Vào một buổi chiều cuối năm, Tân đến Sở Xã Hội Anaheim - tại miền Nam California - để gặp một bạn đồng môn làm việc nơi đây. Người bạn thì quá bận rộn công việc, còn anh thì đã nghỉ hưu, rảnh rỗi thời giờ, nên thong thả ngồi chờ bên ngoài. Phòng chờ đợi của Sở Xã Hội hôm nay khá đông; với một số ít người cao niên bản xứ, da trắng, tóc nhạt màu; một số khác đông hơn, gốc Nam Mỹ. Họ gồm cả nam nữ, già trẻ với dáng dấp cao lớn, mũi cao, da sậm màu. Họ ríu rít nói chuyện với nhau, vui tươi như những cánh chim xa xứ tụ họp nơi “đất lành chim đậu” này. Giữa những mái tóc nâu, vàng, đen sậm, muối tiêu, bạc trắng…Tân thấy trong hàng ghế đối diện anh, một mái tóc đen, dài của một thiếu phụ có khuôn mặt Á Đông. Nét mặt của người đàn bà gợi lại trong tiềm thức anh một kỷ niệm xa xăm mơ hồ nhưng đậm nét…Giữa xứ sở xa lạ này, nhìn một người da vàng tóc đen chưa biết chắc họ là người Nam Hàn, Trung Hoa hay Thái Lan… thì khó đoán người đàn bà ngồi trước mặt anh phải chăng là một đồng hương gốc Việt? Đang miên man suy nghĩ, Tân để rơi bao thư đựng giấy tờ xuống nền nhà. Anh cúi xuống nhặt những tờ giấy rơi vãi, chuẩn bị đưa cho người bạn anh sắp gặp chốc nữa đây… Bỗng nhiên anh nghe một giọng nữ nhỏ nhẹ, rõ ràng bằng tiếng Việt, mà đã lâu anh ít nghe thấy ở thành phố này: - Chú ơi! Còn một tờ giấy của chú rơi dưới ghế nữa kìa! Tân nhìn xuống chiếc ghế trống bên cạnh. Quả tình tờ giấy lạc loài kia khi rơi xuống đất và đã ẩn mình vào nơi kín đáo khiến người chủ không nhìn thấy…Tân cúi mình lượm tờ giấy bỏ vào bao thư, bước đến ngồi cạnh nàng để ngỏ lời cám ơn. Nhìn khuôn mặt ở khoảng cách gần, Tân nhận thấy người thiếu phụ đồng hương có những nét quen thuộc. Anh nhìn nàng nói: - Xin cám ơn cô. Tôi là Tân. Trông cô quen quá mà nghĩ mãi không nhớ tên? Thiếu phụ nhìn anh, nét vui mừng hiện lên khuôn mặt u buồn của nàng khi nàng cất tiếng, giọng liếng thoắng: - Ô! Chú Tân đây phải không ạ? Cháu là Lệ, thư ký xã Đồng Tâm năm xưa đó, chú còn nhớ không?…Khi nãy cháu nhìn thấy quen quen. Nhưng đã lâu không gặp, cháu không nhận ra chú. Gần bốn mươi năm rồi còn gì?... Bây giờ chú ở đâu?... Tân chưa kịp trả lời, chưa kịp thăm hỏi thêm, thì đột nhiên có tiếng gọi tên nàng, cắt ngang niềm vui “tha hương ngộ cố tri” của hai người đồng hương xa xứ, nay gặp lại nhau. Từ cánh cửa phòng hé mở, một Cán sự Xã hội Mỹ gốc Á đang cầm tập hồ sơ, gọi tên nàng. Cô Lệ đứng lên, chỉ kịp nói vói lại một câu trước khi bước vội về phía người Cán sự đang kiên nhẫn đứng chờ: - Cháu vào làm giấy tờ xong, sẽ quay ra thưa chuyện với chú. Chú chờ cháu nhé… Tân ngẩn ngơ nhìn theo cô cựu Thư ký xã mà đã lâu anh chưa có dịp gặp lại. Cơ may nào đã đưa đẩy cánh chim di thê từ Việt nam sang đất Mỹ ? Để chiều hôm nay Tân gặp lại nàng trong khoảnh khắc nơi đây, nơi thành phố ít người đồng hương gốc Việt cư ngụ này? * * * Vào khoảng năm 1970, sau gần hai năm phục vụ tại một quận sát biên giới Việt Miên, Tân về làm việc tại quận “đá ba chồng” Định Quán nằm trên đường Sài gòn – Đà Lạt. Quận có ba xã, trong đó xã Đồng Tâm lâm vào tình trạng lưu vong. Xã này nằm bên sông La Ngà, ruộng