Nhà sáng lập của Microsoft, Bill Gates, nói rằng các con robot mà lấy đi việc làm của con người nên đóng thuế thu nhập. Ông ta có thể là một tỷ phủ, nhưng liệu ông ta có hiểu kinh tế học không? Hình như là không.

Thứ nhất, robot đã bị đánh thuế rồi – quá cao rồi. Nó là một loại vốn, và vốn đã từ lâu là một mục tiêu bị đánh thuế bởi các chính trị gia thích tiêu tiền của người khác. Nhưng vốn không mọc trên cây hoặc đến từ hư không, nó phảo được tạo ra trước bởi con người. Điều đó có nghĩa là bạn phải cắt giảm chi tiêu tiêu dùng của bạn và tích lũy để có thể làm ra những dụng vụ để làm cuộc sống bạn dễ dàng hơn và hiệu quả hơn trong tương lai. Và robot là một trong những dụng cụ đó.

Đương nhiên, sự chắc chắn duy nhất trong đời là cái chết và thuế (rất tiếc là thuế đi trước), cho nên những con robot tiết kiệm nhân công mà chúng ta mua cho nhà cửa và bếp đến trực tiếp từ phần thu nhập đã bị đóng thuế của chúng ta. Và nếu chúng ta tiết kiệm đủ để mua cái máy tính mới hoặc chiếc xe mới, chúng ta phải đóng thuế cho phần lãi suất mà chúng ta kiếm được, chưa tính phần lạm phát.

Nói về những doanh nghiệp mà chế ra robot và máy tính cũng như những dụng cụ khác, các nhà đầu tư mà đã tài trợ nó đã đóng thuế thu nhập cá nhân rồi, hoặc thuế doanh nghiệp cho phần lợi tức mà các thương vụ của họ đã đem lại.

Thứ hai, nhớ rằng robot chỉ là một công cụ. Nó có thể làm một công cụ công nghệ công phú, nhưng đối với các nhà kinh tế học nó không khác gì những dụng cụ khác trước đây trong lịch sử. Nó chỉ là một loại vốn mà làm tăng năng suất của bạn.

Những dụng cụ mà đã lấy đi các công việc của con người không phải là robot, mà là những công cụ cơ bản nhất được phát triển bởi tổ tiên chúng ta. Hãy nghĩ đến việc bạn có thể cứu vớt bao nhiêu việc làm bằng cách đào cái hố với cái muỗng thay vì cái xẻng hay cái máy đào. Làm vậy thì chắc chắn sẽ tạo ra hàng trăm việc làm rồi. Nếu bạn chuyển trái cây bằng cái xe đẩy thay vì xe tải thì bạn sẽ tạo ra hàng chục việc làm thay vì một việc. Và vân vân. Tất cả các dụng cụ mà chúng ta dùng đều lấy đi việc làm, nhưng nó lại giúp chúng ta tiết kiệm công sức và thời gian. Nó cho phép chúng ta sản xuất nhiều hơn và tiêu thụ nhiều hơn. Cho nên logic của Bill Gates là chúng ta nên đánh thuế tất cả dụng cụ, từ cái xẻng cho đến xe tải để giúp con người tạo ra việc làm? Thật điên rồ!

Và thực tế là những dụng cụ đó có lấy đi việc làm không? Không hề, nó cho phép nhân loại phát triển và gia tăng năng suất để có thể làm ra nhiều vật chất với ít công sức, thời gian và chi phí hơn. Vậy thì tại sao đó lại xấu chứ?

Khi bạn đánh thuế cái gì đó, bạn sẽ có được ít hơn. Cho nên khi bạn đánh thuế các dụng cụ hay robot, bạn sẽ đánh thuế những thứ làm con người phát triển. Nghĩa là bạn đang làm chậm đi sự phát triển của con người. Và con người sẽ trở nên nghèo và cực khổ hơn.

Thứ ba, đừng tin những gì các chính trị gia nói về việc làm. Mục đích của nên kinh tế không phải là tạo ra việc làm, mà tạo ra giá trị. Tạo ra việc làm thì quá dễ, nhưng tạo ra giá trị cho xã hội thì rất khó. Nên nhớ, tất cả người dân Liên Xô trước đây đều có việc làm, ai cũng đi làm cho chính phủ, nhưng tất cả đều nghèo. Nhưng người dân ở Mỹ thì không phải ai cũng có việc làm, luôn có người that nghiệp, nhưng họ lại giàu có hơn.

Chúng ta muốn làm ít hơn, làm những việc dễ dàng và nhẹ hơn, và có nhiều thời gian hơn cho bản than và cho gia đình chúng ta cũng như đam mê hay những hoạt động từ thiện. Bạn không hề giúp nhân loại bằng cách khiến các công cụ tiết kiệm công sức của họ đắt tiền hơn. Thậm chí, nếu robot giải phóng con người khỏi sự nặng nhọc thì nó phải được thưởng chứ sao lại bị đánh thuế?

Thứ tư, nếu bạn thực sự muốn giúp nhân loại, liệu đánh thuế có phải là một câu trả lời không? Chúng ta đã đánh thuế thu nhập, đánh thuế chi tiêu, đánh thuê bia rượu, đánh thuê xe cộ, đánh thuế những chuyến bay, lợi tức chúng ta có được, những khoản đầu tư, người lao động, lương chúng ta trả. Nhiêu đó chưa đủ sao? Nếu đánh thuế giúp nhân loại thì sao không tăng lên 100%?

Một ý tưởng tốt hơn là loại bỏ hoặc giảm thuế để khuyến khích đầu tư và sáng tạo. Điều đó sẽ thúc đẩy sự phát triển và thịnh vượng cho nhân loại nhanh hơn bất cứ một kế hoạch chính phủ nào. Điều đó sẽ xoá đói giảm nghèo nhanh hơn bất cứ cái nhìn nào của Bill Gates.

Ku Búa @ Café Ku Búa

Theo Eamonn Butler, Robots Are Taxed, Mr Gates – Too Much, Adam Smith  Institute