúp ông Hồ trích dẫn chính xác Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ. Nếu chân thành là nhà dân chủ thứ thiệt, làm chủ tịch nước 24 năm, sao ông không cho dân được hưởng chút tự do báo chí, tự do kinh doanh nào? Sao ông đóng cửa trường luật? Sao ông dửng dưng trước thân phận bà Năm, ông Huỳnh, ông Việt Phương, ông Đang…? Sao ông chịu để Tàu chia cắt nước ta? Sao lại lấy tên Trần Dân Tiên Tự để tự vỗ ngực?

Người cộng hòa, người dân chủ không bao giờ cư xử như thế.

Những tài liệu ở Lubbock và Thư viện Quốc hội Mỹ cho tôi thấy tại hội nghị Yalta (2/45) và Postdam (7/45) đã manh nha cuộc đối đầu cực kỳ quyết liệt giữa Dân chủ và Cộng sản tranh dành từng vùng, ừng nước, từng nửa nước một. Suýt nữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ bị Stalin lấy. Ttheo dõi chặt chẽ tình hình qua một cái đài nhỏ nhưng mạnh của ông Patti cho, ông Hồ hiểu rõ rằng nước VN độc lập non trẻ mà bị coi là đối tượng của Mặt trận Dân chủ thì sẽ khốn nạn, cả châu Á chưa có nước CS nào, Liên Xô thì quá xa. Ve vãn Pháp, Mỹ bằng mọi thủ đoạn để tránh bị bóp chết, nhưng không đủ bản lĩnh để từ bỏ CNCS là bi kịch lớn nhất trong tư duy chính trị của ông Hồ, cũng là thảm kịch ông gây ra cho dân ta. Nếu như ông Hồ trở về chủ nghĩa dân tộc như Gandhi, Nehru, Sukarno, U nu… thì may cho dân ta biết bao. Có thể thoát chiến tranh, vẫn có độc lập, dân chủ, phát triển, nhân dân hạnh phúc. Nói trắng ra HCM là một nhân vật tiêu cực là chính, tích cực không nhiều, xét về toàn cục và về lịch sử của đất nước, lợi ích của nhân dân.

Thế là ông Hồ dùng bộ mặt nạ giả dân chủ làm chiến thuật, làm chiếc khiên đỡ bên tay trái, phòng thủ chặt để tự bảo vệ mình, nhằm thực thi chiến lược CS, lập trường CS, sứ mạng CS như một thanh bảo kiếm trong tay phải tấn công dũng mãnh diệt mọi kẻ thù theo chỉ thị của quốc tế CS. Từ năm 1924 ông Hồ là đại diện đảng CS Đông Dương, rồi 1945 là lãnh tụ CS cao nhất, ông tự tin tự hào mang sứ mạng thiêng liêng nhuộm đỏ toàn liên bang Đông Dương, cả Đông Nam Á và toàn thế giới. Đó là thực chất HCM.

Hoàn toàn rõ ràng là tình báo Pháp, Anh, Đức, CIA Hoa Kỳ, các hội đồng an ninh quốc gia Mỹ và Pháp không bị lừa, vì họ theo dõi kỹ tung tích, hồ sơ, hoạt động và đánh giá rất rành mạch nhân vật này.

Rất nhiều người khuyên tôi đừng có dại mà đụng đến ông Hồ. Vì ông còn được đông đảo nhân dân ngưỡng mộ. Cả dân tộc mình có được một vị “anh hùng” được thế giới ngưỡng mộ, sao lại đi phủ định.

Tôi nghĩ khác. Không có gì cao hơn sự thật. Không có gì thấp hơn sự dối trá. Nếu nói tôi vô lễ hỗn xược với bác Hồ mà tôi từng khâm phục, ngợi ca, hãy cho tôi thắp một thẻ hương và thưa với Bác rằng :

“Thưa Bác, theo nghiên cứu kỹ lưỡng công bằng thì Bác đã sai lầm, dẫn dân tộc đi sai đường lạc lối rõ ràng về chính trị, con đường Cộng sản Mác – Lênin chuyên chính vô sản độc đảng đã bế tắc hoàn toàn. Nếu quả Bác có tinh thần tự phê bình, Bác đã dễ dàng nhận ra điều đáng tiếc ấy. Bác hãy phù hộ cho nhóm lãnh đạo CS hiện nay thành khẩn nhận ra sai lầm, cùng toàn dân chuyển sang Kỷ nguyên Dân chủ đa nguyên đa đảng trong trật tự và luật pháp, cùng toàn dân xây dựng Hiến pháp dân chủ 2013 , bước vào thời kỳ phát triển mới mà thành quả toàn dân sẽ được chung hưởng.”

* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.