Trung Quốc hôm 9/12 nói rằng họ đã mở một cuộc điều tra nhằm vào Nvidia do vì nghi ngờ tập đoàn này vi phạm luật chống độc quyền của Trung Quốc, một động thái được nhiều người coi là phát súng trả đũa các chế tài mới nhất của Washington đối với ngành sản xuất chip của Trung Quốc.

Tuyên bố từ Cục Quản lý Thị trường Nhà nước (SAMR) công bố cuộc điều tra không nói rõ Nvidia, vốn được biết đến với chip trí tuệ nhân tạo (AI) và chip game, đã vi phạm luật chống độc quyền của Trung Quốc như thế nào.

Ngoài ra, hãng chip Mỹ còn bị nghi ngờ vi phạm các cam kết của họ trong quá trình mua lại nhà thiết kế chip Mellanox Technologies của Israel theo các điều khoản đi kèm với việc phê duyệt có điều kiện thỏa thuận đó của cơ quan quản lý vào năm 2020.

Nvidia đã không phản hồi ngay lập tức yêu cầu bình luận của Reuters. Cổ phiếu của hãng này đã giảm 2,2% trong phiên giao dịch trước khi thị trường mở cửa ở New York sau thông báo của cơ quan quản lý Trung Quốc.

Cuộc điều tra được tiến hành sau khi Mỹ hồi tuần trước đã có đợt trấn áp thứ ba trong ba năm đối với ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc. Washington hạn chế xuất khẩu đến 140 công ty, bao gồm cả các hãng sản xuất thiết bị chip.

Trong một dấu hiệu cho thấy Trung Quốc có ý định phản kháng quyết liệt động thái mới nhất này, ngay sau thông báo của Washington, Bắc Kinh đã cấm xuất khẩu sang Mỹ các khoáng sản quan trọng như gallium, germanium và antimon.

Cùng ngày, bốn trong số các hiệp hội ngành hàng đầu của nước này đã có phản hồi phối hợp hiếm hoi rằng các công ty Trung Quốc nên cảnh giác với việc mua chip của Mỹ vì chúng ‘không còn an toàn’ và thay vào đó nên mua hàng nội địa.

Nvidia là một trong nhiều công ty bị kẹt giữa căng thẳng Mỹ-Trung. Một đợt hạn chế xuất khẩu trước đó của Mỹ đã ngăn Nvidia bán chip AI tân tiến nhất cho Trung Quốc, khiến họ phải đưa ra các phiên bản mới dành riêng cho Trung Quốc trong khi vẫn tuân thủ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ.

Nvidia khuynh đảo thị trường chip AI của Trung Quốc và chiếm hơn hơn 90% thị phần trước khi Mỹ đưa ra những hạn chế này. Tuy nhiên, họ hiện đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các đối thủ nội địa, trong số đó chủ yếu là Huawei. Trung Quốc chiếm khoảng 17% doanh thu của Nvidia trong năm tính đến cuối tháng 1, giảm từ mức 26% hai năm trước đó.

Hồi năm 2020, Nvidia đã được Trung Quốc phê chuẩn để mua lại Mellanox Technologies, bất chấp quan ngại rằng Bắc Kinh có thể ngăn chặn thỏa thuận do xung đột thương mại Mỹ-Trung.

Tuy nhiên, Bắc Kinh cũng đặt ra nhiều điều kiện cho Nvidia và hoạt động của công ty tại Trung Quốc sau khi được sáp nhập, bao gồm cấm gộp chung sản phẩm bắt buộc, các điều khoản giao dịch không hợp lý, hạn chế mua hàng và đối xử phân biệt với khách hàng mua sản phẩm riêng lẻ.

Điện Kremlin hôm 9/12 cho biết Tổng thống Vladimir Putin đã quyết định cho ông Bashar al-Assad, tổng thống Syria bị lật đổ trong một cuộc nổi dậy chớp nhoáng của phiến quân, được tị nạn ở Nga.

Sự sụp đổ của ông Assad là đòn giáng mạnh đối với Iran và Nga, hai nước đã can thiệp vào cuộc nội chiến kéo dài 13 năm ở Syria để củng cố sự cai trị của ông bất chấp việc phương Tây yêu cầu ông phải từ bỏ quyền lực.

Các hãng thông tấn Nga dẫn lời một nguồn tin giấu tên từ Điện Kremlin hôm 8/12 cho biết ông Assad đang ở Moscow cùng với gia đình.

“Những quyết định như vậy không thể được đưa ra nếu không phải là nguyên thủ quốc gia. Đây là quyết định của ông ấy,” phát ngôn nhân Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với báo giới nhưng không cung cấp thêm chi tiết về sự di chuyển của ông Assad.

