Trần Lý

• Vài chuyện về Drones ?

    Unmanned Aerial Vehicles =UAVs , gọi chung và đơn giản hóa là Drones, là máy bay do các phi công, ngồi dưới đất điều khiển và hiện nay còn được cài, định sẵn các chương trình để tự bay.. Tuy có đến cả chục loại drones quân sự , nhưng trên căn bản có thể chia thành hai nhóm :

• Nhóm dùng trong các nhiệm vụ trinh sát và cảnh báo, canh chừng
• Nhóm được trang bị phi đạn và bom, để tấn công

                                                Hình dạng vài loại drones

   Việc sử dụng drones đã được phát triển thật nhanh trong giai đoạn gần đây, nhất là cuộc chiến Ukraine đang diễn ra. Lợi điểm là các drones mới, có khả năng bay xa  và bay lang thang đến 82 giờ mà không cần thêm nhiên liệu hoặc đáp xuống nghỉ ngơi  (loại Zephyr của Anh đang giữ kỷ lục này), chỉ phi công là.. mất ngủ !

      Chương trình UMA (UnManned Aircraft) là một trong những chương trình bí mật thử nghiệm võ khí mới mà Quân lực Hoa Kỳ đã tiến hành tại Việt Nam. Chiến tranh VN đã là ‘khúc quanh tối quan trọng” để Hoa Kỳ phát triển các drones  dần dần qua các thế hệ tối tân hơn. KQ Hoa Kỳ đã đặt một căn cứ UMA tại Biên Hòa vào tháng 10 năm 1964 và sử dụng loai Model 147B và S (FireBee); thử nghiệm trên không phận Hà Nội và Hải Phòng từ 1967. Trong chiến tranh VN , Hoa Kỳ đã dùng 1016 chiếc UMA loại Lightning Bugs trong 3435 phi vụ hành quân ! (Xin đọc Drones tại VN của Trần Lý)  

                            UMA Firebee tại Việt Nam

   Trong khi các drones Reaper và Predator  của Mỹ ‘bay trên không phận Afghanistan và Iraq’ thì các phi công điều khiển lại ngồi tại các Căn cứ Nellis và Creech bên ngoài Las Vegas, Nevada..Drones được các chuyên viên phóng đi từ một nơi xa xôi nào đó và được phi công ‘bay’ qua hệ thống vệ tinh…

   Hoa Kỳ có hai’ biệt đoàn’ dùng drones vũ trang : một do KQ và một do CIA điều hành…

       Vụ ám sát Tướng Soleimani (Iran) bằng drone đã gây.. chấn động thế giới !

• Drones của Ukraine

Quân đội Ukraine, theo số liệu chính thức, có những loại drones :

1- trước khi Nga xâm lăng :

• Baykar Bayraktar TB2

   Drone trở thành nổi tiếng nhất sau khi thành công đánh phá các xe tiếp liệu của Nga tại các khu vực Kherson và Zhytomyr.

  Thuộc loại UCAV (Unmanned Combat aerial Vehicle) do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất. Số lượng chính thức là 12 chiếc và sau đó có thể có  thêm 24 chiếc khác.

   (Ukraine đật mua 12 chiếc vào tháng 1-2019, giao vào đầu năm 2020. Ngày 12 tháng 9-2021, đặt mua thêm 24 chiếc, trong đó có 6 chiếc dành cho HQ Ukraine; ngoài ra còn có kế hoạch sản xuất 48 chiếc,cộng tác chung giữa Thổ và Ukraine  )

   TB2 tuy do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất nhưng được lắp ráp với nhiều bộ phận tử các quốc gia khác :

• Hệ thống camera ‘electro-optical’ CMX-15D của Wescam (Canada)
• Động cơ Rotax 912 của Áo
• Nhiều hệ thống vũ khí của nhiều quốc gia khác cũng được gắn thêm vào.
• Một số Quốc gia đang sử dụng  : BaLan,Thổ Nhĩ Kỳ, Bulgaria..

Chi tiết kỹ thuật của Bayraktar TB2

• RQ-11 Raven

   Thuộc loại drone trinh sát tầm ngắn (short range reconnaissance). Hoa Kỳ cung cấp cho Ukraine 72 chiếc, khởi đầu từ 27 tháng 2016. Các chuyên viên Mỹ đã huấn luyện cho quân đội Ukraine sử dụng các drone nhỏ phóng tay này. Nặng 1.9 kg, bay lâu được 80 phút, tầm hoạt động bao vùng 10km, ở cao độ 30-150m, thu thập tin tức tình báo  cùng các di chuyển của quân địch..

                                                  RQ-11 Raven

• Bird-Eye 400

Cũng thuộc loại drone ‘trinh sát tầm ngắn’ :Mini UAV

Ukraine đật mua 2 chiếc của Do Thái vào năm 2000; do trở ngại ngân sách nên các nhân viên điều khiển vẫn chưa được huấn luyện xong . Trong tình trạng đình động.

