Cõi Người Ta
Hiểu thêm về Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam
Tết mùng 5 tháng 5 ở Việt Nam có nhiều tên gọi, ở miền Bắc thường gọi tết này là tết “diệt sâu bọ’’, bởi ngay từ xa xưa ông cha ta coi đây là ngày thực hiện việc bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài gây hại cho cây trồng trên cánh đồng,
Tết mùng 5 tháng 5 ở Việt Nam có nhiều tên gọi, ở miền Bắc thường gọi tết này là tết “diệt sâu bọ’’, bởi ngay từ xa xưa ông cha ta coi đây là ngày thực hiện việc bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài gây hại cho cây trồng trên cánh đồng, người ta tin rằng ngay sáng sớm nếu con người ăn những loại trái cây có vị chua, vị chát thì sâu bọ trên cây trồng và giun sán trong người sẽ bị chết hết.
- Ở miền Trung thường gọi với cái tên
là tết Đoan Ngọ, bởi theo sách Nho thì ‘’Đoan’’ nghĩa là mở đầu, tháng 5
là tháng Ngọ và giờ Ngọ là khoảng thời gian từ 11 giờ đến 13 giờ trưa,
ăn tết Đoan Ngọ là ăn vào buổi trưa. Đoan Ngọ cũng là lúc mặt trời bắt
đầu ngắn nhất, ở gần trời đất nhất trùng với ngày hạ chí. Ở miền Đông và
miền Tây Nam bộ gọi là Tết Đoan Dương bởi thời gian này cũng là lúc khí
dương đang thịnh nhất trong năm.
Tết Đoan Ngọ đang mất dần chỗ đứng tại Việt Nam. Photo courtesy: www.cacbaivancung.com
Người miền Bắc kể truyền thuyết về tết này rằng, vào một ngày bắt
đầu mùa thu hoạch cây trái bỗng nhiên không biết sâu bọ ở đâu kéo về phá
hoại ghê gớm lắm. Nhân dân đau đầu không biết làm cách nào để có thể
giải được nạn sâu bọ này thì bỗng có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là
Đôi Truân. Ông chỉ dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng, đơn giản gồm có
bánh gio, trái cây sau đó ra trước nhà mình mà vận động thể dục. Nhân
dân làm theo chỉ một lúc sau đó sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi và chết
sạch. Lão ông còn bảo thêm: “Kể từ đầu tháng 5 về đến cuối năm âm lịch
sâu bọ rất hung hăng nên cứ vào ngày này hằng năm cứ làm theo những gì
ta đã dặn thì sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông
lão đã đi đâu mất, nên để tưởng nhớ việc này, dân chúng đặt cho ngày này
là ngày "Tết diệt sâu bọ".
Người miền Trung thì coi tết mùng 5 tháng 5 là ngày phô trương tính
dân tộc; thời vua Quang Trung ở nhiều nơi như Huế, Bình Định thường tổ
chức thi thố tài năng đấu võ, nấu cơm tre, nhảy sào, đua ghe…, và có
người đẹp trong làng ném chiếc bông tai, nhẫn hay 1 một thứ đồ trang sức
xuống sông cho các chàng trai tìm, ai tìm được sẽ được thưởng hay lấy
công nương đó làm vợ! Tết này rất trân trọng dưới thời Tây Sơn vì "Thiên
hạ đại tín" và "Huynh đệ chi Binh" bắt đầu từ đó!
Người sống bằng nghề sông nước thường tắm nước lá mùi để phòng bệnh
và tẩy trừ “sâu bọ”. Nhiều địa phương ở ven biển đúng giờ Ngọ họ đi tắm
biển, vì theo quan niệm dân gian ngày này, khí dương mạnh nhất trong
năm, người ta cúng lễ để cầu an. Cũng theo quan niệm đó, các lọai cây lá
hái trong thời gian này có tác dụng chữa bệnh tốt nhất nên các thày
thuốc thường lên núi hái thuốc.
Người miền Nam thì ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch lại là ngày giỗ Quốc
mẫu Âu Cơ. Trong dân gian đã lưu truyền câu ca dao: Tháng Năm ngày tết
Đoan Dương/ Là ngày giỗ Mẹ Việt Thường Văn Lang.
Người theo đạo Phật chính gốc gọi là ngày "Vía Bà", nên dân các nơi
thường kéo nhau về núi Bà Đen ở tỉnh Tây Ninh để cúng vái bà chúa Linh
sơn Thánh mẫu hoặc về vùng Bảy Núi, tỉnh An Giang cầu bà Chuá Sứ cho
nước thịnh dân an.
