Cách đây hơn 40 năm, nhà thơ Pablo Neruda, người từng giành giải Nobel Văn học năm 1971 đã qua đời với kết luận do bệnh ung thư. Tuy nhiên, tài xế đồng thời là trợ lý cá nhân của nhà thơ, ông Manuel Araya lại cho rằng, nhà thơ Neruda đã bị tướng độc tài Augusto Pinochet đầu độc.

Chính vì vậy, Tòa án Chile quyết định lật lại cái chết của ông và tìm hiểu nguyên nhân thực sự khiến nhà thơ mãi mãi nằm sâu dưới lòng đất lạnh.

Ung thư hay bị đầu độc?

Gần nửa thế kỷ đã qua, tưởng chừng mọi việc đều đã chôn sâu dưới nấm mồ và chìm sâu vào quá khứ. Thế nhưng, sự ra đi của nhà thơ Neruda vẫn ẩn chứa nhiều nghi vấn, nhất là sau khi trợ lý của ông nghi ngờ ông bị đầu độc chứ không phải vì căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt gây ra. Quyết tìm ra sự thật và mong muốn nhà thơ Neruda sẽ được an nghỉ, Chính phủ Chile quyết định xác định lại chính xác nguyên nhân dẫn đến cái chết của ông. Mới đây, tòa án Chile đã khai quật phần mộ và khám nghiệm lại thi thể của nhà thơ Neruda.

Nhà thơ Pablo Neruda

Pablo Neruda không chỉ là một nhà thơ nổi tiếng với những bài thơ trữ tình, từng đoạt giải Nobel mà ông còn là một người bạn thân thiết của Tổng thống Chile Salvador Allende, vị tổng thống theo đường lối xã hội chủ nghĩa, về sau bị tướng độc tài Augusto Pinochet lật đổ. Chỉ 12 ngày sau khi tổng thống bị lật đổ, Neruda cũng qua đời ở tuổi 69. Trước đó, Neruda đã lên kế hoạch sống lưu vong tại Mexico và tham gia vào lực lượng đối lập chống lại vị tướng độc tài Pinochet. Nhà sử học Fernando Marin tin rằng, kế hoạch ra nước ngoài lánh nạn và cái chết đột ngột của Neruda có sự liên quan mật thiết với nhau: “Ông Neruda được chẩn đoán bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu và có một khối u ở tuyến tiền liệt. Đó là kết luận của pháp y khi đó nhưng những bệnh này không thể làm chết một con người nhanh đến thế”.

Quay lại thời điểm nhà thơ Neruda lên kế hoạch sang Mexico, đúng vào ngày 23/9/1973, ngày ấn định bay sang Mexico, nhà thơ đã hoãn chuyến bay lại một ngày. Ngay hôm đó, Neruda được đưa đến bệnh viện Santa Maria ở thủ đô Santiago để theo dõi tình hình sức khỏe. Ông còn gọi điện cho trợ lý Araya và nói: “Hãy quay lại phòng khám đi. Trong lúc tôi đang ngủ thì có một bác sĩ đến và tiêm một mũi gì đó cho tôi. Bây giờ tôi thấy vô cùng đau đớn”. Theo ông Araya, nhà thơ Neruda đã qua đời ngay trong đêm đó, giấy chứng tử ghi Neruda chết vì căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Ông Araya day dứt: “Tôi đã sai lầm khi để ông ấy lại một mình trong bệnh viện. Nếu không ông ấy đã không đột ngột ra đi như vậy”. Không chỉ mình ông Araya mà còn nhiều người khác cũng khẳng định nhà thơ Neruda hoàn toàn khỏe mạnh tới tận lúc qua đời. Không ai thấy ông có bất cứ một triệu chứng nào của bệnh ung thư như kết luận của bệnh viện. Ông Araya nhớ lại, khi đến nơi thì nhà thơ đang sốt cao, một y tá cho Araya biết bác sĩ có tên Sergio Draper vừa tiêm cho ông một mũi hạ sốt.  Nhưng khi hỏi đến vị bác sĩ này thì ông ta khai ông ta đã rời bệnh viện trước khi nhà thơ lên cơn sốt và không nắm được tình trạng của bệnh nhân cho đến khi qua đời. Vậy người tiêm cho Neruda thực sự là ai? Mũi tiêm đó thực sự là gì? Điều này không một ai biết hoặc đã bị giấu kín bởi những người có liên quan đến cái chết của nhà thơ Neruda.

