Kinh Khổ
Nói phét thành thần
Toàn chuyện vĩ mô kinh hoàng trời long đất lở. Ví như, giá vàng đang cao ngất nghểu bỗng đại hạ giá, ê hề, tự do nhan nhản bầy bán ở tất cả các cửa tiệm hớt tóc thanh nữ. Hoặc chuyện ly kỳ một tổng giám đốc của ngành xây dựn
Tác giả: Nguyễn Việt Hà
Khoảng gần 500 năm nay, ở những quốc gia mang đậm đà văn hoá phương Tây thường có một ngày cực kỳ đặc biệt. Vào sáng sớm của ngày hôm đó, trên các phương tiện chính thức truyền thông, người ta được phép và cho phép nhau lung tung nói dối.
Toàn chuyện vĩ mô kinh hoàng trời long đất lở. Ví như, giá
vàng đang cao ngất nghểu bỗng đại hạ giá, ê hề, tự do nhan nhản bầy bán ở
tất cả các cửa tiệm hớt tóc thanh nữ. Hoặc chuyện ly kỳ một tổng giám
đốc của ngành xây dựng khét tiếng đểu giả tham nhũng tiền nghìn tỉ,
nhưng khi bị cảnh sát tới khám nhà thì duy nhất chỉ tìm thấy trong sâu
két sắt vẻn vẹn trong trắng hai tập thơ tình. Những người lương thiện
thăng hoa cả tin, chao ôi là sung sướng, quên hẳn mọi đói khổ rét đậm
rét hại lẫn lạm phát, quên hẳn mọi lời hứa hão từ những quan chức hình
như trung thực, tung tăng rủ nhau đi xem phim nội, kịch nội, bóng đá
nội. Sâm sẩm chiều tan về bật tivi, thì mới ngây thơ ngớ ra hôm nay là
ngày “cá tháng tư” mà nguyên gốc tiếng Frăngse gọi là Poisson d’avril.
Cái ngày có linh tinh hy vọng và thất vọng này, tương
truyền bắt đầu từ thời vua Pháp Charles lX, khi vào năm 1564 ông ta
quyết định áp dụng lịch cải cách Gregoria. Đại loại, không coi ngày 1/4
là ngày đầu năm mới dương lịch nữa. Tuy nhiên, hoặc do thông tin hồi ấy
yếu kém hoặc quan liêu hành chính, nên nhiều người vô thức lẫn ý thức cố
tình không biết vẫn vui vẻ đùa, gửi thiệp chúc tụng nhau.
Từ thăm thẳm xa xưa, lúc con người ta chưa có tiếng nói thì
việc dối trá là tuyệt nhiên không thấy. Im lặng là vàng. Đói thì ăn,
khát thì uống. Ghét mặt đứa nào thì lạnh lùng lắc đầu, yêu một ai đấy
thì nồng nhiệt gật đầu. Rồi cái gọi là “văn minh” hung dữ phát triển,
ngoài bản năng tứ khoái người ta bỗng cồn cào thèm muốn danh lợi. Từ đám
thượng lưu đến bọn hạ tiện, tất thẩy đều khát khao tranh “khẩu phần sư
tử”. Mà muốn đoạt danh hay thủ lợi thì chẳng bằng gì phải tàn nhẫn biết
cách giấu đi những suy tư thực. Phải vậy chăng mà ngôn và ngữ xuất hiện,
có lẽ nó tha hoá xuất phát từ nhu cầu nham hiểm muốn che đậy ý nghĩ.
Cho đến nay, lịch sử vẫn bất lực chưa biết ai là người đầu
tiên nói dối, bởi bản chất của lịch sử thành văn là mơ hồ ảo. Triết gia
kiêm sử gia rất lớn người Anh, Bettran Russel chua chát “Lịch sử ba phần
tư là bịa đặt còn lại một phần tư là thành kiến”. Tuy vậy, nếu chịu khó
mò mẫm theo các huyền sử dân gian thì người ta vẫn mong manh còn đôi
chút dấu vết.
Tục ngữ Việt đương đại khẳng định “nói phét như thần”, là
hoàn toàn không vu vơ mà căn cứ trên một hiện thực rất thật. Thần thoại
Hy Lạp sinh động kể, Dớt (tiếng La Mã : Jupiter) vị chúa tể của các thần
là một tay nói dối vô cùng thành thạo. Tất nhiên những dối trá của Dớt
đều hết sức đáng yêu vì hầu như ông chỉ toàn nói dối vợ. Một đàn ông đa
tình mà chính thê lại nồng nặc Hoạn Thư thì không biết nói dối mới là
chuyện lạ. Nối gien bố, con trai ngoại tình của Dớt là Hermex, cũng nói
dối thành Thần. Không phải ngẫu nhiên Hermex (tiếng La Mã : Merquya)
được các thương gia trân trọng thờ là thần bảo vệ nghề buôn bán. Cho đến
thời cận đại, các đội thương thuyền và các ngân hàng ở Âu Châu vẫn
thường để logo mang hình Hermex.
