Tham Khảo
Phán quyết của PCA và giải pháp Biển Đông
Hôm 12/7/2016, Tòa Trọng Tài Thường Trực (Permanent Court of Arbitration "PCA") ở The Hague (Hà Lan) đã ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines. Tuyên bố của tòa là "không có cơ sở pháp lý"
 |
| Tòa Trọng tài Thường trực tại Image copyrightAP |
Hôm 12/7/2016, Tòa Trọng Tài Thường Trực (Permanent Court of Arbitration
"PCA") ở The Hague (Hà Lan) đã ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông giữa
Trung Quốc và Philippines. Tuyên bố của tòa là "không có cơ sở pháp lý"
cho việc Trung Quốc đòi hỏi "quyền lịch sử" trên những tài nguyên tại
các vùng biển nằm trong bản đồ "đường 9 đoạn" ở Biển Đông mà Thủ tướng
Chu Ân Lai trong tuyên bố ngày 15/8/1951 đã chính thức đưa yêu sách đòi
toàn bộ "chủ quyền" Biển Đông, gây tranh chấp với các nước Brunei, Đài
Loan, Mã Lai, Philippines và Việt Nam.
Trong phán quyết của mình, tòa PCA kết luận, "mặc dù các ngư dân và nhà
hàng hải của Trung Quốc, cũng như của những nước khác, trong lịch sử đã
từng sử dụng các "đảo" ở Biển Đông, nhưng không có bằng chứng nào cho
thấy Trung Quốc trong lịch sử đã từng "độc quyền kiểm soát" các vùng
biển và các nguồn tài nguyên tại đây."
Xin nhắc lại rằng Philippines hôm 22/2/2013 đã đệ đơn kiện Trung Quốc,
theo đó yêu cầu tòa PCA xác định rằng yêu sách chủ quyền về "đường 9
đoạn" của Bắc Kinh là vô hiệu và vi phạm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển (UNCLOS).
Tuy nhiên, cũng cần nói rõ rằng mặc dù phán quyết của tòa PCA trong vụ
kiện này có giá trị pháp lý đối với cả Trung Quốc lẫn Philippines vì hai
nước đều là thành viên của UNCLOS nhưng đây không phải là phán quyết về
"chủ quyền biển đảo", mà chỉ xác định là những "thực thể" nào trên biển
có thể tạo ra chủ quyền lãnh thổ trên các vùng biển xung quanh theo
luật quốc tế.
Phản ứng của các bên liên quan và quốc tế
 |
| Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc, tuyên bố phán quyết này không ảnh hưởng gì tới Trung Quốc |
Tân Hoa Xã đưa tin, Chủ tịch Tập Cận Bình đã phát biểu trong cuộc gặp
với Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, Donald Tusk, và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu,
Jean-Claude Juncker, ở Bắc Kinh ngày 12/7 rằng "chủ quyền của Trung Quốc
ở Biển Đông không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa PCA."
Thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng xác nhận, "quyền chủ quyền
và quyền lãnh thổ" của nước này tại khu vực Biển Đông "không bị ảnh
hưởng bởi phán quyết của tòa PCA". Trung Quốc phản đối và sẽ không bao
giờ chấp nhận bất cứ khiếu nại hay hành động nào dựa trên phán quyết
trên.
"Chính phủ Trung Quốc nhắc lại rằng, liên quan đến vấn đề lãnh thổ và
lãnh hải tranh chấp trên biển, Trung Quốc không chấp nhận bất cứ phán
quyết hay giải pháp nào của bên thứ ba áp đặt với Trung Quốc", lập
trường nhất quán của phía Trung Quốc về việc giải quyết tranh chấp trên
Biển Đông dựa theo nguyên tắc "song phương", giữa các nước trực tiếp
liên quan, trên cơ sở "tôn trọng luật pháp quốc tế".
Và "Chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục tuân thủ luật pháp quốc tế và các
quy tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế, được ghi trong Hiến chương Liên
Hiệp Quốc, bao gồm các nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh
thổ và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tiếp tục hợp
tác với các quốc gia liên quan trực tiếp để giải quyết các tranh chấp có
liên quan ở Biển Đông thông qua đàm phán và tham vấn, phù hợp với luật
pháp quốc tế, nhằm duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực".
