Xin hỏi về đầu gối của tôi – sao khi tôi đứng dậy bị đau. Chụp hình hai đầu gối thì thấy giống như có [cái gì] đóng ở trong đó.

Đau từ trên mông đau xuống, và tê hai bàn chân luôn. Không đi được, mỗi lần đi phải chống gậy.

Tôi muốn hỏi mình có đi châm cứu được không.

Xin cảm ơn Bác sĩ.”

Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:

Châm cứu và đau khớp

Trước hết, tôi xin nói ngay là vì tôi không biết nguyên nhân của vấn đề đau khớp của vị đặt câu hỏi là gì, tôi không thể có ý kiến là có thể chữa bằng châm cứu hay không. Tôi chỉ xin đưa ra sau đây một số tin tức về vấn đề dùng châm cứu trong chữa bệnh đau khớp, dưới cái nhìn của một bác sĩ Tây y.

Tây y và Đông y nhìn một cái khớp sưng khác nhau. Bác sĩ Tây y tìm nguyên nhân vật lý, hoá học, sinh học và ngay cả tâm lý, xã hội của bệnh đó (như nhiễm trùng; bị các kháng thể của chính mình tấn công trong bệnh tự miễn nhiễm (autoimmune diseases); ung thư (do một tế bào nổi loạn sinh sản không bị kiềm hãm), hay chấn thương ví dụ do té; hay khớp thoái hoá (degeneration; vì dùng qua nhiều năm tháng). Sau khó tìm những biện pháp loại nguyên nhân gây bệnh (như dùng thuốc kháng sinh để giết vi trùng); làm giảm hiện tượng viêm (sưng, đau); phục chế khớp nếu cần (ví dụ thay/ ghép khớp mới bằng kim loại); phục hồi cơ năng bằng vật lý trị liệu. Bác sĩ Tây y theo dõi kết quả trị liệu bằng các dấu hiệu lâm sàng lúc khám bệnh nhân (ví dụ khớp đầu gối di động từ góc 30 độ tăng lên 90 độ), đồng thời dùng những kết quả thử máu (ví dụ độ lắng của máu [ESR] giảm thấp hơn là dấu hiệu viêm có giảm), hay chụp quang tuyến, CT scan, MRI, v.v... (tuy nhiên đây cũng là một yếu tố làm Tây y phiền toái và càng ngày càng tốn kém hơn).

Bác sĩ Đông y ngược lại suy nghĩ theo chiều hướng triết lý hơn. 'Kinh Mạch là nơi vận hành của khí huyết, là nơi để cho khí Âm Dương thông nhau nhằm làm cho cơ thể tươi tốt". Nói một cách sơ sài, bệnh là do sự lưu thông của khí (qi, flow of energy) bị bế tắc, và nhiệm vụ của người thầy thuốc là khơi lại cho khí lưu thông trên các đường kinh của cơ thể (meridian), một trong những cách thực hiện là châm cứu. Châm là dùng kim chích vào huyệt (tả), nhanh chậm, cạn (nông) hay sâu, tuỳ trường hợp, lúc cơ thể còn đầy đủ sức đề kháng (“thực thì tả”). Cứu (moxibustion) là dùng thuốc ngải vấn thành điếu hay vun thành nhúm nhỏ và đốt ở vùng huyệt, dùng lúc cơ thể suy yếu (“hư thì bổ”). Có 12 kinh lạc, thầy thuốc chọn huyệt (acupuncture point) do huyệt nằm trên kinh liên hệ với bệnh (theo kinh lấy huyệt) hoặc do huyệt nằm gần, lân cận nơi bị đau. Có thể phối hợp nhiều huyệt, theo gần-xa, phải trái, trên-dưới, âm- dương.. (theo tuetinhlienhoa.com.vn). Như vậy, chúng ta thấy kết quả châm cứu trong thực hành có thể thay đổi rất nhiều từ thầy thuốc này qua người thầy thuốc khác, rất khó đo lường, so sánh một cách khách quan, nhất là trong lĩnh vực làm giảm đau, một kết quả rất chủ quan về phía người bệnh.

