Ông Trần Quốc Hải, và con trai là Trần Quốc Thanh ở tỉnh Tây Ninh, đón nhận huân chương Đại tướng quân do nhà nước Campuchia trao tặng vì những đóng góp vào kỹ thuật cho đất nước Campuchia thông qua việc sửa chữa xe bọc thép BRDM 2 và BTR60PB.

Ngoài ra ông còn chế tạo một chiếc xe bọc thép 6 bánh lốp dựa trên mô hình hiện đại của Mỹ ? Đó là thông tin làm xôn xao dư luận mấy ngày qua.

Ở Việt Nam, ông Hải cũng từng chế tạo máy bay trực thăng nhưng chưa có kết quả thực nghiệm, đã sáng chế, độ chế một số công cụ máy móc phục vụ nông nghiệp như máy trồng mì, máy giặt mủ cao su tạp, máy phun thuốc cao su, dàn cày không lật... và đang hoàn thiện máy thu hoạch mía.

Thông tin trên đã gây hiệu ứng dậy sóng lên cộng đồng mạng ở Việt Nam, đa số cho rằng Việt Nam không thiếu nhân tài nhưng sự sáng tạo của họ thường vấp phải các “thế lực vô hình” cản trở, do cơ chế, do không được khuyến khích, không đất dụng võ, danh vị giáo sư, tiền sĩ quá nhiều nhưng đa số là yếu kém và vô dụng.

Tuân thủ tiêu chuẩn và an toàn lao động?

Khách quan mà nhìn lại việc ông Hải sửa chữa xe bọc thép BRDM 2 với trọng lượng 7,7 tấn là một việc hết sức bình thường khi mà ở Việt Nam số lượng người làm nghề sửa chữa thiết bị khá đông và đa số họ hoàn toàn làm được.

Việc thay động cơ xăng với kỹ thuật, công nghệ chế tạo từ thập niên 60 bằng một động cơ diedel tương đồng với công nghệ hiện đại là việc làm đơn giản. Hiệu quả tăng công suất thiết bị, lượng tiêu hao nhiên liệu giảm đi khoảng 1,5 lần là mặc định.

Việc làm của ông Hải tương tự cũng được luật pháp Việt Nam cho phép và hướng dẫn theo Thông tư số: 29/2012/TT-BGTVT, khoản đ, mục 1, điều 8 có nội dung “Cải tạo thay thế động cơ khác loại của ô tô tải thông dụng, ô tô tải tự đổ, ô tô tải chuyên dùng chở xe máy thi công, ô tô chở người đến 25 chỗ phải đảm bảo Động cơ thay thế có công suất lớn nhất, số vòng quay ứng với công suất lớn nhất, mô men xoắn lớn nhất, với thay đổi giảm không quá 10%, thay đổi tăng không quá 15%.”

Ngoài ra việc đóng mới xe bọc thép trên nguyên tắc cơ học, sử dụng các bộ phận tổng thành, hệ thống có sẵn của các nhà chế tạo để lắp ráp cũng là chuyện bình thường mà nhiều nông dân miền tây đã thực hiện độ chế tương tự.

Khu vực huyện Tri Tôn – tỉnh An Giang trước đây cũng đã độ chế trên 2000 xe vận tải tự chế, trên 600 xe ben có tải trọng hàng hóa trên 10 tấn để phục vụ nhu cầu sản xuất của người dân địa phương trong hoàn cảnh đường sá là đồng ruộng, sình lầy mà bất cứ xe nhập khẩu nào cũng không thể sử dụng được.

Thậm chí đa số cộng đồng mạng phê phán việc chính quyền không cho ông Hải thử nghiệm máy bay trực thăng là cản trở, không khuyến khích sáng tạo.

Một sự phê phán rất “nông dân” cho một thử nghiệm có nguy cơ gây tai họa cho bản thân người thử nghiệm, và nguy cơ cho người dân trong khu vực.

Và chính các cơ quan chức năng liên quan của chính quyền là người đầu tiên chịu trách nhiệm này trước cộng đồng.

Nhìn lại một chiếc máy bay trực thăng được chế tạo bằng một động cơ ô tô Zil 130 “lên nòng xoáy cốt” độ chế từ 150 lên 300 mã lực, hầu hết những người biết về động cơ trên thế giới, không có ai dám chắc chắn rằng động cơ quái gở này bắt đầu hoạt động, tồn tại và duy trì được trong bao nhiêu phút, thì hệ quả việc bay thử hay bay thật có khả năng an toàn tới đâu?