Sự ra đi của ông Assad đã làm mất đi một pháo đài mà Iran và Nga dựa vào để nắm quyền lực trên khắp Trung Đông. Thân phụ của ông Assad, ông Hafez al-Assad, đã đứng về phía Liên Xô trong nỗ lực đạt được thế ngang bằng với Israel vốn được Mỹ hậu thuẫn.

Điện Kremlin cho biết Syria đang đối mặt với ‘sự bất ổn cực độ’ và còn quá sớm để nói về tương lai của các căn cứ Nga ở nước này.

“Chúng tôi đang đối thoại với Ankara và các nước khác trong khu vực, bao gồm cả các vấn đề Syria,” ông Peskov cho biết.

“Thật ra, lúc này Syria đang trải qua một giai đoạn rất khó khăn do bất ổn. Và tất nhiên, điều rất quan trọng là phải duy trì đối thoại với tất cả các nước trong khu vực này. Chúng tôi quyết tâm làm điều này.”

Không rõ Hayat Tahrir al-Sham, vốn từng thuộc một nhánh của al-Qaeda và lãnh đạo cuộc tiến công của phiến quân, sẽ nhìn nhận các cơ sở quân sự của Nga ở Syria như thế nào – bao gồm căn cứ không quân Hmeimim ở tỉnh Latakia và một cơ sở hải quân ở Tartous trên bờ biển.

“Còn quá sớm để nói về chuyện này,” ông Peskov nói. “Tất cả sẽ là chủ đề thảo luận với những người sẽ nắm quyền ở Syria.”

“Tất nhiên, mọi thứ được làm vào bây giờ là những việc cần thiết và khả dĩ để liên lạc với những người có thể xử lý vấn đề an ninh. Và tất nhiên, quân đội của chúng tôi cũng đang triển khai tất cả các bước phòng ngừa cần thiết,” ông Peskov nói.

Cơ sở Tartous là trung tâm sửa chữa và tiếp tế duy nhất của Nga ở Địa Trung Hải và Moscow đã dùng Syria làm đầu mối để đưa các nhà thầu quân sự vào và ra khỏi châu Phi.

Moscow đã hậu thuẫn Syria kể từ những ngày đầu của Chiến tranh Lạnh. Họ đã công nhận nền độc lập của nước này vào năm 1944 khi Damascus tìm cách lật đổ sự cai trị của thực dân Pháp. Phương Tây coi Syria quốc gia vệ tinh của Liên Xô.

“Chúng tôi thấy tình hình xung quanh Ukraine, chúng tôi thấy nhiều tuyên bố mâu thuẫn về vấn đề này, chúng tôi thấy khả năng ngày càng tăng sẽ xảy ra xung đột ở các khu vực khác, chúng tôi có thể nói là khu vực Trung Đông bùng cháy,” ông Peskov nói.

Các chuyên gia nói với đài VOA rằng việc Thái Lan trục xuất sáu nhà hoạt động Campuchia về nước hồi tháng trước cho thấy Bangkok tiếp tục tham gia ‘đàn áp xuyên quốc gia’ – tức là các chính phủ phối hợp với nhau nhằm vào những người bất đồng chính kiến bên ngoài đất nước họ.

Giới chức Thái Lan đã trục xuất Pen Chan Sangkream, Hong An, Mean Chanthon, Yin Chanthou, Soeung Khunthea và Vorn Chanratchana hồi tháng trước.

Bốn phụ nữ và hai người đàn ông này đã bị Campuchia buộc tội phản quốc vì đăng các tuyên bố trên mạng xã hội chỉ trích các chính sách của Campuchia đối với Hiệp định Khu vực Tam giác Phát triển Campuchia-Lào-Việt Nam (CLV-DTA) kéo dài 20 năm, nhằm nới lỏng giao thương và di dân giữa ba nước, AP đưa tin.

Họ hiện đang bị tạm giữ chờ ngày ra tòa trong các trại giam khác nhau ở Campuchia, và sẽ phải đối mặt các cáo trạng với mức án tù nặng nề, theo Đài Á Châu Tự do.

Sáu nhà hoạt động này là những ủng hộ viên của Đảng Cứu quốc Campuchia, đảng đối lập bị cấm và đã rời Campuchia đến Thái Lan vào năm 2022.

Tiy Chung, phát ngôn viên khu vực của Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR), xác nhận với VOA qua email rằng sáu người này đã bị trục xuất và ‘là những đối tượng được quan ngại’.