Tây y không tin vào sự hiện hữu của "khí" (ch’i) và "kinh" (meridian), nhưng tìm cách giải thích tác dụng giảm đau của châm cứu bằng sự kết nối thần kinh giữa nơi châm kim và thần kinh trung ương (central nervous system). Lúc kim kích thích một địa điểm nào đó thích hợp, một tín hiệu được gửi vào não bộ qua trung gian của các dây thần kinh (nerve) và tủy sống (spinal cord); trong não bộ sự kích thích này do châm cứu gây ra sự sản xuất trong não bộ của những chất trung gian thần kinh (neurotransmitters) như endorphin và enkephalin có tác dụng làm giảm đau và tạo thoải mái tương tự như chất morphin trong thuốc phiện (endorphin=endogenous morphine; trong từ endorphin: endo có nghĩa là nội tại, từ phía trong cơ thể=morphin, ma tuý). Ngoài ra, kim châm ở ngoài da cũng có thể kích thích cho cơ thể sản xuất ra cortisol, là một chất giảm viêm. Tuy nhiên, đem những quan niệm về bệnh sinh lý trên áp dụng cho trường hợp khớp đau chữa bằng châm cứu là một chuyện không đơn giản. Đa số các nghiên cứu khoa học về châm cứu được thực hiện ở Trung quốc hay một số nước Á đông và đều nêu ra kết quả tốt, có thể không đáp ứng những tiêu chuẩn của phương tây, không biết đáng tin cậy đến mức nào.

Tuy nhiên, đứng về góc cạnh của bệnh nhân, đa số là đau khớp do viêm xương khớp (osteoarthritis) do khớp bị thoái hoá, người bệnh chỉ cần biết là phương pháp trị liệu, thứ nhất, làm cho họ giảm đau hay không, thứ hai làm cho khớp của họ dễ vận dụng, bớt cứng khớp (rigidity) hay không.

Mặc dù qua kinh nghiệm cá nhân người bệnh, có nhiều người khen phương pháp này, phương pháp khác, những khảo cứu khoa học tây y đòi hỏi phải so sánh giữa người bệnh được châm cứu thật với một nhóm được châm cứu giả (sham acupuncture in controls) xem tác dụng thật trên người bệnh có thật sự xảy ra hay không, hay là do hiện tượng tâm lý thuốc giả (placebo effect).

Bác sĩ Brian Berman, chuyên về “y khoa kết hợp” (integrative medicine) ở Đại học Maryland, Mỹ so sánh một nhóm đau khớp được châm cứu thật với nhóm control châm cứu giả. Kết quả sau 26 tuần, nhóm châm cứu thật ít đau hơn và cơ năng khớp của họ tốt hơn, ví dụ trong thời gian 6 phút, họ có thể đi xa hơn nhóm kia.

Tuy nhiên, một khảo cứu ở Úc được đăng trong báo của Hiệp hội BS Mỹ JAMA thì lại thấy không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm đau đầu gối tương tự.

Nói chung, các chuyên gia cho rằng quá nửa bệnh nhân đau xương khớp loại vừa sẽ thuyên giảm không ít thì nhiều nhờ châm cứu. Khác với các thuốc giảm đau như loại NSAIDS (vd ibuprofen [Motrin, Advil] hay naproxen [Aleve] có thể làm xót bao tử và chảy máu tiêu hoá, châm cứu hầu như không có phản ứng phụ, tuy chúng ta có thể chứng kiến một số trường hợp bệnh nhân, chóng mặt, toát mồ hôi trong lúc châm cứu... Kết quả châm cứu tốt hơn đối với đau khớp lưng hay khớp gối so với những vùng khác.Theo BS Zashin, người hành nghể châm cứu bằng dòng điện (electroacupuncture) và là giáo sư về bệnh phong thấp tại một trường y khoa bang Texas, Mỹ, cho rằng có thể phải chữa 3 lần, hay lâu hơn mới bắt đầu thấy hiệu nghiệm giảm đau và cử động tốt hơn, và tác dụng có thể kéo dài cả tháng. Ở Mỹ, cần bác sĩ y khoa (bs gia đình) của mình giới thiệu, cần chọn người có bằng hành nghề châm cứu và nên kiểm soát lại là bảo hiểm y tế có trả tiền hay không (một session có thể tốn từ 75-200 đôla) (theo arthritis.org).

Tóm lại, bệnh nhân nên hỏi bác sĩ gia đình mình xem định bệnh chính xác của mình là gì, nếu có, từ đó bàn về lợi ích hay không của châm cứu cho trường hợp mình, sau đó, cùng bác sĩ tìm chuyên gia châm cứu thích hợp cho mình.

Chúc bệnh nhân may mắn.

Bác sĩ Hồ Văn Hiền.

-------------------------------------

Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.

Quý vị có thể xem và nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com

Quý vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, xin gọi đến số (202) 205-7890, hoặc E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com>.