Các nguyên lý cơ học, sức bền vật liệu phải tuân thủ phương pháp tính toán để đáp ứng yêu cầu kết cấu về cường độ, độ mỏi. Phải được kiểm tra lại các sản phẩm cho là đúng chuẩn bằng những thiết bị thí nghiệm hiện đại để phát hiện lỗi sản xuất, thậm chí còn phải tuân thủ theo tiêu chuẩn vật liệu hàng không vũ trụ ASMT…

Ông Hải hầu như chưa đáp ứng được những yêu cầu trên, thì việc cấm bay của các cơ quan hữu trách là việc bắt buộc phải thực hiện để ngăn ngừa tai nạn và hỏa hoạn.

Đâu là sự thật?

Từ những thông tư hướng dẫn của chính phủ, ban bộ chuyên ngành, hay sự ràng buộc về an toàn trong lao động sản xuất trên nguyên tắc mọi người phải tuân thủ, Ông Hải vẫn đang tự do kinh doanh và làm giàu trên những sản phẩm copy, độ chế hay tự chế tạo thì việc ông phát ngôn: “Ở Việt Nam, đam mê của ông không được khuyến khích” là một sự áp đặt quá đáng.

Nhận định của nhiều người căn cứ vào một chuyện “ gặp duyên cớ” của ông Hải bên nước Campuchia mà phê phán rằng Việt Nam bị ràng buộc cơ chế, không trọng dụng ông Hải, không tạo điều kiện phát huy tài năng để làm giàu cho bản thân, góp phần làm giàu cho xã hội, dẫn đến làm chậm phát triển đất nước, là phát ngôn có sự lợi dụng cảm tính phi khoa học hơn là tôn trọng sự thật.

Việt Nam không riêng gì ông Hải. Còn có rất nhiều “Kỹ sư miệt vườn” đã phát minh, chế tạo nhiều loại máy phục vụ nông nghiệp đình đám, hiệu quả, phù hợp với địa hình ruộng đất khu vực, làm giàu cho họ và có ích cho người nông dân.

Việt Nam cũng có quá nhiều giáo sư, tiến sĩ nhưng những đề tài hay phát minh khoa học hầu như không đáng kể, chất lượng đề tài thấp, ít áp dụng thực tế. Nhiều bằng giả, bằng mua để hợp thức tuyển dụng và bổ nhiệm.

Nhiều thạc sĩ kỹ sư thất nghiệp do chất lượng đào tạo yếu kém, hay không được cạnh tranh lành mạnh trong quá trình tìm kiếm việc làm là sự thật, là quốc nạn.

Tăng đối nghịch?

Việt Nam hiện tại đang gia tăng sự đối nghịch cách biệt giữa chính thể và người dân.

Chính phủ thì tổ chức xử tội lưu động công khai giữa phố, kết tội nặng một cách lố bịch hơn là răn đe với một bé gái đang đi học, nhà nghèo, vì hành vi xô đẩy một công an giao thông có thể là theo phản ứng bản năng vì sợ mất đi tài sản nhỏ nhoi không thể thiếu gắn liền với cuộc sống hàng ngày.

Ngược lại khi hình ảnh người công an bị tai nạn tử vong khi đang thực hiện công vụ lan truyền trên mạng, thì cũng không ít người dân trong cộng đồng hả hê, vui cười và cho là nghiệp chướng.

Và sự đối nghịch này cũng được chứng minh qua “đấu tố chính quyền” từ câu chuyện “duyên cớ” trong làm ăn, độ chế ngoài khuôn khổ quản lý tiêu chuẩn, kiểm định của ông Hải chỉ vì ảnh hưởng bởi một huân chương được tặng của một quốc gia mà quy định về an toàn giao thông ở nơi đó còn lỏng lẻo như sử dụng xe tải, xe du lịch vận chuyển hành khách lẫn hàng hóa vô tội vạ, tay lái thuận nghịch chạy nhan nhản ngoài đường…

Đã đến mức báo động cho nhà cầm quyền Việt Nam hiện tại tự điều chỉnh lại mình, nên khuyến khích phát minh, sáng tạo, sử dụng người có tài, quan tâm đầu tư từ những việc nhỏ để lấp được lỗ hổng cơ bản về nông nghiệp, về công nghiệp phụ trợ, về du lịch và thủ công mỹ nghệ, làm nền tảng để phát triển đất nước bền vững.

Dư luận cần tránh quá tung hô nông dân sản xuất máy bay, xe bọc thép, hoặc chính phủ nên tránh việc chỉ thích đầu tư những dự án thật lớn, thật ảo vọng để cạnh tranh, để xứng tầm khu vực.

Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của tác giả.