Sải cánh 2.2m, mang được 1.2kg trang thiết bị, bay lâu 80 phút, tầm xa 150km

                                                                          Bird-eye 400

• Drones tự chế  :

 Ukraine đã tự chế, cải biến nhiều loại drone ‘dân sự’ dùng trong thương mại sang thành các vũ khí nhỏ tự tạo mang đủ loại vũ khí, chất nổ chuyển thành bom mini, tạc đạn, đa số sử dụng trong các nhiệm vụ trinh sát, tìm mục tiêu của chiến xa Nga..

2- Từ ngày Nga xâm lăng : (27 tháng Hai, 2022)

  Ukraine đã nhận được các drone mới do Hoa Kỳ cung cấp và cũng tự chế tạo được các drones rất hữu hiệu  :

• Hệ thống Punisher (tư tạo)

 Công ty thiết kế vũ khí UA-Dynamics (Ukraine) đã chế tạo được loại UAC nhỏ, sải cánh 2.5m bay cao 1.300 ft, mang được 6 lbs chất nổ, tầm xa đến 30 miles; được các đôn vị Lực lượng đặc biệt Ukraine sử dụng. Punisher thường được dùng cặp đôi với một drone trinh sát nhỏ hơn “.Specter”; specter bay tìm, xác định mục tiêu và Punisher lãnh nhiệm vụ tấn công và hủy diệt. Giá một hệ thống đôi chỉ 196 ngàn đô, đã thành công trong cả trăm ‘phi suất’  Punisher bay hoạt động.. phía sau quân Nga , tấn công và bay về hậu cứ, tái trang bị trong vòng 7 phút.                        

Punisher.. drone.

Đơn vị Aerorozvidka, Trinh sát trên không đặc biệt của Ukraine phối hợp hoạt động chung với KQ Ukraine và Lực lương Bộ chiến(Ground Forces) chuyên trách về ‘drone war’ của Ukraine còn có thêm nhiều Hệ thống nhỏ, tự chế tạo như :

• A1-CN Furia : loại mini-UAV tí hon, trinh sát,tầm hoạt động đến 50km, bay được 3 giờ, trọng tấn khi cất cánh 5.5 kg
• UJ-22 : mini UAV, bay xa được 100-800 km,hoạt động được 7 giờ, có thể mang chất nổ, tự sát (Quân Nga tại vùng Bryanks đã hạ được 1 drone này ngày 24-3)
• Leleka-100 : mini UAV được dùng nhiều nhất; vô tuyến điều khiển có thể thu hồi lại được. Tầm xa 50km, cao độ 1500m, trọng tải cất cánh 5.5 kg.
• R-18 mini-drone vũ trang, bay trong vòng 40 phút, tầm 4km, mang 10lbs chất nổ chống bộ binh
• Switchblade và Puma

    Ngày 16 tháng Ba, Bộ QP Hoa Kỳ thông báo gửi quân viện cho Ukraine trong đó có 100 Switchblade drone; loại 300 : nặng 2,5 kg, tấn công chiến xa và bộ binh. Bay xa 10km, lang thang trên khu vực mục tiêu được 15 phút.. tấn công kiểu tự sát (loại 600 ‘mạnh hơn’ và.. nặng nề hơn (25 kg;bay xa 40km). Có thể loại 600 đang có mặt ?

    Puma LE (Long Endurance) là drone trinh sát liên lạc và cảnh báo nhỏ, phóng tay, chỉ 10kg dùng bổ túc tín hiệu cho Switchblade..

Chi tiết về Switchblade

• Drones của Nga

   Quân đội Nga được xem là ‘chậm’ về sử dụng drones, theo sau Hoa Kỷ, Do Thái và cả Tàu khá xa. Khi xâm lăng Ukraine, Nga vẫn còn dùng các drones lỗi thời kiểu phóng từ dàn cố định, phóng tay và sau này cũng có thêm các mini-UAV

   Có những ‘giả thuyết cho rằng Nga muốn ‘giữ lại’ các bí mật về drones của họ ? nhưng theo Rand Corporation thì Nga không ‘tin’ vào khả năng của drones ! và chưa ‘đầu tư vào các nghiên cứu như Mỹ, Israel..

• Granat : loại UAV nhỏ dùng thám sát, xác định mục tiêu, kiểm tra chiến địa và chuyển tín hiệu viễn thông, dùng GPS để định vị. Nga sử dụng tại Donetz

                                UAV Granat (Nga)                                           

• Zastava : loại UAV đầu tiên Nga sử dụng trong trận chiến Donbass từ 2015. Nga mua Bird-Eye 400 của Do Thái và cải biến thành Zastava (Quân đội Ukraine cũng dùng loại này; xem trên)
• Orlan-10 : UAV nhỏ, trinh sát, tầm xa 120km, bay được 16 giờ; là loại được quân Nga dùng nhiều nhất. Hệ thống điều khiển chung có thể ‘bay’ 4 chiếc Orlan một lúc. Quân đội Ukraine đã ‘gây nhiễm, chặn sóng được của Orlan bằng Hệ thống gây nhiễu Trytel Nota. Nga đã thành công khi dùng phi đạn tầm xa tấn công một dàn phòng không Iskander của Ukraine đật tại một tòa nhà bỏ trống, do Orlan-10 tìm ra, nhưng đổi lại Ukraine bắn hạ 5 chiếc và tịch thu 2 chiếc..

