Có một anh chàng trai nghèo khổ nhưng lại có một tâm đạo rất lớn. Mặc dù gia cảnh vất vả nhưng lúc nào anh cũng mong muốn tìm cho mình một con đường hạnh phúc, một hạnh phúc chân thật và không đổi thay. Mỗi khi nghe nói bất cứ nơi đâu có vị thầy nào giỏi, thì dù hoàn cảnh khó khăn anh vẫn lặn lội tìm đến để cầu đạo. Nhưng qua bao năm tháng anh vẫn không đạt được những gì mình muốn, hạnh phúc mà anh tìm kiếm vẫn thấy quá xa xôi.
    Một đêm khi anh ngủ, trong giấc mộng có một vị thần hiện ra dặn anh sáng mai hãy đi thật sớm đến một khu rừng gần đó, anh sẽ gặp một vị tu sĩ, và hãy hỏi thì ông ta sẽ giúp cho anh có được một cuộc sống hạnh phúc.
    Sáng hôm sau, anh ta mừng rỡ vội vàng lên đường đi về khu rừng ấy. Đến nơi, anh gặp một vị tu sĩ ăn mặc đơn sơ, y áo làm bằng những tấm vải vụn vá lại, ngồi dưới một gốc cây lớn dáng rất an vui và tự tại. Nhớ lời dặn của vị thần trong giấc mơ, anh quỳ xuống thưa:
  “Kính thưa thầy, bấy lâu nay con đi tìm một con đường hạnh phúc. Con muốn đạt được một cái gì đó mà có thể giúp con luôn được an vui và tự tại trong mọi hoàn cảnh. Con đã đi tìm cầu khắp nơi, và học từ nhiều vị thầy, nhưng vẫn không cảm thấy đạt được những gì mình muốn. Con xin thầy thương sót từ bi chỉ dạy cho con.”
    Vị tu sĩ ngước nhìn anh với ánh mắt từ ái, rồi nói,   “Thú thật ta cũng không có gì khác để dạy cho anh thêm nữa hết." Rồi vị tu sĩ cúi xuống tìm trong túi vải mình và lấy ra một vật, ông nói, "Ta chỉ có một vật này, không biết của ai cúng dường cho, thôi anh hãy cầm lấy đở đi".
    Nói xong, vị tu sĩ trao cho anh một vật trông như một viên đá chiếu sáng lấp lánh. Anh cầm trong tay và xem kỹ lại thì đó là một viên ngọc quý rất lớn. Tim anh như ngừng đập! Chưa bao giờ anh được thấy, chứ đừng nói là cầm trong lòng bàn tay, một vật quý giá đến như vậy. Với viên ngọc quý này, nó có thể mang lại cho anh bất cứ một hạnh phúc nào trên cuộc sống mà anh muốn. Phải chăng con đường hạnh phúc mà anh đang tìm kiếm bấy lâu nay, nó đang rộng mở ra ngay trước mặt mình.
    Anh mừng rở vô cùng, bật khóc và quỳ xuống đảnh lễ vị tu sĩ. Anh nhà nghèo từ giã vị tu sĩ và trở về căn chòi cũ của mình. Đêm hôm ấy anh trằn trọc và không tài nào ngủ được, anh cứ mơ tưởng về tất cả những sự sang giàu, quyền lực, địa vị và hạnh phúc trên cuộc đời mà mình có thể đạt được nhờ viên ngọc này. Và, anh cũng suy tư sâu xa về giấc mộng và vị tu sĩ ấy…
    Sáng hôm sau, khi mặt trời chưa lên, anh đã vội vàng lên đường quay trở lại khu rừng ấy. Anh mừng rở khi thấy vị tu sĩ vẫn còn ở đó, ngồi yên với dáng thong dong. Anh đến cạnh bên và quỳ xuống thưa:
  “Thưa thầy, con xin trả lại thầy viên ngọc quý này. Con đã suy nghĩ nhiều và hiểu rằng, viên ngọc quý này không thể nào mang lại được cho con một hạnh phúc mà con muốn. Điều mà con mong cầu, là làm sao có được cái tấm lòng của thầy mà đã có thể trao cho con viên ngọc quý ấy không chút luyến tiếc. Chứ con không cần viên ngọc này. Kính xin thầy chỉ cho con làm sao để có được tấm lòng rộng lớn ấy.”