Đi tìm sự thật

Nhà thơ Neruda là một nhà ngoại giao có tài, là một người  kiên cường chống lại chế độ độc tài quân sự của tướng Pinochet. Theo ông Araya, Chính phủ Pinochet không hề muốn Neruda rời khỏi đất nước Chile nên đã tìm cách đầu độc ông. Cái chết của nhà thơ Neruda tạo được phản ứng quốc tế từ sau khi Araya trả lời một cuộc phỏng vấn của một tạp chí Mexico hồi tháng 5/2011. Ông Araya đinh ninh nhà thơ Neruda đã bị đầu độc. Nhờ vậy, chính quyền Chile quyết định tiến hành điều tra mọi sự việc quanh nhà thơ Neruda và khi đã có đủ căn cứ đảm bảo việc khai quật là cần thiết, họ quyết tìm ra sự thật đằng sau cái chết của nhà thơ.

Tham gia việc xét nghiệm tử thi của nhà thơ, ngoài 13 chuyên gia dày dạn kinh nghiệm còn có sự tham gia của một người cháu của nhà thơ là Rodolfo Reyes và lái xe Araya. Rodolfo xúc động cho biết, đây sẽ là thời khắc quan trọng vì mọi điều nghi ngờ sẽ được làm sáng tỏ. Các chuyên gia chịu trách nhiệm tiến hành cuộc khai quật lo ngại rằng độ mặn của nước biển xâm lấn và độ cao tại vị trí mộ nhà thơ có thể làm ảnh hưởng đến việc khai quật mộ. Nhưng thật may là điều kiện và tiến độ công việc diễn ra thuận lợi hơn mong đợi, quan tài nhà thơ có hình dạng tốt sau khi khai quật một giờ. Hài cốt của ông sau khi được đặt trang trọng trên quốc kỳ Chile đã được mang đi phân tích tại Santiago, một số mẫu có thể được gửi đến các phòng thí nghiệm ở Mỹ và một số nước châu Âu.

Các chuyên gia pháp y tiến hành khai quật mộ của nhà thơ Neruda

Ông Patricio Bustos, người đứng đầu dịch vụ pháp lý y tế của Chile cho biết: “Sau khi sắp xếp các mẫu xét nghiệm và sử dụng biện pháp an toàn sinh học, chúng tôi sẽ thiết lập một quá trình phân tích”. Các chuyên gia pháp y nói rằng họ sẽ tiến hành tìm kiếm dấu vết bất thường theo hai hướng: Thứ nhất là dấu hiệu của bệnh ung thư tiến triển và thứ hai là dấu hiệu chất độc hại còn thấy được ở xương. Từ đó mới có thể khẳng định hay bác bỏ báo cáo của Araya. Công việc của nhóm pháp y càng trở nên khó khăn hơn bởi họ không có trong tay các hồ sơ y tế từ các bệnh viện mà ông Neruda đã từng được điều trị. Bệnh viện Santa Maria ở Thủ đô Santiago không còn lưu giữ bất kỳ một thông tin nào về tình hình sức khỏe của bệnh nhân Neruda. Thậm chí, cả hồ sơ bệnh án điều trị ở Pháp trong những năm 1970 khi Neruda làm Đại sứ Chile tại Paris cũng không được tìm thấy.

Các chuyên gia pháp y cho hay, họ sẽ mất ít nhất ba tháng làm việc mới có thể rút ra được kết luận chuẩn xác về nguyên nhân dẫn đến cái chết của nhà thơ vĩ đại này.

Nhà thơ hàng đầu của thế kỷ XX

Nhà thơ Pablo Neruda sinh ngày 12/7/1904, nổi tiếng từ rất sớm với những vần thơ lãng mạn, đặc biệt là tuyển tập “Hai mươi bài thơ tình yêu và một bài hát tuyệt vọng”. Những bài thơ ông viết luôn được thể hiện bằng màu mực xanh vì ông coi đó là màu của tương lai và hy vọng. Ông còn rất xuất sắc trong vai trò là đại sứ ngoại giao ở Tây Ban Nha, Pháp và Miến Điện (Myanmar ngày nay). Năm 1970, Neruda được đề cử vào vị trí tổng thống Chile. Năm 1971, nhà thơ đã vinh dự đoạt giải Nobel Văn học, trở thành một trong những nhà thơ hàng đầu của thế kỷ XX.

(BNDT)