FB Lê Nguyễn Hương Trà

3-10-2016

Hơn chục ngàn người dân xuống đường phản đối Formosa. Nguồn: Facebook

Vài ngày nay ít người để ý vụ này! Ngay trên quê hương Đài Loan, đầu tháng 10.2016 Formosa đã bị chính quyền thành phố Chương Hóa ra quyết định đóng cửa một nhà máy sản xuất nylon và sợi nhân tạo, do lượng lưu huỳnh trong than đốt thải ra môi trường vượt xa mức qui định được phép. Trước đó, hàng ngàn người dân biểu tình và thu thập hơn 10.000 chữ ký phản đối Formosa. Họ yêu cầu chính quyền không gia hạn giấy phép hoạt động và buộc phải đóng cửa nhà máy. Nghe đâu, Formosa đang chuẩn bị kiện quyết định của Chương Hóa!

Trở lại vấn đề Vũng Áng, việc Formosa bồi thường cho người dân 4 tỉnh miền Trung chịu thảm họa xả thải là chuyện đôi bên, nhưng chính phủ đã đẩy mình vào thế kẹt khi tự thương thảo và đưa ra mức bồi thường. Không khó để thấy, việc 10.000 dân tụ tập và leo chiếm tường rào Formosa hôm qua chỉ là nối dài một lộ trình có kế hoạch có lãnh đạo và chắc chắn không dừng lại đây.

Giờ nói về tính pháp lý vụ Hà Tĩnh kiện Formosa. Tính tới 27.9, Tòa án ND Thị xã Kỳ Anh đã tiếp nhận đơn kiện Formosa của 506 cá nhân yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Tuy nhiên, quyết định 1880 của TT Nguyễn Xuân Phúc vào ngày 29.9 về định mức bồi thường, dẫn đến cục diện sẽ có nhiều thay đổi. Khả năng là Tòa sẽ bác đơn!

Sau khi tham khảo ý kiến một nhóm luật sư, có thể tóm vầy. Việc trả lại đơn khởi kiện quy định tại Điều 168 Bộ luật tố tụng dân sự, dựa trên 2 căn cứ sau:

(1). “Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”

Ở đây, Quyết định 1880 của ông Phúc có thể được viện dẫn như là quyết định của cơ quan NN có thẩm quyền và sự việc coi như đã được giải quyết.

(2). “Chưa có đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật.

Chưa có đủ điều kiện khởi kiện là trường hợp các đương sự có thoả thuận hoặc pháp luật có quy định về các điều kiện để khởi kiện (kể cả quy định về hình thức, nội dung đơn kiện), nhưng đương sự đã khởi kiện khi còn thiếu một trong các điều kiện đó.”

Căn cứ này khá mơ hồ và là điều kiện tốt để chính quyền ban hành quy định theo hướng có lợi cho mình.

Như vậy, xem ra việc cần làm là khởi kiện Quyết định 1880 của Thủ tướng (hoặc v/v thoả thuận với Formosa hoặc những văn bản trước đó) ra Toà hành chính trước. Nếu trường hợp bị bác bằng khoản (1) trên thì phải kiện quyết định của Thủ tướng vì thiếu căn cứ pháp lý ban hành.

Tuy nhiên, tố tụng hành chính ở Việt Nam lại thiếu sót là không cho phép dân kiện quyết định của Thủ tướng. Tức mặc định là quyết định của Thủ tướng luôn luôn đúng!

…

Tóm lại, vụ kiện về pháp lý thì hơi khó vì vướng trúng vào những bất cập của luật. Nhưng chuyện Hà Tĩnh vs. Formosa không gói gọn trong vấn đề pháp lý mà còn là chính trị. Chính phủ VN đang mắc xương, gỡ kiểu nào cũng khó!

Một bạn bàn luật xong nói tui, nếu ông chính phủ cố đấm ăn xôi để dìm vụ này xuống thì tai hại vì không biết nó dẫn đến đâu nữa. Thà … vay mượn chỗ nào đó mà tống Formosa đi, chứ cứ thế này là nhồi thêm thuốc súng cho bom nổ chậm!

Sự kiện 10.000 dân biểu tình, leo chiếm tường rào Formosa, nói chỉ mới khởi đầu là vậy!