Tham Khảo
Bàn về Thiện & Ác
Thiện hay Ác, ai quyết định?
Nguồn ảnh: OntheNet
Tóm lại, học thuyết Khổng Mạnh có khi xúng xính cân đai áo mão vào triều chầu thiên tử bàn chuyện quốc gia đại sự mà cũng có khi cởi trần truồng nhảy sộc vào phòng ngủ của kẻ tiện dân mà dạy dỗ, khuyên bảo, có khi tao nhã múa kiếm & đọc thơ dưới trăng mà cũng có khi nồi chỏ bàn luôn chuyện nhà bếp hôm nay món nấu gì ngon. Vì tin con người bản nguyên có tính THIỆN mà Khổng & Mạnh đề cao việc giáo hóa (đạo đức), chỉ cần trở về với cái khởi nguyên THIỆN thì giải quyết được tất cả. Câu hỏi đặt ra là: “nếu bảo con người vốn THIỆN thì cái ÁC sinh ra từ đâu?”. Ắt hẳn cái ác sinh ra từ môi trường sống & xã hội. Người ta vốn THIỆN, chỉ tại nơi môi trường sống & xã hội mà sinh ra ÁC.
Triết gia Jean-Jacques Rousseau bên Pháp cũng ủng hộ thuyết tính THIỆN khi cho rằng “con người vốn có tình yêu bẩm sinh với cái THIỆN”(1), con người cũng như con vật tự nhiên TỐT và có năng lực ứng xử đúng ĐẠO ĐỨC. Chính môi trường sống đã đẩy con người ta thành con thú chứ vốn người ta không phải thú. Ông Rousseau tin rằng con người thì TỐT mà văn minh thì XẤU. Cho nên, Rousseau tận lực viết cuốn “Émile hay là về giáo dục” cũng vì thế. Giáo dục được xem như cứu cánh, giáo dục được xem như cùng đích có thể cải tạo con người thành người. Kiểu giải thích này được nhiều người đương thời ưa chuộng, ai cũng bảo mình lương thiện cả mà sao ra đường thấy toàn kẻ ác, nếu không phải kẻ ác thì cũng toàn người làm ngơ khi nhìn thấy cái ác, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp tiếp tay cho cái ác. Khà khà...do nơi môi trường sống & xã hội cả đấy.
Đồng ý và nhất trí cao.
Ta đã tìm được cái bãi rác vĩ đại và đổ vào đó tất cả những thứ dơ bẩn tệ lậu. Ai theo hai nhà Khổng & Mạnh và Rousseau thì mời bước sang một bên. Hoặc phải giải thích cho bằng được: nếu con người bẩm sinh là tốt thì từ đâu sinh ra cái xấu trong xã hội? Liệu đạo đức và giáo dục có thể mang người ta thành người?
Liệu đấy có phải là những niềm tin hoặc quá ngây thơ hoặc quá vớ vẩn?
Con người ta vốn có tính ác?
Tuân Tử vốn chẳng có thù oán chi với hai nhà Khổng & Mạnh. Nhưng ông không ưa cái lối đơn giản hóa, có phần lấp liếm nửa vời của tiền bối Khổng Khâu và đệ tử chân truyền họ Mạnh. Ông cho rằng lập luận của Khổng & Mạnh quá vớ vẩn (ông không nói như thế nhưng tôi đồ rằng ông cho rằng thế). Ông nói: “Nhân chi tính ác, kỳ thiện giả ngụy dã” (Bản tính của người là ác, những điều thiện là do con người đặt ra), có nghĩa là tuy con người có bản chất xấu, nhưng bản chất đó có thể cải tạo được nhờ cái thiện do xã hội con người tạo ra – cái thiện ấy là sản phẩm của xã hội (xã hội pháp luật), mà Tuân tử đặc biệt coi trọng. Học thuyết của ông xuất phát từ “tính ác”, nên hệ quả tất yếu của nó là tư tưởng coi trọng hình pháp. Tư tưởng này đã được một học trò xuất sắc của ông là Hàn Phi phát triển lên thành một học thuyết, được gọi là “học thuyết pháp trị”, một học thuyết đến nay vẫn còn gây nên nhiều tranh cãi, kẻ khen, người chê đều không thiếu. Câu hỏi chủ yếu là “làm thế nào để xây dựng một xã hội có trật tự?” và câu trả lời chủ yếu là “luật pháp” – dùng luật pháp để cai trị. Hệ thống luật pháp phải công khai, chặt chẽ, quy củ, thưởng phạt đâu ra đấy, đủ nghiêm khắc để người cai trị không cần bận tâm nhiều đến lễ nghĩa, giáo dục, mà vẫn đảm bảo xã hội yên ổn trật tự. Tiếp thu và thấm nhuần học thuyết “Tính ác” từ sư phụ của mình, Hàn Phi có nhiều dịp kiểm nghiệm học thuyết ấy thông qua những điều mắt thấy tai nghe trong cái xã hội tranh giành, vụ lợi, tha hoá đạo đức cuối thời chiến quốc mà sau này Tần Thủy Hoàng nhờ đó mà nhất thống thiên hạ. Cứ theo như thầy trò Tuân Tử & Hàn Phi Tử mà luận thì lại vướng câu hỏi: “con người ta vốn có tính Ác thì cái THIỆN từ đâu mà có?” Cái THIỆN bản thân nó không thể tự sinh ra. Những con linh trưởng có ý thức ÁC thì không thể sản sinh ra một xã hội linh trưởng có ý thức THIỆN. Trừ những ai tin vào sự hiện hữu của Chúa thời tin rằng bởi Chúa sinh ra cái Thiện. Hê hê... Chúa đã chết mà sao cái THIỆN vẫn còn? Nếu Chúa còn sống thì hẳn nhiên Ngài không để cho con người hành xử một cách mọi rợ, tàn nhẫn và dã man với đồng loại như cái cách mà chúng ta đang làm.
