Bà Hoàng Thi Thế và mẹ
Nếu như lịch sử điện ảnh Việt Nam khởi đầu từ năm 1930, với các tài tử
là đào kép cải lương ở rạp Quảng Lạc, Hà Nội, thì trước đó 2 năm (1928)
nữ tài tử chiếu bóng Việt Nam đầu tiên xuất hiện trong cuốn phim Pháp là
cô Hoàng Thị Thế, con của nhà cách mạng Hoàng Hoa Thám, tức cụ Đề Thám,
khởi nghĩa ở đất Yên Thế.
Người con gái Việt…
Theo chuyện kể của kỹ sư Nguyễn Bá Lãng (con của quan Tổng Đốc Nguyễn Bá
Trác), từng du học ở Pháp về, thuật lại chuyện người con gái yêu quí
của nhà cách mạng trên hai mươi năm vẫy vùng ở nước non Yên Thế, đến một
cuộc đời điêu linh nơi đất Pháp, và rồi trở nên một tài tử màn ảnh.
Vào năm 1928, tại đất Pháp dư luận sôi nổi lên về cuốn phim Một Bức Thơ,
mà lúc bấy giờ người Việt ở trong nước, hoặc ngay cả các người Việt
đang du học ở Pháp, cũng không ngờ cuốn phim ấy có liên quan đến một cô
gái Việt Nam. Dư luận sôi nổi không phải là vì cuốn phim ấy hay nhất của
thời đó, mà sôi nổi ở chỗ cuốn phim đã được cái vinh hạnh có một công
chúa Trung Hoa đóng tuồng. Họ quảng cáo vị công chúa Trung Hoa này rùm
beng lên để gợi cho công chúng sự háo kỳ, để rồi thiên hạ đi coi cuốn
phim ấy như đi xem một kỳ quan thứ tám của thế giới.
Họ tranh nhau coi mặt một vị công chúa Tàu, nhưng có điều là báo chí ở
Âu Châu thời ấy lại mù tịt về việc đó, các báo đã không hề cải chánh mà
lại còn loan tin thêm, cho nên hãng phim vẫn tiếp tục quảng cáo rùm beng
để hốt bạc. Ngay cả nhân vật ấy cũng làm thinh không biết là với ý định
gì, hoặc là trong hợp đồng đóng phim có cam kết điều gì mà không được
nói ra?
Nhưng rồi chẳng bao lâu thì người ta cũng được biết vị công chúa Trung
Hoa ấy chính là cô Hoàng Thị Thế, con gái út của nhà cách mạng Hoàng Hoa
Thám, tức cụ Đề Thám. Trong thời gian nổi lên chống Pháp, sau những
trận giao tranh gây thiệt hại nhiều cho quân Pháp, cuối cùng thì cụ
Hoàng Hoa Thám đã anh dũng nằm xuống tại cứ địa Yên Thế.
Theo lời kỹ sư Lãng thì sau ngày cụ Hoàng Hoa Thám mất thì mẹ cô Thế, bà
Ba Đề Thám Đặng Thị Nhu, bỏ trốn, cô trở thành đứa bé lưu lạc được
người nào đó tạm nuôi. Thấy cô có nét mặt thông minh, khả ái nên được
một viên sĩ quan cao cấp người Pháp xin đem về làm con nuôi, và để ở Hà
Nội hơn một năm ngoài, rồi đem cô về Pháp cho đi học, cho ăn mặc theo
Pháp.
Cô Hoàng Thị Thế vốn dòng thông minh, đi học từ năm 12 tuổi và đến năm
21 tuổi thì đậu Tú Tài, cô đang thoải mái nhẹ bước trên đường học vấn
thì người cha nuôi mãn phần, anh em người Pháp tranh giành gia tài chia
rẽ nhau. Riêng cô Thế là đứa con nuôi mũi tẹt da vàng chỉ được may mắn
cho ở nhờ nhà của người con trưởng của cha nuôi ấy mà thôi.
Nhưng rồi, tình đời ghẻ lạnh với sự ăn nhờ ở cậy ấy không được bao lâu
thì cô Thế chịu không nổi, mới từ giã nhà người anh nuôi mà ra giữa cuộc
đời tự lập nơi xứ lạ quê người, kiếm nghề thư ký và bán hàng nuôi sống.
Tình cờ một ngày cuối năm 1928 có một nhà đạo diễn phim vào mua hàng,
bỗng bất chợt thấy một cô gái Á Đông rất duyên dáng đang đứng tiếp
khách. Nhà đạo diễn lúc bấy giờ đang băn khoăn tìm một người phụ nữ
phương Đông đóng vai công chúa Tàu cho cuốn phim Một Bức Thơ. Sau khi
ướm lời với chủ tiệm thì chủ tiệm bằng lòng nhường lại cô gái bán hàng
ấy, và giới thiệu đó là một công chúa Trung Hoa, sau ngai vàng đổ nát
của vua cha đã phải lưu vong qua đất địa nước Pháp.
…thành tài tử chiếu bóng
Thế rồi từ cô gái bán hàng với số lương 200 quan mỗi tháng, cô Thế
nghiễm nhiên thành một tài tử chiếu bóng với số lương 2.000 quan mỗi
tháng, từ đây với số lương gấp mười, cô sống một cuộc đời tạm gọi sung
túc.
