Vì sao chúng ta cần ngủ? Câu hỏi này vẫn làm đau đầu nhiều nhà khoa học nhưng giờ đây đã có một số giả thiết lý thú giải thích lý do tại sao chúng ta cần ngủ mỗi ngày.

Một số người cần ngủ tám tiếng. Một số người chỉ cần bốn tiếng là đủ. Nhưng suy cho cùng thì ai cũng cần phải ngủ. Ngủ quan trọng giống như thở và ăn vậy.

Vẫn chưa hiểu giấc ngủ

Ấy vậy mà, sau hàng chục năm nghiên cứu, các nhà khoa học vẫn không biết tại sao chúng ta lại ngủ.

Tuy nhiên, đã xuất hiện một số đầu mối và giả thiết lý thú. Một đầu mối rất rõ ràng là tất cả chúng ta đều cảm thấy khỏe hơn sau một giấc ngủ ngon và cảm thấy mệt nếu không ngủ đầy đủ.

Ở con người thì nhu cầu ngủ sẽ rất mạnh sau nhiều ngày không ngủ đến mức không gì có thể đánh thức được bạn. Có trường hợp ngủ đứng ngay cả khi bị người khác đá hoặc chơi nhạc inh ỏi ngay bên tai.

Chỉ cần vài ngày không ngủ thì đầu óc con người sẽ lẫn lộn, hay quên và bị ảo giác. Kỷ lục thế giới về việc không ngủ là 11 ngày liên tiếp.

Nhưng nếu nói chúng ta cần ngủ vì chúng ta mỏi mệt chẳng khác gì nói rằng chúng ta cần ăn vì đói. Vấn đề là tại sao chúng ta lại ngủ, chứ không phải tại sao chúng ta cần ngủ.

Một giả thiết được đưa ra trong những năm gần đây là giấc ngủ giúp chúng ta xử lý và củng cố những điều mới thu nạp vào trí nhớ. Bộ nhớ của con người là một kỳ quan tâm lý học và một số công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng giấc ngủ giúp duy trì trí nhớ mà chúng ta không thấy được.

Ngủ trưa có lợi

Một trong số đó là ông Matthew Walker và các đồng nghiệp ở Đại học California đã có các bài kiểm tra năng lực như ghi nhớ với một loạt các hình được trưng ra trên máy tính. Một nửa những người tình nguyện tham gia bài kiểm tra này tiếp xúc các hình này vào buổi sáng và nửa còn lại vào buổi tối. Để kiểm tra trí nhớ những người này ông Walker đưa họ trở lại phòng thí nghiệm. Những người trong ca sáng từ sau đó đã không ngủ còn những người trong ca tối quay lại sau khi đã được ngủ một đêm. Kết quả là những người được ngủ nhớ những gì họ đã học tốt hơn.

Có một tin tốt dành cho những người thích ngủ trưa hay có thói quen chợp mắt một chút. Những nghiên cứu so sánh tương tự cho thấy bạn sẽ có trí nhớ tốt hơn nhờ vào giấc ngủ ngày. Do đó, nếu bạn đã học hành hay làm việc căng thẳng trong buổi sáng thì cũng đừng có quá khe khắt với bản thân nếu bạn muốn chợp mắt một chút.

Một trường phái cho rằng giấc ngủ giúp cho trí nhớ bằng cách tái khởi động và tái tổ chức lại trí nhớ mà không bị những suy nghĩ mông lung chen vào. Bằng chứng của việc này đến từ một số nghiên cứu sử dụng các biện pháp ghi lại trực tiếp hoạt động của não bộ. Chẳng hạn khi dơi được huấn luyện tìm đường trong một mê cung thì não bộ của chúng trong khi ngủ cũng hoạt động theo đúng quy trình mà khi chúng đang bay trong mê cung. Điều này cho thấy não bộ đang ghi nhớ lại những gì đã xảy ra.

Một giấc ngủ cũng giúp làm vơi đi những trải nghiệm tiêu cực. Một công trình nghiên cứu được công bố hồi năm ngoái của nhóm của ông Walker cũng đưa ra một giả thiết thú vị rằng bộ não của chúng ta trong khi ngủ cũng xử lý những điều đau buồn mà chúng ta đã trải qua.

Giấc mơ từ trí nhớ

Từ đó chúng ta có được hiểu biết quan trọng về một hiện tượng lý thú là giấc mơ. Những chuyến phiêu lưu lạ kỳ trong đầu chúng khi chúng ta ngủ có thể là sản phẩm của việc trí nhớ chúng ta tái khởi động để giữ cho nó luôn tươi mới và của việc não bộ chúng ta đang tìm cách tìm liên kết tất cả những gì mà chúng ta đã trải qua.

Điều này cũng giải thích tại sao khi mất ngủ thì gây ra ảo giác. Nếu trí nhớ của chúng ta không được tái tổ chức lại do mất ngủ thì giấc mơ sẽ xuất hiện khi chúng ta đang tỉnh khiến chúng ta khó mà phân biệt được đâu là thực tế còn đâu là đời sống nội tâm.

Bên cạnh việc giấc ngủ giữ cho đầu óc của chúng ta khỏe mạnh, nó còn giúp cơ thể chúng ta thực hiện một số công việc ‘quản gia’ chẳng hạn như sửa chữa những tế bào bị hư hại.

Tuy nhiên một số khoa học gia cho rằng mục đích của giấc ngủ không phải là để phục hồi hư hại. Thật ra, họ cho rằng cách đặt vấn đề ‘tại sao chúng ta ngủ’ là sai lầm. Vấn đề đúng phải là ‘tại sao chúng ta thức’.

Nếu con người trong trạng thái an toàn, ấm áp và no đủ thì sẽ phí phạm năng lượng nếu họ tỉnh táo và vận động và có thể còn gặp rắc rối. Theo cách lập luận này thì các nhà khoa học cho rằng bạn chỉ nên thức khi bạn buộc phải thức và ngủ khi cần thiết.

Một điều chắc chắn là không chỉ chúng ta cần phải ngủ mà giấc ngủ còn giúp ích cho cơ thể và tinh thần. Mặc dầu mỗi người trong chúng ta cần thời lượng ngủ khác nhau, trung bình con người cần ngủ bảy tiếng mỗi ngày và những ai ngủ ít hơn mức này nhiều sẽ có rủi ro bị mắc nhiều chứng bệnh khác nhau như bệnh tim và bị giảm thọ.

Do đó, thay vì cảm thấy tội lỗi nếu bạn cảm thấy muốn ngủ thì hãy nghĩ rằng giấc ngủ sẽ đem lại lợi ích như thế nào cho bạn.

Bản tiếng Anh bài này đã được đăng trên BBC Future.