lúa tốt tươi, cá tôm dưới sông dễ đánh bắt…Nhưng đây là vùng mất an ninh, địch quân thường đánh phá thường xuyên, nên cán bộ, viên chức Xã Ấp phải lưu vong ra quận lỵ. Ông Xã trưởng mua một căn nhà tại quận lỵ và đặt Văn phòng Ủy Ban Xã tại nhà ông. Nơi văn phòng làm việc, thường trực chỉ có hai người: ông Xã trưởng, lớn tuổi, điềm đạm và rất có uy tín với dân chúng,- những người theo chân ông lưu vong ra quận lỵ; cô Thư ký trẻ tuổi, duyên dáng và xinh đẹp. Hằng ngày, cô Thư ký thường mang giấy tờ của Xã vào văn phòng Quận để duyệt ký. Nhưng có một hôm, cô mang nó đến “tư thất” Phó quận, lấy lý do văn phòng Quận đóng cửa vì đã hết giờ làm việc. Hôm ấy, Tân vừa rời văn phòng Quận, đi bộ về căn nhà gỗ trước chợ để nghỉ ngơi, sau một ngày đi công tác xa. Tắm rửa xong, anh nằm dài trên giường, cạnh cửa sổ để xem tiểu thuyết tình cảm của Quỳnh Giao, truyện dài Hải Âu Phi Xứ. Hồi ấy Tân rất thích thú xem những truyện ngắn của nữ văn sĩ người Đài Loan này. Bỗng nhiên có tiếng gõ cửa nhè nhẹ. Tân ra mở, đã thấy cô Lệ, Thư ký xã Đồng Tâm ôm tập giấy tờ đứng đó. Cô cúi đầu chào và xin phép vào trong…Tân nhìn cô gái, thắc mắc về mục đích cô đến gặp hôm nay, vào một thời khắc ngoài giờ làm việc muộn màng thế này… Cô cúi mặt tránh nhìn ánh mắt của người Phó quận trẻ tuổi nhưng nghiêm nghị , vội mở tập hồ sơ giấy tờ, đặt lên bàn: - Thưa ông Phó, bác Xã trường bảo cháu trình Quận gấp những giấy tờ này. Chiều hôm nay cháu bận nhiều việc nên khi đến văn phòng Quận thì đã hết giờ làm việc…Nhờ ông Phó xem qua, duyệt ký kẻo trễ nãi, bác Xã trưởng sẽ khiển trách cháu … Thấy cô Thư ký lo lắng đứng chờ, Tân mời ngồi và nhỏ nhẹ trách cô: - Lần sau có việc gì khẩn cấp, cô cố gắng đến sớm trước khi văn phòng Quận đóng cửa, nhé! Ngoài giờ làm việc, cô đến gặp tôi như thế này không tiện đâu… Cô Lệ cúi đầu lắng nghe, nhưng vẫn ngồi nán lại, chưa ra về. Bên ngoài nắng chiều đã tắt, hoàng hôn bắt đầu bao phủ thị trấn nhỏ bé này. Tân trao giấy tờ đã duyệt ký cho cô, ôn tồn nhắc khéo: - Cô lo công việc thế này là chu đáo lắm. Bây giờ tôi phải chuẩn bị ăn cơm chiều để còn vào Chi khu nghỉ đêm chứ! Chào cô nhé! Cô gái đứng lên cúi chào, mang xấp giấy tờ bước ra cửa. Anh nhìn theo dáng cao gầy của cô khuất dần ngoài vòng rào, trong lòng bỗng dấy lên niềm trắc ẩn. Anh ân hận về thái độ cứng rắn khô khan của mình với cô Thư ký xã vừa qua… * * * Hồi ấy tại trường Trung học của quận “đá ba chồng” có một thầy giáo trẻ tên Tú, dáng người gầy, thấp, nước da ngăm đen. Thầy giáo này có lối nói chuyện lôi cuốn người nghe. Ngoài giờ dạy học, thầy Tú thường lân la làm quen với các viên chức xã ấp trong thị trấn…Đặc biệt, Tú thường đi uống cà phê với viên Đại úy Trưởng ban An ninh Chi khu. Thỉnh thoảng người giáo viên này xin phép Hiệu trưởng để nghỉ vài ngày và lúc trở về trông gầy ốm, đen sạm. Đồng nghiệp thắc mắc hỏi lý do, Tú giải thích: vừa đi “nghỉ mát ở Vũng Tàu”! Nhưng có người dân đi rừng biết mặt ông ta cho biết, có lần gặp thầy Tú ăn mặc như người làm rẩy, cắm cúi đi về phía rừng, nơi thường xuất hiện du kích VC! 