Tặng một vầng trăng

Câu truyện ấy gợi tôi nhớ đến vị thiền sư thi sĩ Nhật bản Ryokan. Thiền sư Ryokan sống một cuộc đời rất thanh bần, ông ở trong một thảo am mái lợp bằng rạ. Buổi tối ông ngồi thiền và ban ngày thường chơi đùa với trẻ con trong làng. Có lần, ông thấy giữa am mình có một búp măng tre mọc nhú lên, rồi ngày qua ngày nó mọc lớn lên thành một cây tre cao đụng vào nóc nhà. Thấy thương cho cây tre, ông bèn khoét một lỗ trên mái để nó có thể thong dong chui qua ra ngoài.
    Vào một đêm trăng sáng nọ, có một tên ăn trộm lẻn vào lều của ông. Hắn nhìn quanh không thấy có gì để lấy, vì Ryokan chẳng có gì ngoài chiếc chăn để đắp ngủ. Tên ăn trộm bèn đánh cắp cái chăn duy nhất của ông và chạy thoát ra ngoài. Một lát sau, hơi lạnh thấm vào người, Ryokan giật mình thức giấc mới biết là mình đã bị trộm lấy mất.
    Lúc đó, ông ngước nhìn qua khung cửa sổ, thấy một vầng trăng vằng vặc sáng trên cao. Ryokan chợt thốt lên: “Ô! Vầng trăng đêm nay đẹp quá! Ước gì ta có thể tặng cho tên trộm ấy vầng trăng tuyệt đẹp này?”
Ai ban cho mà ai tiếp nhận?
Tôi thấy câu truyện về vầng trăng của thiền sư Ryokan cũng giúp làm sáng tỏ thêm tấm lòng của vị tu sĩ trong câu truyện trên.
    Làm sao Ryokan có thể tặng cho tên trộm được vầng trăng sáng ấy bạn nhỉ? Cũng như vị tu sĩ kia, ví như ông có muốn trao cho anh nhà nghèo tấm lòng của mình đi chăng nữa, như anh mong muốn, có chắc gì anh ta sẽ tiếp nhận được chăng? Người cho không thể cho mà người nhận cũng chắc gì sẽ nhận được.
    Tôi thường nghe nói rằng, chúng ta chỉ có thể trao tặng những gì mình thật sự có mà thôi. Ví dụ, ta chỉ có thể tặng cho người khác niềm vui nếu như ta có sự an vui, ta chỉ có thể giúp cho người khác không sợ hãi nếu như trong ta có được một sự vô úy. Đó là một điều rất thật. Nhưng bạn biết không, nếu nhìn sâu sắc hơn thì ta cũng sẽ thấy rằng, thật ra chúng ta không có gì để ban cho hay tiếp nhận, mà chỉ làm điều kiện giúp nhau tiếp xúc lại một thực tánh trong sáng đang sẵn có trong mỗi người mà thôi.
    Như một bà mẹ ôm đứa con đang khóc của mình vào lòng và dỗ cho nó. Khi đứa bé nín khóc và ngủ yên, bà mẹ cũng cảm thấy một niềm an vui và hạnh phúc. Ai là người cho và ai là kẻ nhận bạn hả?

Có mặt ở mọi nơi

Trời vùng tôi ở tháng này đã vào thu, khi buổi sáng trời trở lạnh và ngày ngắn đi, khi bình minh đến chậm và chiều buông cũng vội vàng hơn. Không gian trời Thu thật đẹp. Rừng cây một màu xanh mấy tuần trước giờ đã chuyển thành một bức tranh Monet muôn sắc màu sặc sỡ. Con đường tôi đi có muôn chiếc lá đủ màu, và mỗi khi có gió lộng không trung tràn ngập những màu sắc cam, vàng, đỏ, tím tung bay. Những lúc đứng trước một cảnh đẹp tuyệt mỹ của đất trời, tôi ước gì cũng có một ai khác đang ở đây để được cùng chia sẻ. Nhưng tôi hiểu rằng vẽ đẹp và sự chân thiện có mặt ở mọi nơi, trong mọi hoàn cảnh, chứ đâu riêng gì ở nơi này trên con đường nhỏ mùa thu vào một buổi chiều lộng gió...
    Như vầng trăng sáng kia muôn đời là của chung, chứ đâu là của riêng ai để ta mơ ước hay ban tặng cho nhau? Nhưng bạn biết không, tôi biết chắc được một điều, chúng ta bao giờ cũng có thể là điều kiện để nhắc nhở và mang lại hạnh phúc ấy cho nhau...

Nguyễn Duy Nhiên

Trương Kim Anh chuyển