UNHCR ‘quan ngại sâu sắc’ về việc trục xuất này, vốn cũng có một đứa trẻ, ông nói, và nó đi ngược lại nghĩa vụ của Thái Lan là cần đảm bảo không ai bị trục xuất hoặc trở về một nơi nào đó mà tính mạng hoặc sự tự do của họ có thể bị đe dọa.

“Chúng tôi đang yêu cầu chính quyền Thái Lan làm rõ khẩn cấp về hoàn cảnh dẫn đến việc trục xuất này và kêu gọi họ tôn trọng luật pháp Thái Lan và các nghĩa vụ quốc tế của họ để ngăn chặn những hành động như vậy trong tương lai,” ông viết.

Trong những năm gần đây, chính phủ Campuchia đã đàn áp những người chỉ trích trong và ngoài nước.

Các cuộc biểu tình được lên kế hoạch chống lại thỏa thuận CLV-DTA đã dẫn đến việc ít nhất 100 nhà hoạt động bị bắt giữ vào tháng 9. Họ cáo buộc Phnom Penh nhượng lãnh thổ Campuchia, mặc dù trong tháng đó Thủ tướng Hun Manet đã tuyên bố Campuchia sẽ rút khỏi thỏa thuận đã kéo dài hàng thập kỷ.

Hồi tháng 2, ba nhà hoạt động Campuchia khác, vốn được UNHCR công nhận là những người thuộc diện quan ngại, và thân nhân của họ, đã bị bắt ở Thái Lan trước khi họ dự tính phản đối chuyến công du Thái Lan của ông Manet.

Đàn áp xuyên quốc gia không phải là điều gì mới.
Freedom House hồi năm 2022 cho biết rằng kể từ năm 2014, hơn 150 người ở Thái Lan đã trở thành nạn nhân của việc này.

Ông Phil Robertson, giám đốc Tổ chức Vận động Lao động Nhân quyền Châu Á, cho biết Thái Lan là nước không an toàn cho người tị nạn Campuchia.

“Thông điệp gửi đến tất cả những người tị nạn Campuchia trú ẩn ở Thái Lan là các bạn không an toàn vì tình bạn giữa gia đình Hun và Shinawatra áp đảo bất kỳ nghĩa vụ nào mà Thái Lan phải tuân thủ theo luật nhân quyền quốc tế,” ông nói.

Campuchia nằm dưới sự lãnh đạo của được Đảng Nhân dân Campuchia trong 45 năm qua, và những người chỉ trích nói rằng trong những năm gần đây chế độ đã tăng cường nỗ lực nhắm vào các nhà bất đồng chính kiến, các đảng đối lập và truyền thông độc lập, những người đe dọa thanh danh hoặc vai trò lãnh đạo của họ. Ông Hun Manet lên nắm quyền vào năm 2023, kế nhiệm thân phụ mình, ông Hun Sen, người đã cầm quyền ở Campuchia trong gần bốn thập kỷ.

Thái Lan và Campuchia đã trải qua mối quan hệ thăng trầm trong những năm qua, và xung đột biên giới và văn hóa lâu lâu lại chia rẽ hai nước.

Những mối quan hệ đó dường như đang nồng ấm, một phần vì mối quan hệ gia đình. Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã gặp ông Manet tại Lào hồi tháng 10. Nhưng chính mối quan hệ giữa hai người cha cũng là người tiền nhiệm của họ, hai ông Thaksin Shinawatra và Hun Sen, đã củng cố mối quan hệ bền chặt giữa hai gia tộc.

Đảng Pheu Thai cầm quyền của Thái Lan đã cam kết sẽ hợp tác với ông Manet về tội phạm xuyên quốc gia.

Thitinan Pongsudhirak, nhà phân tích chính trị ở Thái Lan, nói với VOA rằng quan hệ gia tộc có thể là yếu tố then chốt trong vụ trục xuất này.

“Các mối quan hệ cá nhân thân thiết và thậm chí cả mối quan hệ giữa hai gia tộc đã khiến việc trục xuất này trở nên đáng ngờ. Khó mà không kết luận rằng mối quan hệ gần gũi này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc trục xuất.

Việc trục xuất là một hành động thiếu cân nhắc của bà Paetongtarn và chính phủ của bà vốn nói họ lên nắm quyền hợp pháp mặc dù Đảng của họ về thứ hai trong cuộc bầu cử hồi tháng 5 năm 2023,” ông nói với VOA.