Về phía Hoa Kỳ, Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố nói "phán quyết của tòa PCA
là đóng góp quan trọng cho mục tiêu chung nhằm giải quyết tranh chấp
Biển Đông bằng biện pháp hòa bình".
Mặc dù "Hoa Kỳ vẫn còn đang nghiên cứu về phán quyết này và hiện giờ
chưa có bình luận gì về các giá trị của vụ kiện" nhưng Phát ngôn nhân Bộ
ngoại giao Mỹ, John Kirby, nói rằng "phán quyết có tính ràng buộc pháp
lý với cả hai phía và, Mỹ hy vọng Trung Quốc và Philippines tuân thủ các
nghĩa vụ của mình."
Thông cáo cho biết thêm, Hoa Kỳ "khuyến khích các bên tuyên bố chủ quyền
làm rõ yêu sách trên biển của họ phù hợp với luật pháp quốc tế – như
được phản ánh trong Công ước Luật Biển – và làm việc với nhau để quản lý
và giải quyết tranh chấp của họ.
Những bước đi như vậy có thể cung cấp cơ sở cho các cuộc thảo luận nhằm
thu hẹp phạm vi địa lý của các tranh chấp hàng hải của họ, thiết lập các
tiêu chuẩn về hành xử trong các khu vực tranh chấp, và cuối cùng là
giải quyết tranh chấp tiềm ẩn của họ mà không có sự ép buộc hoặc sử dụng
hoặc đe dọa vũ lực."
Trong khi đó, Ngoại trưởng Philippines, Perfecto Yasay, ra tuyên bố chỉ
vài phút sau khi tòa PCA ra phán quyết rằng "Philippines hoan nghênh
phán quyết này" nhưng không quên giải thích rằng "các chuyên gia của họ
còn đang phân tích về phán quyết của tòa PCA" và nêu lên sự quan ngại về
việc thi hành “một cách miễn cưỡng và có kiềm chế” phán quyết được cho
là “quyết định mang tính lịch sử”.
Ông Yasay "kêu gọi các bên kiềm chế và tỉnh táo", và khẳng định
Philippines cam kết sẽ tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước
Quốc tế về Luật Biển (UNCLOS).
 |
| Philippines tuyên bố hoan nghênh phát quyết của Tòa Trọng tài Thường trực |
Dường như Chính phủ Philippines đương nhiệm không muốn làm lớn chuyện và
cũng không muốn ăn mừng cho "thắng lợi" này! Tân tổng thống Duterte đã
tỏ ra thận trọng và ra chỉ dấu cho thấy ông "sẵn sàng hòa giải" để đổi
lại thu hút đầu tư Trung Quốc.
Đài Loan cũng lên tiếng rằng phán quyết này đã "làm thiệt hại nghiêm trọng quyền lợi của họ."
"Chúng tôi xin long trọng tuyên bố rằng chúng tôi chắc chắn sẽ không chấp nhận phán quyết này", Bộ Ngoại giao Đài Loan loan báo.
Một diễn biến khác cũng đáng chú ý, đó là trong lúc Ngoại trưởng Nhật,
Fumio Kishida, ra tuyên bố cho rằng phán quyết của tòa PCA là phán quyết
cuối cùng và mang tính ràng buộc pháp lý, theo đó các bên liên quan
phải tuân thủ phán quyết này, thì Bộ Ngoại giao Ấn cho biết nước này
đang nghiên cứu vấn đề này một cách cẩn thận! Việt Nam, cũng như
Philippines, hoan nghênh phán quyết của tòa PCA và cho biết Việt Nam sẽ
có tuyên bố về nội dung phán quyết.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, Lê Hải Bình, cho biết "Việt Nam
một lần nữa khẳng định lập trường nhất quán của mình về vụ kiện này như
đã được thể hiện đầy đủ trong Tuyên bố ngày 5/12/2014 của Bộ Ngoại giao
Việt Nam gửi Tòa PCA... Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ việc giải quyết các
tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình...
“Việt Nam tiếp tục khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa, chủ quyền đối với nội thủy và lãnh hải, quyền chủ
quyền và quyền tài phán đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa
của Việt Nam được xác định phù hợp với Công ước của Liên Hiệp Quốc về
Luật Biển năm 1982, cũng như tất cả các quyền và lợi ích pháp lý của
Việt Nam liên quan đến các cấu trúc địa lý thuộc hai quần đảo Hoàng Sa
và Trường Sa".