* Zala-421: miniUAV tự sát, quân Ukraine bắn hạ  chiếc đầu tiên  ngày 14 tháng 3 tại vùng quanh Kiev. Loại mới ‘nhất’ của Nga, mang khoảng 3kg chất nổ, bay  được 30 phút.. Ukraine cũng bắn hạ gần 10 chiếc này trong những ngày tiếp.

                            Zala : Kamikaze drone của Nga

• Drones hướng dẫn pháo binh  như Eleron-3SV  bị Ukraine phá sóng khá dễ và bắt sống vài chiếc ; Takhion drone trinh sát tìm mục tiêu cho đại bác 152mm, dễ bị phá sóng và mất công hiệu.

   Forpost-R  : Drone tầm xa UCAV, Nga chế tạo dựa theo mẫu thiết kế Do thái :Searcher Mark II ISR. Tầm xa đến 450km, bay cao độ 6km.18 giờ. Drone nặng 500 kg và mang trọng tấn 120kg kể cả bom và phi đạn; có thể trang bị hỏa tiễn chống tank Kornet-D và cả bom áp suất (thermobaric). Ukraine bắn hạ được một chiếc ngày 11 tháng 3.

                        Forpost-R trang bị 2 phi đạn chống tank

Orion : loại UCVA (tương đương với Predator của Mỹ), trọng tải khi cất cánh khoảng 100kg, bay được 24 giờ, mang được 4 phi đạn hay bom. Nga đã dùng tại Syria nhưng không thành công trong việc chống quân nổi dậy chống Assad..

• Vai trò của Mỹ ?

   Cuộc chiến ‘drones’ đang diễn ra là cơ hội ‘mong đợi’ (!) của các nhà thiết kế vũ khí và hoạch định chiến lược của Quân đội Hoa Kỳ. Dịp may được thử nghiệm các loại vũ khí ‘điện tử’ có thể được áp dụng trong tương lai. Bộ Chỉ Huy Chiến Tranh Không Gian của Hoa Kỳ đang có các kế hoạch xa hơn là ‘ chiến tranh vệ tinh =satellites war’ và chiến tranh điện tử =electronic warfare’ , cùng phối hợp để có những vai trò quyết định trong cuộc chiến.. drones..

    Để tăng thêm ‘sức mạnh’ cho các drones Bayraktar TB2 cùa Ukraine, Hoa Kỳ đã cung cấp cho Ukraine các hệ thống phi đạn chống tank điều khiển bằng tia laser..Đây là các rocket loại 70mm Hydra 70, điều khiển bằng máy nhắm thường, (tồn kho từ cuộc chiến VN) chuyển biến tối tân hơn thành PGM = Precision Guided Missile, tên ‘mới’ hơn là Advanced Precision Kill Weapon..Hệ thống ‘mới’ gồm 3 thành phần : đầu đạn M151/M152; ngòi nổ M423 và động cơ rocket MK66, dùng laser nhằm và ‘bắt’ mục tiêu trong tầm xa đến 5km..

    Một ‘chi tiết nhỏ’ rất quan trọng trong Chiến lược sử dụng drone, mà giới truyền thông ‘cố tình phe lờ’ Các vệ tinh Starlink-satellite-internet mà SpaceX đã gửi cho Ukraine hàng .. ngàn chiếc.

     Bộ  satellite nhỏ gồm 1 antenna, 1 bộ chân 3 nhánh và 1 wifi router..Ukraine dùng để nối kết được trực tiếp với mạng lưới Starlink trên không gian.. gồm trên 2000 vệ tinh đang bay quanh quỹ đạo.

     Ukraine đã nhờ các các hệ thống này để giữ được các liên lạc viện thông tối cần.

  Các đơn vị Quân đội Ukraine đã dùng Starlink  để yểm trợ cho các cuốc tấn công bằng drones.. Và Nga dĩ nhiên là phản đối !

• Vài loại vũ khí ‘mới’ đang được bàn :
• Anti-drone weapons: Hoa kỳ đang thử tại Ukraine 2 loại :
• Flex Force’s Drone buster ;  tuy khởi đầu dùng ngăn chặn các drone ‘thương mại’ đáng nghi, sử dụng năng lượng phá sóng.. có khả năng ‘gửi trả drone về nơi xuất phát !’, thay độ vị trí GPS của drone và chuyển đến chỗ.. khác !. Drone buster, nhỏ gọn tầm hoạt động khoảng 1 km, đang được trang bị cho  TQLC Hoa Kỳ..

                                                                    Trần Lý  3/20022