Một buổi chiều, Phó Tân đến thăm Xã trưởng Đồng Tâm. Anh dừng xe trước nhà ông Xã - và cũng là trụ sở của Xã lưu vong - nhìn vào trong chỉ thấy cô Thư ký đang ngồi nói chuyện với thầy giáo Tú. Nghe tiếng xe, anh ta dừng lại, nhìn ra rồi vội đứng lên chào cô Lệ và bước ra ngoài. Thấy thái độ lẩn tránh kỳ lạ, Tân ngạc nhiên. Thỉnh thoảng anh gặp thầy giáo Tú trong những lần đến thăm trường, nhưng không thấy ông ta có thái độ tránh né như hôm nay. Anh nghĩ thầm chắc hẳn Tú đến thăm cô Lệ vì cảm tình cá nhân và muốn dấu kín điều đó! Cô Lệ tự nhiên hơn, bước ra mời Tân vào nhà chờ ông Xã trưởng, nhưng Tân cho biết chỉ ghé thăm chơi thôi và rồi anh cáo từ ra về. Một buổi trưa cuối tuần, cô Lệ ghé vào gõ cửa căn nhà gỗ, xin vào thăm Tân vì “nghe tin ông Phó bị bệnh”! Quả thật Tân bị cảm lạnh sau lần đi công tác Xã Ấp, dưới trời mưa. Hai hôm rồi anh nằm dưỡng bệnh ở Bệnh xá Quận. Hôm nay, đã khỏe, anh về căn nhà gỗ của mình ăn cơm trưa và nghỉ ngơi … Lệ đem cho anh bịch cam, gói trà và một gà mênđựng cháo còn nóng hổi, mùi hành tiêu bốc ra thơm ngát. Tân chưa kịp lên tiếng thì cô gái đã giải thích: - Bác Xã trưởng bảo cháu mang gói trà và chục cam biếu ông Phó vì nghe tin ông bị ốm. Cháo gà cháu vừa nấu xong, mời ông dùng ngay kẻo nguội… Anh nhìn cô gái mỉm cười: - Xin chuyển lời cám ơn bác Xã trưởng và nhất là sự lo lắng chu đáo của cô. Tôi bịnh nhẹ thôi, chẳng có gì đáng lo ngại… Trong khi Tân thưởng thức mùi vị bát cháo “giải cảm”, Lệ ngồi bên gọt cam và nói chuyện nho nhỏ, giọng bí mật: - Ông Phó biết thầy giáo Tú không ạ? Ông ấy cứ hay đến văn phòng Xã lúc không có bác Xã trưởng. Nhiều lần ông ấy tán tỉnh, rủ rê cháu cuối tuần đi chơi xa, nhưng cháu đều từ chối. Những lúc khác ông ấy dò hỏi về ông Xã trưởng … Có lần ông ấy hỏi cháu có “liên hệ tình cảm” với ông Phó hay không mà thường đến nhà của ông Phó như vậy? Thầy Tú còn hỏi nhiều chi tiết về thói quen sinh hoạt hằng ngày của ông Phó nữa! Với tất cả những câu hỏi, cháu đều từ chối trả lời vì thực tế cháu có biết gì đâu? Cháu xin báo cho ông Phó biết để đề phòng… Nói xong, cô Lệ bước đến bên cửa sổ, hé màn nhìn ra ngoài. Ánh nắng phản chiếu từ những gộp đá cao bên kia đường hắt vào nhà. Trong khoảnh khắc khuôn mặt cô thư ký tái nhợt đầy vẻ lo âu. Cô lo cho an ninh của Phó quận Tân, hay lo cho chính bản thân cô?! * * * Vào cuối năm 1971, tình hình anh ninh tại thị trấn “đá ba chồng” căng thẳng. Tin tình báo cho biết địch quân tập trung quân chuẩn bị đánh quận. Nhưng trái với dự đoán, chỉ có một toán nhỏ du kích, nhân lúc tối trời, đã men theo khe đá sau Chi khu, lẻn vào đặt chất nổ ở Văn Phòng Quận. Hôm đó là đêm cuối tuần, cuối tháng âm lịch, trời tối đen. Phó Tân không đi kiểm tra NDTV, cũng không đến nhà Xã trưởng tại quận lỵ để uống vài ly rượu tiêu sầu… Anh nhớ lại lời cô Thư ký nói về thầy giáo Tú, nên luôn cảnh giác những hiểm nguy rình rập quanh mình lúc về đêm trong thị trấn nhỏ bé nhưng phức tạp này. Hôm ấy trời vừa tối, anh đã vào trong cư xá sĩ quan Chi khu để nghỉ qua đêm. Sáng sớm hôm sau, anh bước ra xem thiệt hại vụ đánh bom trong đêm qua. Dưới ánh bình minh, bày ra một quang cảnh