Cơ sở pháp lý và giải pháp chính trị
 |
| Trung Quốc diễn tập quân sự sử dụng đạn thật ở Biển Đông ngay trước khi Tòa Trọng tài ra phán quyết một vài ngày |
Phán quyết của tòa PCA có hai điều quan trọng: thứ nhất, tòa bác bỏ yêu
sách "chủ quyền về đường 9 đoạn trên Biển Đông" của Trung Quốc dựa theo
"quyền lịch sử" và thứ hai, tòa xem xét "tư cách pháp lý" đối với những
thực thể như "bãi đá ngầm, bãi đá và đảo" trong vùng biển nói trên.
Tòa kết luận rằng không một "thực thể" nào do Trung Quốc tuyên bố chủ
quyền có đủ điều kiện xác lập "vùng đặc quyền kinh tế" theo Công ước
Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982. Và theo quan điểm của tòa, những "thực
thể" này phải được xem xét, đánh giá dựa trên "nguyên trạng tự nhiên"
bằng "những chứng cứ lịch sử", chứ không phải dựa trên "hiện trạng".
Rõ ràng với phán quyết này, "Biển Đông" sẽ trở lại nguyên trạng như trước ngày Philippines kiện Trung Quốc ra tòa năm 2013.
Vấn đề "chủ quyền" Biển Đông không thể giải quyết bằng pháp lý vì đây là
vấn đề chính trị nên chỉ có thể giải quyết bằng chính trị.
Trung Quốc đã tuyên bố không nhìn nhận phán quyết và phủ nhận quyền tài phán của tòa PCA.
Trong lịch sử cũng chưa có một quốc gia nào trong năm nước thành viên
thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ chấp nhận một phán quyết tương tự
của tòa PCA thì việc Trung Quốc không tuân thủ không phải là chuyện lạ.
Hơn thế nữa, Mỹ cũng không phải là thành viên của UNCLOS.
Chúng ta cũng biết rằng việc tôn trọng và thực thi luật pháp quốc tế phụ
thuộc vào thiện chí cũng như những tính toán của từng quốc gia một.
 |
| Người dân Philippines biểu tình trước tòa lãnh sự của Trung Quốc trước khi phán quyết của Tòa Trọng tài được công bố |
Liệu Trung Quốc có tuân thủ phán quyết này không, tùy thuộc vào rất
nhiều yếu tố nhưng cái chính vẫn là tương quan quyền lực và cán cân
quyền lợi. Trung Quốc vẫn phải tính thiệt hơn khi ra quyết định cuối
cùng.
Theo tinh thần đó, bất cứ một quyết định nào liên quan đến khu vực Á
Châu-Thái Bình Dương cũng không thể loại bỏ Trung Quốc, nếu như không
muốn thất bại.
Với phán quyết này của tòa PCA, Trung Quốc đã gần như mất trắng Biển
Đông. Cho dù đây có là một tính toán sai lầm của Trung Quốc đi chăng nữa
thì thời điểm này vẫn còn có cơ hội trước khi quá muộn.
Một giải pháp đôi bên cùng có lợi vẫn còn kịp để giúp Trung Quốc và các
bên liên quan thoát cảnh "đối đầu" thậm chí "phiêu lưu quân sự" vì chắc
chắn rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ đơn phương từ bỏ chủ quyền trên
Biển Đông cho dù họ thật sự không muốn chiến tranh.
Và vì tòa PCA cũng không ra phán quyết về vấn đề chủ quyền của Biển Đông
nên đây là cơ hội để các bên có tranh chấp tại Biển Đông "tạm gác lại
hoặc từ bỏ hẳn" vấn đề chủ quyền và tuyên bố đặt toàn bộ vùng đang có
tranh chấp dưới quyền tài phán của Liên Hiệp Quốc, từ đó thảo luận và đi
đến thành lập một ủy ban quốc tế quản trị sự hợp tác và phát triển
chung khu vực tranh chấp.
Điều này cũng phù hợp với thông cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm
12/7/2016 rằng Mỹ "khuyến khích các bên tuyên bố chủ quyền làm rõ yêu
sách trên biển của họ phù hợp với luật pháp quốc tế... và làm việc với
nhau để quản lý và giải quyết tranh chấp của họ."
