Khổng Tử

 *

Lời giới thiệu

Hồi còn học đại học, ngày nào cũng tôi cũng ngồi ăn chung với bạn bè. Tôi nhớ có 2 đề tài cần nên tránh tranh cải trong bửa ăn: Đó là tôn giáo và chính trị.

Dù ai đó có muốn nói gì thì nói, không nhất thiết phải đồng ý 100% với họ, nhưng tôi biết chắc là tranh cãi với bất kỳ ai, rồi cuối cùng bạn cũng sẽ bị thua (hay lỗ!)

Ví dụ:

Tranh cãi với khách hàng?  Bạn thắng rồi, mất khách.

Tranh cãi với đồng nghiệp?  Bạn thắng rồi, mất tình đồng đội.

Tranh cãi với người nhà? Bạn thắng rồi, mất tình thân.

Tranh cãi với bạn hữu?  Bạn thắng rồi, mất bạn hữu.

Tranh cãi với vợ / chồng?  Bạn thắng rồi, mất tình cảm.

Như vậy có một thực tế khi tranh cãi, nếu bạn thắng (nhỏ) rồi, cuối cùng bạn cũng thua lớn?

Còn như nếu muốn tranh cải, thì hãy tranh cãi với chính bản thân mình. Nếu tự thắng, bản thân sẽ trở thành người Khiêm Tốn, Bao Dung, Độ Lượng, Từ Bi…

Đến lúc đó bạn mới thật sự THẮNG.

DHH

*

Nhan Uyên ham học hỏi, tính tình tốt bụng, là một đệ tử đắc ý của Khổng Tử. Một ngày nọ, trên đường đi làm việc, Nhan Uyên thấy một đám đông đang ồn ào trước cửa tiệm vải.  Nhan Uyên bước đến hỏi mới biết là đang có tranh chấp giữa người mua và người bán vải.

Chỉ nghe người mua hét lớn:

- “Ba nhân tám là 23.  Sao ông lại cứ đòi ta 24 đồng?” 

Nhan Uyên đến trước mặt người mua, lễ phép nói:

- “Này đại ca.  Ba nhân tám là 24.  Sao có thể là 23 được? Anh tính sai rồi, không nên cãi lộn ầm ĩ nữa.”

Người mua không phục, chỉ thẳng mặt Nhan Uyên nói:

- “Ai cần nhà ngươi phân xử? Ngươi biết tính toán ra sao? Muốn phân xử chỉ có cách tìm hỏi Khổng Phu Tử.  Đúng hay sai hãy để ông ấy định đoạt!  Đi, ta hãy tìm ông ấy để phân xử!”

Nhan Uyên đáp:

- “Được. Nếu Khổng Phu Tử nói anh sai thì anh tính sao?”

Người mua nói:

- “Nếu ta sai, hãy lấy đầu ta. Còn nhà ngươi sai thì sao?”

Nhan Uyên trả lời:

- “Nếu tôi sai, tôi sẽ từ quan.”

Hai người đánh cuộc với nhau như thế, cuối cùng cũng đã tìm gặp được Khổng Tử.

Khổng Tử hỏi rõ tình huống, rồi quay sang Nhan Uyên cười nói:

- “Ba nhân tám là 23 đó Nhan Uyên.  Con thua rồi, lấy mũ quan xuống đem cho người ta đi!”

Nhan Uyên trước giờ chưa bao giờ cãi lại sư phụ.  Nghe Khổng Tử nói mình sai, anh đành tháo mũ xuống giao cho người mua kia nhưng trong lòng không phục. Người mua nhận mũ, đắc ý rời đi.

Nhan Uyên cho rằng Khổng Tử già rồi đâm ra hồ đồ, liền không muốn ở lại học tập Khổng Tử nữa. Ngày hôm sau, Nhan Uyên quay lại gặp Khổng Tử lấy cớ nhà có việc muốn xin nghỉ học…

Khổng Tử rất rõ tâm tư Nhan Uyên, nhưng không nói gì, chỉ gật đầu đồng ý.  Trước khi đi, Nhan Uyên quay lại cáo biệt Khổng Tử. Khổng Tử muốn Nhan Uyên trở về nhà bình an, cũng dặn dò hai câu:

“Ngàn năm cổ thụ không náu thân,

Ssát nhân không rõ chớ động thủ.”