Triết gia người Anh, Thomas Henry Huxley cũng về hùa với Tuân Tử & Hàn Phi mà cho rằng: thiên nhiên không tốt mà tàn bạo, tráo trở và hoàn toàn không để ý đến con người. Con người đích thị là con vật (Huxley vốn chơi khá thân với Charles Darwin), nhờ một sự ngẫu nhiên mà tồn tại. Nhân loại tồn tại không vì nhờ một lý trí thông thái hay một “kế hoặch tổng thể”, mà nhờ vào một chuỗi xếp hàng của những loài vật giống khỉ (Huxley cùng với Charles Darwin đâm những nhát dao chí mạng giết chết Chúa). Con người và con vật không tự nhiên tốt mà chúng hoàn toàn vô đạo lý nhưng xã hội văn minh kiềm chế cái xấu đó, cái vô đạo lý đó. Và rằng: đạo đức không phải là tính chất tự nhiên của con người, mà là “một thanh gươm được rèn sắc, có nhiệm vụ giết chết con chằn tinh là nguồn gốc thú vật trong con người.”
Lời bào chữa được chấp nhận.
Mọi thứ thối tha hiện nay có nguyên nhân cùng tận bởi xã hội chúng ta-xã hội những linh trưởng có ý thức xứ Giao Chỉ. Ai theo học thuyết của Tuân Tử & Hàn Phi và Huxley thì mời bước sang một bên. Hoặc phải giải thích cho bằng được: nếu con người bẩm sinh là XẤU thì từ đâu sinh ra cái TỐT trong xã hội? Liệu pháp luật có thể kìm giữ nổi những con khỉ trong cái lồng xã hội người?
Hay đấy cũng những niềm tin hoặc quá ngây thơ hoặc quá vớ vẩn?
Vài suy nghĩ
“Một cảnh tượng ma quái. Khi ba cái bóng xuất hiện và lao vào tấn công Fawn thì tất cả đứng đờ ra vì khiếp đảm, không ai dám động đậy. Ba tên đánh và thậm chí còn cắn xé Fawn. Fawn là giống cái yếu ớt, còn những kẻ tấn công thì vạm vỡ hơn hẳn. Nhưng không ai xung quanh can thiệp. Cuộc vật lộn lên cao trào và không cân sức. Những kẻ tấn công thường xuyên quắc mắc nhìn để đe dọa cả mẹ và chị gái Fawn. Fawn thì hoảng sợ đến phát rồ. Rồi cũng đến lúc bọn tấn công hết ham muốn hành hạ và bỏ đi. Chúng để Fawn nằm trơ dưới nền đất. Fawn nằm sấp một hồi lâu và gào thét, đột nhiên nhảy dựng dậy chạy mất. Lát sau nó ngồi bằng tròn dưới đất và bỏ đi. Chị gái nó lại gần, vòng tay ôm em. Thấy Fawn đờ đẫn không phản ứng, chị nó dịu dàng lay người em, tựa như định đánh thức Fawn dậy, rồi ôm em lần nữa. Rốt cuộc hai chị em nằm rúc vào lòng nhau.”
 |
| Đạo đức và Pháp luật. Nguồn ảnh: OntheNet |
Phải dùng sức mạnh pháp luật để khiến con người ta tuân phục trước hết.
Và sau đấy dùng đạo đức vào cuộc để thuần hóa giống loài chúng ta.
Sài Gòn, 12/10/2012
Đặng Ngữ
DCVOnline biên tập và minh họa.