Các tội phản quốc mà sáu nhà hoạt động Campuchia bị cáo buộc nằm trong Điều 453 của bộ luật hình sự Campuchia. Nếu bị kết tội thì những lời lên án chế độ Campuchia và các chính sách của họ đối với Việt Nam và Lào có thể khiến họ phải ngồi tù một thập kỷ.

Thái Lan cũng có luật nghiêm ngặt đối với những người chỉ trích chế độ quân chủ. Theo Điều 112 của bộ luật hình sự Thái Lan, chỉ trích chế độ quân chủ là bất hợp pháp với mức án 15 năm tù.

Hồi tháng Giêng, một người đàn ông 30 tuổi đã bị kết án 50 năm tù sau khi bị phán quyết là phỉ báng chế độ quân chủ.

Ông Prem Singh Gill, nhà nghiên cứu khách mời tại Đại học Muhammadiyah Yogyakarta, Indonesia, nói rằng chính phủ Thái Lan và Campuchia có cùng lợi ích trong việc cấm bất đồng chính kiến.

“Cách tiếp cận hợp tác này không phải ngẫu nhiên mà là có tính chiến lược. Cả hai nước đều có những xung lực độc tài như nhau, với các định chế hoàng gia và giới tinh hoa chính trị phối hợp để duy trì quyền lực của họ. Bằng cách phối hợp trong cách tiếp cận đối với người bất đồng chính kiến, Thái Lan và Campuchia đã tạo ra cơ chế toàn diện hơn để kiểm soát tiếng nói chính trị,” ông Gill nhận định với VOA.

“Đàn áp xuyên quốc gia đã trở thành công cụ tinh vi của chủ nghĩa độc tài khu vực, nơi các nhà hoạt động bị kẹt trong mạng lưới các mối đe dọa pháp lý và ngoài pháp luật. Các chính phủ hợp tác thông qua các kênh không chính thức, chia sẻ thông tin tình báo, điều phối trục xuất và tạo ra môi trường khiến những người bất đồng chính kiến lúc nào cũng gặp nguy,” ông nói thêm.

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân đã xuất hiện trở lại trước công chúng sau khi có tin tức trên truyền thông rằng ông đang bị điều tra kỷ luật. Các nhà phân tích nói rằng mặc dù sự xuất hiện trở lại của ông Đổng cho thấy ông an toàn về mặt chính trị, nhưng điều đó không có nghĩa là Trung Quốc sẽ ngưng cuộc chiến chống tham nhũng trong quân đội.

Ông Đổng đã tham dự một diễn đàn an ninh ở Thượng Hải hôm 5/12 về tình hình an ninh ở Vịnh Guinea. Đây là lần đầu tiên ông xuất hiện trước công chúng kể từ khi tham dự cuộc họp với các đối tác từ Đông Nam Á và Mỹ hồi tháng trước tại Lào.

Tại diễn đàn này, ông Đổng đã gặp gỡ các trưởng phái đoàn từ 18 quốc gia châu Phi và bày tỏ rằng Trung Quốc sẵn sàng tăng cường hợp tác hàng hải với các nước trong khu vực và giúp duy trì an ninh ở Vịnh Guinea, hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã đưa tin.

Trước khi ông Đổng xuất hiện trở lại hồi tuần trước, Financial Times hôm 26/11 đưa tin rằng ông đang bị điều tra tham nhũng, dẫn lời các quan chức đương nhiệm và cựu quan chức Mỹ giấu tên.

Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã bác bỏ bản tin trên trong một cuộc họp báo thường kỳ vào ngày 28/11, và gọi đó là ‘hoàn toàn bịa đặt’ được lan truyền bởi những người tung tin đồn có động cơ xấu.

Tuy nhiên, việc tạm ngưng chức vụ và điều tra kỷ luật mà Bộ Quốc phòng nước này công bố hôm 28/11 nhằm vào một quan chức khác, Đô đốc Miêu Hoa, vẫn đặt ra nghi vấn về số phận của ông Đổng.

Các nhà phân tích nói rằng sự xuất hiện trở lại của ông Đổng vào ngày 5/12 báo hiệu ông ‘an toàn về mặt chính trị vào lúc này’.

“Chính phủ Trung Quốc muốn cho thấy rằng ông Đổng vẫn an toàn và mặc dù có một số thay đổi ở cấp cao nhất trong quân đội Trung Quốc, giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn duy trì mức độ kiểm soát nhất định,” ông Lâm Dĩnh Hữu, chuyên gia về quân đội Trung Quốc tại Đại học Đạm Giang ở Đài Loan, cho VOA biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu mối quan hệ cá nhân của ông Đổng với ông Miêu có ảnh hưởng đến ông sau này hay không, ông Tống Văn Địch, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Úc, tức ANU, nhận định.