Cư dân sống dọc các triền sông thuộc Đồng bằng Sông Cửu Long, ngày
mùng 5 tháng 5 âm lịch còn gọi là ngày "nước quay", vì cứ theo lệ hàng
năm, nước ở thượng nguồn đổ về đến nước ta làm nước sông trở thành đỏ
đục và có nhiều xoáy nước. Và năm nào cũng vậy, ngày này được coi là
ngày bắt đầu của những mùa lũ hàng năm.
Ẩm thực ngày tết Đoan Ngọ không cầu kỳ lắm, miễn sao mâm cơm cúng
nhìn sang một chút là được. Ở miền Bắc, ngày này các gia đình thường làm
các món từ vịt, đặc biệt là tiết canh vịt (nhưng những năm gần đây, sau
khi có dịch cúm gia cầm thì người ta hạn chế ăn). Song dường như các
chợ ở miền Bắc và miền Tây Nam bộ những ngày trước và trong Tết Đoan Ngọ
thường rất rộn rã việc mua bán vịt sống.
Hầu như bánh tro (có nhiều tên khác nhau như banh ú, bánh gio, bánh
âm và có vài biến thể khác nhau theo địa phương) đã trở thành món ăn
truyền thống trong dịp Tết Đoan Ngọ. Người ta làm bánh bằng gạo đã ngâm
từ nước tro được đốt bằng củi từ các loại cây khô hay rơm, gói trong lá
chuối. Bánh tro dễ ăn, dễ tiêu, thường ăn với đường hoặc mật.
Rượu nếp hay cái rượu, cơm rượu cũng là món ăn được nhiều người ưa
thích trong tết Đoan Ngọ vì mọi nơi đều quan niệm ống rượu hoặc ăn rượu
nếp trong ngày này sẽ giết được sâu bọ phá hoại cây trồng và tiêu hủy
được giun sán trong người.
Pho Ama
Cali Today News
Cali Today News
Bàn ra tán vào (0)
Hiểu thêm về Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam
Tết mùng 5 tháng 5 ở Việt Nam có nhiều tên gọi, ở miền Bắc thường gọi tết này là tết “diệt sâu bọ’’, bởi ngay từ xa xưa ông cha ta coi đây là ngày thực hiện việc bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài gây hại cho cây trồng trên cánh đồng,
Tết mùng 5 tháng 5 ở Việt Nam có nhiều tên gọi, ở miền Bắc thường gọi tết này là tết “diệt sâu bọ’’, bởi ngay từ xa xưa ông cha ta coi đây là ngày thực hiện việc bắt sâu bọ, tiêu diệt bớt các loài gây hại cho cây trồng trên cánh đồng, người ta tin rằng ngay sáng sớm nếu con người ăn những loại trái cây có vị chua, vị chát thì sâu bọ trên cây trồng và giun sán trong người sẽ bị chết hết.
- Ở miền Trung thường gọi với cái tên
là tết Đoan Ngọ, bởi theo sách Nho thì ‘’Đoan’’ nghĩa là mở đầu, tháng 5
là tháng Ngọ và giờ Ngọ là khoảng thời gian từ 11 giờ đến 13 giờ trưa,
ăn tết Đoan Ngọ là ăn vào buổi trưa. Đoan Ngọ cũng là lúc mặt trời bắt
đầu ngắn nhất, ở gần trời đất nhất trùng với ngày hạ chí. Ở miền Đông và
miền Tây Nam bộ gọi là Tết Đoan Dương bởi thời gian này cũng là lúc khí
dương đang thịnh nhất trong năm.
Tết Đoan Ngọ đang mất dần chỗ đứng tại Việt Nam. Photo courtesy: www.cacbaivancung.com
Người miền Bắc kể truyền thuyết về tết này rằng, vào một ngày bắt
đầu mùa thu hoạch cây trái bỗng nhiên không biết sâu bọ ở đâu kéo về phá
hoại ghê gớm lắm. Nhân dân đau đầu không biết làm cách nào để có thể
giải được nạn sâu bọ này thì bỗng có một ông lão từ xa đi tới tự xưng là
Đôi Truân. Ông chỉ dân chúng mỗi nhà lập một đàn cúng, đơn giản gồm có
bánh gio, trái cây sau đó ra trước nhà mình mà vận động thể dục. Nhân
dân làm theo chỉ một lúc sau đó sâu bọ đàn lũ té ngã rã rượi và chết
sạch. Lão ông còn bảo thêm: “Kể từ đầu tháng 5 về đến cuối năm âm lịch
sâu bọ rất hung hăng nên cứ vào ngày này hằng năm cứ làm theo những gì
ta đã dặn thì sẽ trị được chúng. Dân chúng biết ơn định cảm tạ thì ông
lão đã đi đâu mất, nên để tưởng nhớ việc này, dân chúng đặt cho ngày này
là ngày "Tết diệt sâu bọ".