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
Bàn về Thiện & Ác
Thiện hay Ác, ai quyết định?
Nguồn ảnh: OntheNet
Tóm lại, học thuyết Khổng Mạnh có khi xúng xính cân đai áo mão vào triều chầu thiên tử bàn chuyện quốc gia đại sự mà cũng có khi cởi trần truồng nhảy sộc vào phòng ngủ của kẻ tiện dân mà dạy dỗ, khuyên bảo, có khi tao nhã múa kiếm & đọc thơ dưới trăng mà cũng có khi nồi chỏ bàn luôn chuyện nhà bếp hôm nay món nấu gì ngon. Vì tin con người bản nguyên có tính THIỆN mà Khổng & Mạnh đề cao việc giáo hóa (đạo đức), chỉ cần trở về với cái khởi nguyên THIỆN thì giải quyết được tất cả. Câu hỏi đặt ra là: “nếu bảo con người vốn THIỆN thì cái ÁC sinh ra từ đâu?”. Ắt hẳn cái ác sinh ra từ môi trường sống & xã hội. Người ta vốn THIỆN, chỉ tại nơi môi trường sống & xã hội mà sinh ra ÁC.
Triết gia Jean-Jacques Rousseau bên Pháp cũng ủng hộ thuyết tính THIỆN khi cho rằng “con người vốn có tình yêu bẩm sinh với cái THIỆN”(1), con người cũng như con vật tự nhiên TỐT và có năng lực ứng xử đúng ĐẠO ĐỨC. Chính môi trường sống đã đẩy con người ta thành con thú chứ vốn người ta không phải thú. Ông Rousseau tin rằng con người thì TỐT mà văn minh thì XẤU. Cho nên, Rousseau tận lực viết cuốn “Émile hay là về giáo dục” cũng vì thế. Giáo dục được xem như cứu cánh, giáo dục được xem như cùng đích có thể cải tạo con người thành người. Kiểu giải thích này được nhiều người đương thời ưa chuộng, ai cũng bảo mình lương thiện cả mà sao ra đường thấy toàn kẻ ác, nếu không phải kẻ ác thì cũng toàn người làm ngơ khi nhìn thấy cái ác, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp tiếp tay cho cái ác. Khà khà...do nơi môi trường sống & xã hội cả đấy.
Đồng ý và nhất trí cao.
Ta đã tìm được cái bãi rác vĩ đại và đổ vào đó tất cả những thứ dơ bẩn tệ lậu. Ai theo hai nhà Khổng & Mạnh và Rousseau thì mời bước sang một bên. Hoặc phải giải thích cho bằng được: nếu con người bẩm sinh là tốt thì từ đâu sinh ra cái xấu trong xã hội? Liệu đạo đức và giáo dục có thể mang người ta thành người?
Liệu đấy có phải là những niềm tin hoặc quá ngây thơ hoặc quá vớ vẩn?
Con người ta vốn có tính ác?
Tuân Tử vốn chẳng có thù oán chi với hai nhà Khổng & Mạnh. Nhưng ông không ưa cái lối đơn giản hóa, có phần lấp liếm nửa vời của tiền bối Khổng Khâu và đệ tử chân truyền họ Mạnh. Ông cho rằng lập luận của Khổng & Mạnh quá vớ vẩn (ông không nói như thế nhưng tôi đồ rằng ông cho rằng thế). Ông nói: “Nhân chi tính ác, kỳ thiện giả ngụy dã” (Bản tính của người là ác, những điều thiện là do con người đặt ra), có nghĩa là tuy con người có bản chất xấu, nhưng bản chất đó có thể cải tạo được nhờ cái thiện do xã hội con người tạo ra – cái thiện ấy là sản phẩm của xã hội (xã hội pháp luật), mà Tuân tử đặc biệt coi trọng. Học thuyết của ông xuất phát từ “tính ác”, nên hệ quả tất yếu của nó là tư tưởng coi trọng hình pháp. Tư tưởng này đã được một học trò xuất sắc của ông là Hàn Phi phát triển lên thành một học thuyết, được gọi là “học thuyết pháp trị”, một học thuyết đến nay vẫn còn gây nên nhiều tranh cãi, kẻ khen, người chê đều không thiếu. Câu hỏi chủ yếu là “làm thế nào để xây dựng một xã hội có trật tự?” và câu trả lời chủ yếu là “luật pháp” – dùng luật pháp để cai trị. Hệ thống luật pháp phải công khai, chặt chẽ, quy củ, thưởng phạt đâu ra đấy, đủ nghiêm khắc để người cai trị không cần bận tâm nhiều đến lễ nghĩa, giáo dục, mà vẫn đảm bảo xã hội yên ổn trật tự. Tiếp thu và thấm nhuần học thuyết “Tính ác” từ sư phụ của mình, Hàn Phi có nhiều dịp kiểm nghiệm học thuyết ấy thông qua những điều mắt thấy tai nghe trong cái xã hội tranh giành, vụ lợi, tha hoá đạo đức cuối thời chiến quốc mà sau này Tần Thủy Hoàng nhờ đó mà nhất thống thiên hạ. Cứ theo như thầy trò Tuân Tử & Hàn Phi Tử mà luận thì lại vướng câu hỏi: “con người ta vốn có tính Ác thì cái THIỆN từ đâu mà có?” Cái THIỆN bản thân nó không thể tự sinh ra. Những con linh trưởng có ý thức ÁC thì không thể sản sinh ra một xã hội linh trưởng có ý thức THIỆN. Trừ những ai tin vào sự hiện hữu của Chúa thời tin rằng bởi Chúa sinh ra cái Thiện. Hê hê... Chúa đã chết mà sao cái THIỆN vẫn còn? Nếu Chúa còn sống thì hẳn nhiên Ngài không để cho con người hành xử một cách mọi rợ, tàn nhẫn và dã man với đồng loại như cái cách mà chúng ta đang làm.
