CEO của hãng Nike, ông Mark Parker, trong một sự kiện tại New York vào 16 tháng 3 năm 2016. Tạp chí Fortune đã bầu chọn Mark Parker là nhà lãnh đạo kinh doanh tài năng nhất của năm 2015. (Ảnh: JEWEL SAMAD/AFP/Getty Images).

Tạp chí Harvard Business Review (HBR) cho biết, không phải tất cả các lãnh đạo đều giống nhau. Nhưng các lãnh đạo giỏi thường có những nét cá tính và khả năng chung. Điều này thách thức niềm tin thông thường rằng khả năng lãnh đạo của một người khó đoán trước được và khả năng này lệ thuộc lớn vào hoàn cảnh.

“Trong thực tế, một số người có nhiều khả năng trở thành lãnh đạo hơn so với những người khác, không kể bối cảnh, và khả năng trở thành lãnh đạo có thể được định lượng bằng các công cụ tâm lý hữu hiệu”, Tomas Chamorro-Premuzic, tác giả của báo cáo HBR gần đây về chủ đề này cho biết. Chamorro-Premuzic là CEO của các Hệ thống Thẩm định Hogan và giáo sư tâm lý kinh doanh tại Đại học Cao đẳng Luân Đôn.

Ai có thể trở thành lãnh đạo?

Báo cáo trình bày một số phát hiện quan trọng liên quan đến nhân cách và các tố chất của các nhà lãnh đạo.

“Theo phân tích được thể hiện, những người có khả năng thích nghi, hòa đồng, tham vọng và ham hiểu biết có khả năng trở thành lãnh đạo hơn so với người khác”, Chamorro-Premuzic nói.

Ngoài ra, có một mối tương quan cao giữa trí tuệ nhận thức (IQ) và khả năng lãnh đạo. Các mức IQ cao hơn gia tăng khả năng của một người trở thành nhà lãnh đạo.

Trí tuệ cảm xúc cũng là một yếu tố quan trọng. Các nhà lãnh đạo thông minh về cảm xúc có những kĩ năng thông hiểu và làm việc với mọi người tốt hơn và có thể giữ điềm tĩnh trong những thời điểm khó khăn.

Nhà lãnh đạo có năng lực là ai?

Stephen Covey, tác giả của cuốn sách bán chạy nhất “7 thói quen của những người thành đạt” nói: “Khả năng quản lý thể hiện qua sự hiệu quả trong quá trình leo lên chiếc thang thành công; [nhưng] chính khả năng lãnh đạo quyết định liệu chiếc thang có dựa vào đúng bức tường không”.

Vì vậy sự thành đạt của các lãnh đạo có thể được đánh giá bằng cách nhìn vào thành tích nhóm làm việc của họ so với các đối thủ. Họ có thể đảm bảo nhóm của mình đạt được đúng mục tiêu và hướng đến đạt được những mục tiêu đó.

Các nhà lãnh đạo coi trọng sự thống nhất có thể tạo ra một văn hóa làm việc công bằng và tuân theo đạo đức nghề nghiệp, đổi lại, điều này đẩy mạnh thành tích nhóm của họ.

Về giới tính, báo cáo cho biết việc là nữ giới hay nam giới không có tác động lớn đến tiềm năng lãnh đạo của một người.

Theo ông Chamorro-Premuzic, việc có nhiều lãnh đạo là nam giới hơn nữ giới chủ yếu do các nhân tố xã hội như sự kì vọng của mọi người, các quy chuẩn văn hóa, và các cơ hội nghề nghiệp.

“Thật ra, một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ làm việc hiệu quả hơn nam giới ở cương vị lãnh đạo, nhưng điều này có thể là do các tiêu chuẩn bổ nhiệm nữ giới làm lãnh đạo cao hơn so với nam giới”, ông cho biết.

(Ảnh: Harvard Business Review)

Mặt tiêu cực của khả năng lãnh đạo

Không phải tất cả mọi người đều lãnh đạo theo cách giống nhau. Tính cách quyết định phong cách lãnh đạo.

“Các lãnh đạo tham vọng, không dễ bị ảnh hưởng trước lời phê bình có thiên hướng về kinh doanh hơn những người khác, vì vậy họ tập trung vào sự phát triển và cải tiến. Những lãnh đạo ham hiểu biết, hòa đồng, và nhạy cảm có xu hướng tạo được ảnh hưởng với người khác hơn”, báo cáo đề cập.

Tuy nhiên, có một vấn đề về sự ảnh hưởng. Sự gây ảnh hưởng có thể phản ánh những nét tính cách như tự yêu bản thân thái quá và bệnh thái nhân cách.

“Thật sự, như Sepp Blatter, Dominique Strauss-Kahn, và Bernie Madoff miêu tả, sự lỗi lạc về chuyên môn thường tồn tại đồng thời với các nét tính cách tự phá hủy bản thân và cả những người khác”, Chamorro-Premuzic viết.

Những lãnh đạo quá yêu bản thân mình có xu hướng không hành xử theo đạo đức nghề nghiệp, điều đó cuối cùng sẽ làm tổn hại nhóm, tổ chức và gia đình của họ.

Một lần Abraham Lincoln đã nói: “Gần như tất cả nam giới có thể chịu đựng được nghịch cảnh, nhưng nếu bạn muốn kiểm tra tính cách một người đàn ông, hãy giao quyền lực cho anh ta”.

Vì vậy quyền lực có thể gây nguy hại và đó là một lý do tại sao các lãnh đạo cần được huấn luyện, những sự huấn luyện này có thể thường xuyên chỉ ra các điểm yếu và các xu hướng tiêu cực của họ.

Các Lãnh đạo là bẩm sinh hay được đào tạo?

Theo như báo cáo, khả năng lãnh đạo là kết quả của cả “các sự ảnh hưởng mang tính di truyền và môi trường”.

“Theo ước tính, khả năng lãnh đạo có thể di truyền từ 30% đến 60%, chủ yếu bởi vì các đặc điểm tính cách hình thành khả năng lãnh đạo-nhân cách và sự thông minh”, báo cáo cho biết.

“Trong khi điều này thể hiện những ảnh hưởng sinh học mạnh mẽ lên khả năng lãnh đạo, nó cũng không ngụ ý rằng sự giáo dưỡng không quan trọng”.

Vậy môi trường nào thúc đẩy tiềm năng lãnh đạo?  Báo cáo cho biết không có một công thức rõ ràng, tuy nhiên, sự huấn luyện hiệu quả có thể cải thiện khả năng lãnh đạo đến 20% đến 30%.

“Vì khả năng lãnh đạo phụ thuộc phần nào đó vào di truyền và những trải nghiệm thời thơ ấu nên hoàn toàn có thể tiên đoán khả năng lãnh đạo từ giai đoạn đầu của cuộc đời”.