Cách đây 50 năm vào ngày 14/10/1962, tính mạng của cả thế giới dường như bị đe dọa trước nguy cơ nổ ra một cuộc chiến tranh hạt nhân giữa Mỹ và Liên Xô bắt nguồn từ việc cơ quan trinh sát Mỹ phát hiện hàng loạt vị trí đặt tên lửa đạn đạo tầm trung của Liên Xô tại Cuba.

Bác tin đồn về sức khỏe cựu Chủ tịch Cuba Fidel Castro

Hình ảnh tên lửa Nga được vận chuyển khỏi lãnh thổ Cuba

Tình hình thế giới trong vòng 13 ngày kể từ khi quân đội Mỹ phát hiện hàng loạt tên lửa đạn đạo tại Cuba được ghi nhận là thời khắc nguy hiểm nhất trong lịch sử nhân loại.

Việc phát hiện tên lửa đạn đạo mang đầu đạn hạt nhân tại Cuba đã khiến Mỹ đưa ra các phương pháp đối phó mang tính hiếu chiến trong đó phải kế tới kế hoạch xâm chiếm lãnh thổ Cuba và lật đổ chế độ của chủ tịch Fidel Castro hay việc triển khai một cuộc tấn công trên không bất ngờ để phá hủy toàn bộ dàn phóng tên lửa này.

Cuối cùng, "ExCom" – một ủy ban đặc biệt do Tổng thống John F.Kennedy thành lập nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba đã quyết định không tiến hành cuộc tấn công trước - một chính sách được xem là đi ngược lại với nguyên tắc của Mỹ.

Căng thẳng lên tới đỉnh điểm vào ngày 27/10 khi máy bay do thám U2 của Mỹ bị bắn hạ ngay trên vùng trời của Cuba. Tuy nhiên, tổng thống Kennedy đã chọn giải pháp kiềm chế thông qua hành động hủy bỏ quyết định ban đầu của ExCom cho phép trả đũa trong trường hợp máy bay của Mỹ bị bắn rơi và ngồi chờ phản ứng của Thủ tướng Liên Xô - Nikita Khrushchev trước yêu cầu tháo dỡ tên lửa đang đặt trên lãnh thổ Cuba từ phía Mỹ.

Khi thủ tướng Khrushchev khẳng định đồng ý tháo bỏ toàn bộ tên lửa nếu như Tổng thống Kennedy cam kết không bao giờ tấn công Cuba, ngay lập tức, ông Kennedy đã đồng ý với điều kiện này và ông Khrushchev cũng thông báo kế hoạch rút toàn bộ tên lửa của mình ra khỏi lãnh thổ Cuba. Quyết định này đã đặt dấu chấm hết cho cuộc khủng hoảng tên lửa hạt nhân giữa Mỹ - Liên Xô.

Tuy nhiên, những tài liệu được công bố mới đây cho thấy cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba chưa kết thúc bằng thỏa thuận giữa Liên Xô - Mỹ vào tháng 10/1962 bởi lúc bấy giờ vẫn có 100 vũ khí hạt nhân khác đang nằm trong tay của Cuba và chính quyền Liên Xô có nhiệm vụ thu hồi toàn bộ số tên lửa này.

Đây thực sự là cuộc khủng hoảng hạt nhân bí mật lần thứ hai, tiếp tục đe dọa nguy cơ xảy ra một cuộc chiến hạt nhân thảm khốc, kéo dài tới cuối tháng 11/1962.

Cuộc khủng hoảng tên lửa bí mật này xảy ra giữa bối cảnh Liên Xô "láu cá" còn cơ quan tình báo Mỹ yếu kém không phát hiện được bí mật quân sự.

Vào ngày 22/11/1962, trong cuộc họp căng thẳng kéo dài 4 giờ đồng hồ, phó thủ tướng Liên Xô - Anastas Mikoyan đã phải dùng tới nhiều thủ thuật ngoại giao để thuyết phục Chủ tịch Castro cho chuyển vĩnh viễn 100 quả tên lửa ra khỏi đất Cuba, để Cuba trở thành một quốc gia hoàn toàn phi hạt nhân.

Cuối cùng, Chủ tịch Castro cũng đã đồng ý với yêu cầu của ông Mikoyan. Ngay lập tức, toàn bộ số vũ khí chiến thuật được chuyển ra khỏi lãnh thổ Cuba và chuyển bằng đường biển về Liên Xô vào tháng 12/1962.

Sự kiện khủng hoảng hạt nhân Cuba được xem là điểm nhấn trong lịch sử nhân loại trong vòng 50 năm qua. Đây cũng là sự kiện ca ngợi tài mưu trí và khả năng ngoại giao của Phó thủ tướng Liên Xô – Mikoyan khi thuyết phục được Chủ tịch Castro cũng như giúp hàng triệu người dân vô tội thoát khỏi tình cảnh chiến tranh đặc biệt nguy hiểm.

TẦN KHANH