đổ nát điêu tàn. Nơi Tân thường ngồi làm việc chỉ còn trỏng trơ chiếc ghế dựa bằng sắt ; chiếc bàn giấy bẹp dí xuống sàn nhà. Các tủ đựng hồ sơ của các ban ngành vỡ tung, giấy tờ vung vãi khắp nơi… Sau vụ đặc công VC ném chất nổ phá hoại Văn phòng Quận, thầy giáo Tú bỗng dưng biến mất. Anh ta không đi “nghỉ mát Vũng Tàu” ngắn hạn cuối tuần như những lần trước, mà đi biệt tăm cả tuần lễ vẫn chưa trở về làm việc. Vào một buổi chiều, sau giờ tan sở, cô thư ký Lệ cầm tập hồ sơ vào gõ cửa căn nhà gỗ xin vào gặp Phó quận. Vừa bước vào nhà, cô kéo màn cửa sổ cho kín đáo, nói nhỏ giọng lo lắng: - Xin lỗi cháu đến làm phiền ông Phó giờ này. Cháu chỉ xin báo thêm tin tức về thầy Tú trong vài phút rồi cháu về ngay…Cả tuần nay cháu không thấy bóng dáng ông ta đâu cả. Trước hôm VC đặt chất nổ, ông ta có ghé văn phòng Xã hỏi cháu có muốn đi Vũng Tàu nghỉ mát với ông ta không? Nếu cháu ham vui và nghe theo ông ta, chắc “ra đi không ngày về” quá! Ông Phó nên cẩn thận kẻo thầy giáo Tú lại dẫn du kích VC lẻn về tìm hại ông… Sáu tháng sau, Phó Tân về phục vụ tại quận Xuân Lộc tại tỉnh lỵ. Từ đó anh không có dịp gặp gỡ cô Lệ, thư ký xã lưu vong Đồng Tâm tại quận “đá ba chồng”, cô gái can đảm đã không quản ngại hiểm nguy vẫn tìm cách đến gặp anh để thông báo tin tức về hành vi đáng ngờ của thầy giáo Tú. Đầu tháng 3 năm 1975, địch quân tấn công quận “đá ba chồng” Định Quán. Sau bốn ngày chống trả mãnh liệt, sáng 18-3 Chi khu thất thủ. Thiếu tá quận trưởng và bốn sĩ quan Chi khu phải buông súng đầu hàng. Sau đó, bọn VC nằm vùng, những kẻ trốn theo VC trước đây… bắt đầu lùng sục tìm bắt các viên chức xã ấp. Đích thân cựu giáo viên Tú mang băng đỏ đến nhà cô Lệ bắt cô dẫn đi. Từ đó, không ai thấy bóng dáng cô Lệ ở quận “đá ba chồng” đâu nữa!… * * * Khi Tân chia tay người bạn ở sở Xã Hội Anaheim thì trời đã về chiều. Phòng chờ đợi sắp đóng cửa nên vắng ngắt, không còn ai ở đó, kể cả cô Lệ ! Sau gần bốn mươi năm bặt tin nàng, trong khoảnh khắc bất ngờ, anh lại gặp cô thư ký xã lưu vong Đồng Tâm năm xưa, ở một nơi cách quê nhà nửa vòng trái đất. Nếu ngày xưa, thầy giáo Tú theo chân VC về tìm bắt cô Lệ để trả mối hận tình, thì hôm nay người cựu Phó quận tỵ nạn nơi viễn xứ chỉ mong gặp lại cô cựu thư ký để thăm hỏi và cám ơn về thái độ lo lắng cho an ninh bản thân anh năm xưa, dẫu một lời cám ơn đã quá muộn màng ! Hồi ấy, những lần cô đến gặp Phó Tân tại căn nhà gỗ đã không qua được đôi mắt cú vọ của thầy giáo “VC nằm vùng” tên Tú…Cho nên cô đã bị bắt đi “cải tạo”, chịu đựng hành hạ tinh thần lẫn thể xác một thời gian… Tân buồn bã bước ra khỏi sở Xã Hội…. Trên bầu trời, đàn chim hải âu vừa bay qua, để lại tiếng kêu áo não, vang vang trong buổi chiều mùa đông. Cũng như cánh chim di thê ấy, đời cô Lệ là một chuỗi dài di chuyển từ Bắc vào Nam; từ Sài gòn lên vùng Đồng Tâm trù phú cạnh sông La Ngà; rồi lại lưu vong ra quận lỵ “đá ba chồng” mong tìm cuộc sống an toàn… Để rồi gần bốn mươi năm sau, nơi đất khách quê người, Tân vừa thoáng gặp thì cô như “cánh hồng bay bổng”, rời xa mất hút, để lại cho anh bao luyến tiếc ngẩn ngơ … Hồi ức
Tam Bách |