Nhan Uyên đáp lại một câu:

- “Con xin ghi nhớ.”

Rồi rời đi.

Trên đường về, gió thổi mây dâng, sấm rung chớp giật, trời muốn đổ mưa to. Nhan Uyên tiến đến một cây đại thụ mục rỗng bên ven đường, muốn tránh mưa. Anh đột nhiên nhớ lại lời Khổng Tử đã nói: “Ngàn năm cổ thụ không náu thân…” Nghĩ thầm, sư đồ nhất tràng, anh nghe theo lời sư phụ, tránh xa khỏi cái cây rỗng. Vừa rời đi không xa thì nghe một tiếng sấm, sét đã đánh tan cây cổ thụ kia. Nhan Uyên kinh ngạc tự nhủ:

- “Câu đầu sư phụ nói đã ứng nghiệm sao! Chẳng lẽ ta còn có thể sát nhân ư?”

Khi về tới nhà thì trời cũng đã khuya. Không muốn kinh động người nhà, Nhan Uyên dùng bảo kiếm mang theo bên người để đẩy chốt cửa phòng nơi thê tử của anh đang ngủ. Đến bên giường, sờ lại thấy hai người nằm hai bên giường. Nhan Uyên vô cùng tức giận, giơ kiếm định chém, lại nghĩ đến câu nói thứ hai của Khổng Tử: “Sát nhân không rõ chớ động thủ,” bèn đốt đèn lên xem, hóa ra hai người là thê tử, người kia là muội muội (chị) của Nhan Uyên. 

Ngày hôm sau, Nhan Uyên quay trở lại, thấy Khổng Tử liền quỳ xuống nói:

- “Sư phụ, hai câu người nói đã cứu ba người là con, vợ con và muội muội của con đó! Sao Sư phụ lại biết trước chuyện sẽ xảy ra vậy?”

Nhan Uyên cảm thấy kính phục thầy sâu sắc, cũng đã biết được ẩn ý của Khổng Tử. Khổng Tử đỡ Nhan Uyên dậy và nói:

- “Ngày hôm qua thời tiết khô nóng, đoán chừng sẽ có cơn dông, nên ta nhắc nhở con: “Ngàn năm cổ thụ không ai náu thân.” Con lại mang khí bực trong người, trên thân đeo bảo kiếm, cho nên ta khuyên con “Sát nhân không rõ chớ động thủ.”

Nhan Uyên vừa vái lạy vừa nói:

- “Sư phụ tiên đoán mọi sự như thần làm đệ tử mười phần kính nể!”

Khổng Tử lại nói tiếp:

- “Ta biết rõ con xin phép về nhà nghỉ chỉ là mượn cớ, thật ra con cho rằng ta đã già nên hồ đồ rồi, không muốn học ta nữa. Con nghĩ xem, ta nói 3 nhân 8 bằng 23 là đúng, làm con thua, bất quá là thua cái mũ quan kia; Còn nếu ta nói 3 nhân 8 bằng 24 mới đúng, người mua bán kia thua.  Đây là mất một mạng người đó! Vậy con nói xem, chức vị quan trọng hay mạng người quan trọng hơn?”

Nhan Uyên bỗng giật mình tỉnh ngộ, quỳ gối trước mặt Khổng Tử mà thưa:

- “Sư phụ trọng đại nghĩa coi nhẹ tiểu tiết; Còn đệ tử lại tưởng rằng Sư phụ vì lớn tuổi mà thiếu minh mẫn.  Đệ tử hổ thẹn vạn phần!”

Từ đó về sau, bất luận Khổng Tử đi đến đâu, Nhan Uyên theo đến đó, không rời sư phụ...

Phí Minh Tâm

SF/USA

05/17/2019

Trần Văn Giang (ghi lại)

Orange County

Tháng 7/2025