Khi cuốn phim Một Bức Thơ ra đời, đi khắp các thành phố đều được thiên
hạ đón xem, người ta cố tình xem mặt của vị công chúa Trung Hoa đã lưu
vong và trở thành cô đào màn ảnh. Thấy cô đẹp, họ bàn tán xôn xao và một
số đông đã yêu cô, vì tuy xem cô đóng vai tuồng giả công chúa Trung
Hoa, mọi người nhận thấy ở cô một vì công chúa thật, nhất là với nét mặt
u buồn. Trong phim họ đã xét thấy tâm trạng đau khổ của một nàng công
chúa, từ bên cạnh một ngai vàng rơi vào trong bụi đời hải ngoại, họ ái
ngại và thương yêu cô vì thế.
Và cũng sau cuốn phim ấy, cô Hoàng Thị Thế đã phải tiếp đón hằng ngày
hơn trăm người khách lạ, hoặc tới thăm viếng tặng hoa, hoặc tới phỏng
vấn an ủi, hoặc tới mời cô đi dự tiệc, nhất là các công tử và phú gia
đều cạnh tranh nhau để được cùng khoác tay đi chơi, hoặc dự tiệc với
nàng công chúa ấy.
Trong lúc này đến các du học sinh Việt Nam ở Pháp, mà về sau tốt nghiệp
đã về nước như: bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, kỹ sư Nguyễn Bá Lãng, kỹ sư Thái
Thiện Nghĩa v.v… đều có hân hạnh lui tới tặng hoa, thăm viếng, và có
khi những tấm chèque to tát được trịnh trọng đem dâng cho nàng để cầu
nói chuyện trong giây lát.
Nhưng rồi giữa cảnh tiếp đón tấp nập ấy, một thanh niên trí thức người
Pháp có thế lực, đã lọt vào mắt xanh cô Hoàng Thị Thế, đôi nam nữ ấy yêu
nhau và một đám cưới linh đình đã diễn ra trong năm 1931, giữa sự mến
tiếc của những người “hỏng thi”.
Tưởng đâu tấm thân bèo giạt nhờ cơ hội ấy mà yên cửa nhà, không dè sau
một thời gian ân ái, đức lang quân mới hỏi đến gia tài ngày trước. Cô
Hoàng Thị Thế mới đem hoàn cảnh sự thật nói cho chồng biết rằng, vào năm
1909 sau khi ông Hoàng Hoa Thám nghị hòa với quân Pháp, thì toàn quyền
Paul Doumer có cắt đất Yên Thế, gồm có lối 5 ngàn cây số vuông, giao
trọn cho nhà ông. Chàng ta mới dùng thế lực của mình kiện chính phủ Đông
Dương, lúc ấy do toàn quyền Pasquier cầm đầu, để lấy lại đất đai của
cha vợ mình, đất đai thời đó trị giá những 100 triệu quan! Vụ kiện đó
kéo dài hai năm, bị bác bỏ.
Không thấy được kết quả, thì bấy giờ cô Thế mới thấy được lòng dạ của
chồng, là từ ấy trở đi cơm không lành canh không ngọt, mặc dầu với đức
hạnh của một gái Đông phương biết chiều chồng nuôi con, vẫn không an ủi
chồng được, và ngày ngày vẫn bị kiếm chuyện gây gổ. Sau khi biết rằng
nàng không phải đúng một vị công chúa Tàu như người ta đồn, mà chỉ là
con của một nhà cách mạng của xứ An Nam thì không bao lâu cái gia đình
ấy tan rã.
Thế rồi, cô Hoàng Thị Thế lại sống giữa cô đơn ở nước ngoài, tiền của
dần dần cạn sạch, bấy giờ cô mới lục lại danh thiếp của bao kẻ hâm mộ
nàng ngày xưa. Và ngày xưa họ đã tìm tới nhà nàng để cầu trịnh trọng
được hôn bàn tay, thì lần này chính nàng lại phải kiếm gõ cửa nhà họ để
nhắc lại mối cảm tình ngày trước, và cũng xem trong chuyến đò tình sang
sông, còn có khách nào mến cây đa cũ, con đò xưa chăng?
Nhưng nàng đâu còn là một gái xuân sắc với cặp mắt huyền mơ của ngày xưa
tươi đẹp nữa. Giữa tàn tạ nàng phải sống một cuộc đời không được xán
lạn cho lắm.
Kỹ sư Nguyễn Bá Lãng kết luận rằng: “Cuộc đời của nàng sau mối tình lang
bạt kia nghe qua mà lòng se lại, tôi cũng rất tiếc cho con người tài
hoa xinh đẹp ấy, nhiều khi vì sự sống còn ở nước người, đã phải đi gõ
cửa từng nhà bạn quen, để giải quyết vấn đề bao tử của ngày ấy!”
Từ sau trận đại chiến ở Âu Châu, kiều bào ở Pháp không còn ai gặp lại cô
Hoàng Thị Thế nữa. Cái ngày chót mà những người du học ở Pháp được gặp
nàng là vào cuối năm 1939, cô Thế có cho hay trên một chuyến tàu rằng,
nàng sang nước Bỉ.
(Theo cafevannghe.wordpress.com)