Người miền Trung thì coi tết mùng 5 tháng 5 là ngày phô trương tính
dân tộc; thời vua Quang Trung ở nhiều nơi như Huế, Bình Định thường tổ
chức thi thố tài năng đấu võ, nấu cơm tre, nhảy sào, đua ghe…, và có
người đẹp trong làng ném chiếc bông tai, nhẫn hay 1 một thứ đồ trang sức
xuống sông cho các chàng trai tìm, ai tìm được sẽ được thưởng hay lấy
công nương đó làm vợ! Tết này rất trân trọng dưới thời Tây Sơn vì "Thiên
hạ đại tín" và "Huynh đệ chi Binh" bắt đầu từ đó!
Người sống bằng nghề sông nước thường tắm nước lá mùi để phòng bệnh
và tẩy trừ “sâu bọ”. Nhiều địa phương ở ven biển đúng giờ Ngọ họ đi tắm
biển, vì theo quan niệm dân gian ngày này, khí dương mạnh nhất trong
năm, người ta cúng lễ để cầu an. Cũng theo quan niệm đó, các lọai cây lá
hái trong thời gian này có tác dụng chữa bệnh tốt nhất nên các thày
thuốc thường lên núi hái thuốc.
Người miền Nam thì ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch lại là ngày giỗ Quốc
mẫu Âu Cơ. Trong dân gian đã lưu truyền câu ca dao: Tháng Năm ngày tết
Đoan Dương/ Là ngày giỗ Mẹ Việt Thường Văn Lang.
Người theo đạo Phật chính gốc gọi là ngày "Vía Bà", nên dân các nơi
thường kéo nhau về núi Bà Đen ở tỉnh Tây Ninh để cúng vái bà chúa Linh
sơn Thánh mẫu hoặc về vùng Bảy Núi, tỉnh An Giang cầu bà Chuá Sứ cho
nước thịnh dân an.
Cư dân sống dọc các triền sông thuộc Đồng bằng Sông Cửu Long, ngày
mùng 5 tháng 5 âm lịch còn gọi là ngày "nước quay", vì cứ theo lệ hàng
năm, nước ở thượng nguồn đổ về đến nước ta làm nước sông trở thành đỏ
đục và có nhiều xoáy nước. Và năm nào cũng vậy, ngày này được coi là
ngày bắt đầu của những mùa lũ hàng năm.
Ẩm thực ngày tết Đoan Ngọ không cầu kỳ lắm, miễn sao mâm cơm cúng
nhìn sang một chút là được. Ở miền Bắc, ngày này các gia đình thường làm
các món từ vịt, đặc biệt là tiết canh vịt (nhưng những năm gần đây, sau
khi có dịch cúm gia cầm thì người ta hạn chế ăn). Song dường như các
chợ ở miền Bắc và miền Tây Nam bộ những ngày trước và trong Tết Đoan Ngọ
thường rất rộn rã việc mua bán vịt sống.
Hầu như bánh tro (có nhiều tên khác nhau như banh ú, bánh gio, bánh
âm và có vài biến thể khác nhau theo địa phương) đã trở thành món ăn
truyền thống trong dịp Tết Đoan Ngọ. Người ta làm bánh bằng gạo đã ngâm
từ nước tro được đốt bằng củi từ các loại cây khô hay rơm, gói trong lá
chuối. Bánh tro dễ ăn, dễ tiêu, thường ăn với đường hoặc mật.
Rượu nếp hay cái rượu, cơm rượu cũng là món ăn được nhiều người ưa
thích trong tết Đoan Ngọ vì mọi nơi đều quan niệm ống rượu hoặc ăn rượu
nếp trong ngày này sẽ giết được sâu bọ phá hoại cây trồng và tiêu hủy
được giun sán trong người.
Pho Ama
Cali Today News
Cali Today News