Một điều nhân văn rất dễ nhận thấy trong ngày “cá tháng
tư”, tuy những thông tin đưa ra không được chính xác cho lắm, nhưng đều
vui vẻ mang màu sắc lạc quan giễu cợt. Ở ta, người bình dân Việt cũng
rất thích lối đùa cợt này, dân gian quen gọi những người biết nói khoác
kiểu như vậy là “nói Trạng”. Kho tàng chuyện Trạng của người Việt vừa
phong phú vừa sâu sắc đến mức, các học giả uyên bác ở các viện xa xỉ
uyên bác cũng đang loay hoay chưa biết xếp nó vào thể loại nào. “Loại
ý kiến thứ nhất xếp chuyện Trạng vào chuyện cười… Loại thứ 2 xếp chuyện
Trạng vào truyện cổ tích sinh hoạt…Loại thứ 3 xếp chuyện Trạng vào giai
thoại dân gian…”. (Tổng tập VH dân gian – NXB Khoa Học XH – trang 16).
Cho dù đang cơ nhỡ học thuật như vậy nhưng chuyện Trạng
Quỳnh – Trạng Lợn ở ngoài Bắc, chuyện ông Ó – bác Ba Phi ở trong Nam,
vẫn được vô số người tử tế giản dị xem là một trong vài đỉnh cao tinh
hoa của trí tuệ Việt. Đương nhiên, nói phét mà vẫn được tin thì bây giờ
đã tuyệt hiếm. Lác đác chỉ còn thấy trong vài thi sĩ bơn bớt làm thơ
quay sang viết phê bình văn học. Hoặc giả, ở những thương gia mặt mũi
nhớn nhác đang miệt mài đầu tư vào các dự án nhà chung cư cao cấp.
Cùng với những đớn đau trung thực, ngày nói dối “cá tháng
tư” luôn được nhân loại coi là một bản sắc tuyệt vời văn hoá. Nó giống
hệt như hai mặt của một lanh canh đồng xu, làm người ta vừa yêu vừa
chán, vừa hoang mang lẫn lộn.
————
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
- "Vài Chuyện Buồn 30 Tháng 4" - by Trần Văn Giang (ghi lại).
- "Sinh Nhật Buồn" - by Khuất Đẩu / Trần Văn Giang (ghi lại).
- Sự thật về “Nước mắm Việt Hương” của Tàu (?) - by Kỳ Đỗ / Trần Văn Giang (ghi lại).
- "Người Mỹ và người Việt khác nhau ở chỗ này !" - by Nguyễn Đắc Phúc / Trần Văn Giang (ghi lại)
- Lịch sử và hoài nghi _ Trần Thế Kỷ
Nói phét thành thần
Toàn chuyện vĩ mô kinh hoàng trời long đất lở. Ví như, giá vàng đang cao ngất nghểu bỗng đại hạ giá, ê hề, tự do nhan nhản bầy bán ở tất cả các cửa tiệm hớt tóc thanh nữ. Hoặc chuyện ly kỳ một tổng giám đốc của ngành xây dựn
Tác giả: Nguyễn Việt Hà
Khoảng gần 500 năm nay, ở những quốc gia mang đậm đà văn hoá phương Tây thường có một ngày cực kỳ đặc biệt. Vào sáng sớm của ngày hôm đó, trên các phương tiện chính thức truyền thông, người ta được phép và cho phép nhau lung tung nói dối.
Toàn chuyện vĩ mô kinh hoàng trời long đất lở. Ví như, giá
vàng đang cao ngất nghểu bỗng đại hạ giá, ê hề, tự do nhan nhản bầy bán ở
tất cả các cửa tiệm hớt tóc thanh nữ. Hoặc chuyện ly kỳ một tổng giám
đốc của ngành xây dựng khét tiếng đểu giả tham nhũng tiền nghìn tỉ,
nhưng khi bị cảnh sát tới khám nhà thì duy nhất chỉ tìm thấy trong sâu
két sắt vẻn vẹn trong trắng hai tập thơ tình. Những người lương thiện
thăng hoa cả tin, chao ôi là sung sướng, quên hẳn mọi đói khổ rét đậm
rét hại lẫn lạm phát, quên hẳn mọi lời hứa hão từ những quan chức hình
như trung thực, tung tăng rủ nhau đi xem phim nội, kịch nội, bóng đá
nội. Sâm sẩm chiều tan về bật tivi, thì mới ngây thơ ngớ ra hôm nay là
ngày “cá tháng tư” mà nguyên gốc tiếng Frăngse gọi là Poisson d’avril.