Triết gia người Anh, Thomas Henry Huxley cũng về hùa với Tuân Tử & Hàn Phi mà cho rằng: thiên nhiên không tốt mà tàn bạo, tráo trở và hoàn toàn không để ý đến con người. Con người đích thị là con vật (Huxley vốn chơi khá thân với Charles Darwin), nhờ một sự ngẫu nhiên mà tồn tại. Nhân loại tồn tại không vì nhờ một lý trí thông thái hay một “kế hoặch tổng thể”, mà nhờ vào một chuỗi xếp hàng của những loài vật giống khỉ (Huxley cùng với Charles Darwin đâm những nhát dao chí mạng giết chết Chúa). Con người và con vật không tự nhiên tốt mà chúng hoàn toàn vô đạo lý nhưng xã hội văn minh kiềm chế cái xấu đó, cái vô đạo lý đó. Và rằng: đạo đức không phải là tính chất tự nhiên của con người, mà là “một thanh gươm được rèn sắc, có nhiệm vụ giết chết con chằn tinh là nguồn gốc thú vật trong con người.”
Lời bào chữa được chấp nhận.
Mọi thứ thối tha hiện nay có nguyên nhân cùng tận bởi xã hội chúng ta-xã hội những linh trưởng có ý thức xứ Giao Chỉ. Ai theo học thuyết của Tuân Tử & Hàn Phi và Huxley thì mời bước sang một bên. Hoặc phải giải thích cho bằng được: nếu con người bẩm sinh là XẤU thì từ đâu sinh ra cái TỐT trong xã hội? Liệu pháp luật có thể kìm giữ nổi những con khỉ trong cái lồng xã hội người?
Hay đấy cũng những niềm tin hoặc quá ngây thơ hoặc quá vớ vẩn?
Vài suy nghĩ
“Một cảnh tượng ma quái. Khi ba cái bóng xuất hiện và lao vào tấn công Fawn thì tất cả đứng đờ ra vì khiếp đảm, không ai dám động đậy. Ba tên đánh và thậm chí còn cắn xé Fawn. Fawn là giống cái yếu ớt, còn những kẻ tấn công thì vạm vỡ hơn hẳn. Nhưng không ai xung quanh can thiệp. Cuộc vật lộn lên cao trào và không cân sức. Những kẻ tấn công thường xuyên quắc mắc nhìn để đe dọa cả mẹ và chị gái Fawn. Fawn thì hoảng sợ đến phát rồ. Rồi cũng đến lúc bọn tấn công hết ham muốn hành hạ và bỏ đi. Chúng để Fawn nằm trơ dưới nền đất. Fawn nằm sấp một hồi lâu và gào thét, đột nhiên nhảy dựng dậy chạy mất. Lát sau nó ngồi bằng tròn dưới đất và bỏ đi. Chị gái nó lại gần, vòng tay ôm em. Thấy Fawn đờ đẫn không phản ứng, chị nó dịu dàng lay người em, tựa như định đánh thức Fawn dậy, rồi ôm em lần nữa. Rốt cuộc hai chị em nằm rúc vào lòng nhau.”
|
| Đạo đức và Pháp luật. Nguồn ảnh: OntheNet |
Phải dùng sức mạnh pháp luật để khiến con người ta tuân phục trước hết.
Và sau đấy dùng đạo đức vào cuộc để thuần hóa giống loài chúng ta.
Sài Gòn, 12/10/2012
Đặng Ngữ
DCVOnline biên tập và minh họa.