“Vai trò của Miêu Hoa với tư cách chủ nhiệm về chính trị [trong Quân ủy Trung ương] một phần tương tự như là giám đốc nhân sự của quân đội Trung Quốc và điều đó có nghĩa là hầu như bất kỳ quan chức nào có sự nghiệp thăng tiến nhanh chóng trong bảy năm qua sẽ phải có sự chuẩn thuận của ông Miêu,” ông Tống nói với VOA.

Ông nói mối quan hệ cá nhân giữa hai ông Đổng và Miêu “có thể là chuyện lớn trong thanh trừng chính trị nhưng cũng có thể không là gì”.

Kể từ khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012, ông đã thực hiện một chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng trong Giải phóng Quân Nhân dân Trung Quốc, hay PLA. Chiến dịch này đã tăng cường độ trong năm qua. Cuộc điều tra về Miêu là vụ việc mới nhất.

Ít nhất chín tướng lĩnh trong PLA và một số giám đốc trong ngành công nghiệp quốc phòng đã bị khai trừ khỏi Quốc hội do các cáo buộc liên quan đến tham nhũng.

Vào tháng 6, hai trong số những người tiền nhiệm của ông Đổng, các cựu Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc và Ngụy Phượng Hòa đã bị cách chức và khai trừ khỏi Đảng Cộng sản Trung Quốc trong lúc bị dính cáo buộc tham nhũng.

Các chuyên gia nói rằng cuộc điều tra đối với ông Miêu, vốn là đô đốc thuộc hải quân Trung Quốc, cho thấy vấn nạn tham nhũng đã lan rộng và ăn sâu như thế nào trong các nhánh khác nhau của quân đội Trung Quốc.

“Hải quân Trung Quốc trước đây đã từng bị tham nhũng hoành hành vào năm 2020, dẫn đến việc cách chức một số tư lệnh hải quân. Kể từ năm ngoái, lực lượng tên lửa của quân đội Trung Quốc đã trở thành trọng tâm của chiến dịch chống tham nhũng của chính quyền Trung Quốc,” ông Tô Tử Vân, chuyên gia quân sự tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh tại Đài Bắc, cho biết.

Trong một cuộc thanh tra lực lượng hỗ trợ thông tin của PLA vào ngày 4/12, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi quân đội ‘cải thiện ứng xử, thực thi kỷ luật và chống tham nhũng’, nhấn mạnh rằng quân đội Trung Quốc ‘phải hoàn toàn trung thành, thuần khiết và đáng tin cậy’.

Ông Tống cho rằng cuộc điều tra nhằm vào ông Miêu có thể sẽ dẫn đến ‘một đợt thanh trừng mới trong quân đội Trung Quốc’. “Vì ông Miêu cơ bản là người đứng đầu về nhân sự của PLA, nhiều người được bổ nhiệm [trong PLA] cần được ân sủng của ông ấy, và những dây mớ rễ má theo sau đó dẫn đến rất nhiều suy đoán,” ông nói với VOA.

Các chuyên gia nói rằng mặc dù chính quyền Trung Quốc có lý do chính đáng để loại trừ tham nhũng tràn lan trong quân đội, ông Tập Cận Bình cũng đã sử dụng chiến dịch chống tham nhũng để duy trì quyền kiểm soát của mình đối với PLA.

“Tập Cận Bình sử dụng chiến dịch chống tham nhũng để tăng cường quyền kiểm soát của mình đối với quân đội Trung Quốc và dưới ‘chế độ khủng bố’ này, quân đội rất khó thách thức quyền lực của ông ấy,” ông Lâm nói với VOA.

Ngoài việc duy trì kiểm soát đối với quân đội, Tập Cận Bình còn sử dụng chiến dịch chống tham nhũng để loại bỏ các tư lệnh quân đội thuộc các phe phái khác trong Đảng Cộng sản Trung Quốc, ông Tô Tử Vân nhận định. Ông nói thêm rằng vòng luẩn quẩn như vậy có thể tác động tiêu cực đến nhuệ khí quân đội.

Việc cải tổ nhân sự liên tục ở cấp cao nhất cũng sẽ ảnh hưởng đến hoạt động và kế hoạch dài hạn của quân đội, cũng theo ông Tống.

Các cuộc thanh trừng quân sự ‘chắc chắn sẽ dẫn đến cải tổ nhân sự, do đó làm chậm kế hoạch dài hạn của quân đội Trung Quốc là xây dựng lực lượng và chiến đấu’, ông nói với VOA.