Cái ngày có linh tinh hy vọng và thất vọng này, tương
truyền bắt đầu từ thời vua Pháp Charles lX, khi vào năm 1564 ông ta
quyết định áp dụng lịch cải cách Gregoria. Đại loại, không coi ngày 1/4
là ngày đầu năm mới dương lịch nữa. Tuy nhiên, hoặc do thông tin hồi ấy
yếu kém hoặc quan liêu hành chính, nên nhiều người vô thức lẫn ý thức cố
tình không biết vẫn vui vẻ đùa, gửi thiệp chúc tụng nhau.
Từ thăm thẳm xa xưa, lúc con người ta chưa có tiếng nói thì
việc dối trá là tuyệt nhiên không thấy. Im lặng là vàng. Đói thì ăn,
khát thì uống. Ghét mặt đứa nào thì lạnh lùng lắc đầu, yêu một ai đấy
thì nồng nhiệt gật đầu. Rồi cái gọi là “văn minh” hung dữ phát triển,
ngoài bản năng tứ khoái người ta bỗng cồn cào thèm muốn danh lợi. Từ đám
thượng lưu đến bọn hạ tiện, tất thẩy đều khát khao tranh “khẩu phần sư
tử”. Mà muốn đoạt danh hay thủ lợi thì chẳng bằng gì phải tàn nhẫn biết
cách giấu đi những suy tư thực. Phải vậy chăng mà ngôn và ngữ xuất hiện,
có lẽ nó tha hoá xuất phát từ nhu cầu nham hiểm muốn che đậy ý nghĩ.
Cho đến nay, lịch sử vẫn bất lực chưa biết ai là người đầu
tiên nói dối, bởi bản chất của lịch sử thành văn là mơ hồ ảo. Triết gia
kiêm sử gia rất lớn người Anh, Bettran Russel chua chát “Lịch sử ba phần
tư là bịa đặt còn lại một phần tư là thành kiến”. Tuy vậy, nếu chịu khó
mò mẫm theo các huyền sử dân gian thì người ta vẫn mong manh còn đôi
chút dấu vết.
Tục ngữ Việt đương đại khẳng định “nói phét như thần”, là
hoàn toàn không vu vơ mà căn cứ trên một hiện thực rất thật. Thần thoại
Hy Lạp sinh động kể, Dớt (tiếng La Mã : Jupiter) vị chúa tể của các thần
là một tay nói dối vô cùng thành thạo. Tất nhiên những dối trá của Dớt
đều hết sức đáng yêu vì hầu như ông chỉ toàn nói dối vợ. Một đàn ông đa
tình mà chính thê lại nồng nặc Hoạn Thư thì không biết nói dối mới là
chuyện lạ. Nối gien bố, con trai ngoại tình của Dớt là Hermex, cũng nói
dối thành Thần. Không phải ngẫu nhiên Hermex (tiếng La Mã : Merquya)
được các thương gia trân trọng thờ là thần bảo vệ nghề buôn bán. Cho đến
thời cận đại, các đội thương thuyền và các ngân hàng ở Âu Châu vẫn
thường để logo mang hình Hermex.
Một điều nhân văn rất dễ nhận thấy trong ngày “cá tháng
tư”, tuy những thông tin đưa ra không được chính xác cho lắm, nhưng đều
vui vẻ mang màu sắc lạc quan giễu cợt. Ở ta, người bình dân Việt cũng
rất thích lối đùa cợt này, dân gian quen gọi những người biết nói khoác
kiểu như vậy là “nói Trạng”. Kho tàng chuyện Trạng của người Việt vừa
phong phú vừa sâu sắc đến mức, các học giả uyên bác ở các viện xa xỉ
uyên bác cũng đang loay hoay chưa biết xếp nó vào thể loại nào. “Loại
ý kiến thứ nhất xếp chuyện Trạng vào chuyện cười… Loại thứ 2 xếp chuyện
Trạng vào truyện cổ tích sinh hoạt…Loại thứ 3 xếp chuyện Trạng vào giai
thoại dân gian…”. (Tổng tập VH dân gian – NXB Khoa Học XH – trang 16).
Cho dù đang cơ nhỡ học thuật như vậy nhưng chuyện Trạng
Quỳnh – Trạng Lợn ở ngoài Bắc, chuyện ông Ó – bác Ba Phi ở trong Nam,
vẫn được vô số người tử tế giản dị xem là một trong vài đỉnh cao tinh
hoa của trí tuệ Việt. Đương nhiên, nói phét mà vẫn được tin thì bây giờ
đã tuyệt hiếm. Lác đác chỉ còn thấy trong vài thi sĩ bơn bớt làm thơ
quay sang viết phê bình văn học. Hoặc giả, ở những thương gia mặt mũi
nhớn nhác đang miệt mài đầu tư vào các dự án nhà chung cư cao cấp.
Cùng với những đớn đau trung thực, ngày nói dối “cá tháng
tư” luôn được nhân loại coi là một bản sắc tuyệt vời văn hoá. Nó giống
hệt như hai mặt của một lanh canh đồng xu, làm người ta vừa yêu vừa
chán, vừa hoang mang lẫn lộn.
————