Như đã trình bày, đây chỉ là một biện pháp tạm thời, vì thế, vấn đề chủ
quyền nên được đặt sang một bên trong việc chấp nhận một "modus
vivendi", tức là một "thoả thuận của những điểm bất đồng", đặc biệt là
liên quan đến tranh chấp chủ quyền của quần đảo Trường Sa, vì tính đa
phương của nó.
Bản chất của sự tranh chấp đặc biệt này sẽ buộc tất cả các quốc gia có
yêu sách cùng nhau làm việc, hướng tới việc tìm kiếm một giải pháp khả
dĩ chấp nhận được cho tất cả.
Bản đồ với 'đường chín đoạn' của Trung Quốc đưa ra khẳng định chủ quyền tại Biển Đông
Cuối cùng, một hợp tác để khai thác chung các nguồn tài nguyên ở Trường
Sa có thể sẽ không được chấp nhận bởi tất cả các nước có liên quan. Tuy
nhiên, nó sẽ là một bước tiến vững chắc để làm giảm bớt căng thẳng trong
khu vực.
Hoa Kỳ có thể không dám nói Trung Quốc phải làm gì, nhưng Hoa Kỳ có thể
thuyết phục các đối tác, đồng minh của họ có can dự vào các tranh chấp
chủ quyền Biển Đông để xem xét một chương trình hợp tác phát triển dưới
sự giám sát quốc tế.
Luật pháp quốc tế chưa chắc đảm bảo hoà bình, ngay cả trong ngắn hạn,
nhưng một giải pháp đa phương qua hình thức của một hợp tác phát triển
và thăm dò tài nguyên chung dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, mặc dù
có khó khăn để thực hiện, là một giải pháp hoàn toàn khả thi.
Đối với những quốc gia liên quan không muốn tham gia, Mỹ nên nói rõ với
họ rằng đây không phải là một giải pháp lâu dài nhưng là một biện pháp
tạm thời để ngăn chặn, hoặc ít nhất là giảm, khả năng đối đầu thù địch,
vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng chung cho khu vực.
Tóm lại, vấn đề Biển Đông không phải là vấn đề của khu vực mà là vấn đề
của thế giới. Mà đã là vấn đề của thế giới nên để cho thế giới giải
quyết. Xin nhắc lại quan điểm của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton,
đưa ra tại Hà Nội hồi tháng 7 năm 2010 rằng, Hoa Kỳ không đứng về phía
bên nào trong tranh chấp này, mà Hoa Kỳ chỉ đóng vai trò giúp đỡ các
nước tranh chấp đi đến đàm phán và sử dụng một cơ chế quốc tế để giải
quyết vấn đề này.
Luật sư Vũ Đức Khanh
Gửi riêng cho BBCVietnamese.com từ Canada
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, luật sư Vũ Đức Khanh từ Canada.
(BBC)
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
Phán quyết của PCA và giải pháp Biển Đông
Hôm 12/7/2016, Tòa Trọng Tài Thường Trực (Permanent Court of Arbitration "PCA") ở The Hague (Hà Lan) đã ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines. Tuyên bố của tòa là "không có cơ sở pháp lý"
|
| Tòa Trọng tài Thường trực tại Image copyrightAP |
Hôm 12/7/2016, Tòa Trọng Tài Thường Trực (Permanent Court of Arbitration
"PCA") ở The Hague (Hà Lan) đã ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông giữa
Trung Quốc và Philippines. Tuyên bố của tòa là "không có cơ sở pháp lý"
cho việc Trung Quốc đòi hỏi "quyền lịch sử" trên những tài nguyên tại
các vùng biển nằm trong bản đồ "đường 9 đoạn" ở Biển Đông mà Thủ tướng
Chu Ân Lai trong tuyên bố ngày 15/8/1951 đã chính thức đưa yêu sách đòi
toàn bộ "chủ quyền" Biển Đông, gây tranh chấp với các nước Brunei, Đài
Loan, Mã Lai, Philippines và Việt Nam.
Trong phán quyết của mình, tòa PCA kết luận, "mặc dù các ngư dân và nhà
hàng hải của Trung Quốc, cũng như của những nước khác, trong lịch sử đã
từng sử dụng các "đảo" ở Biển Đông, nhưng không có bằng chứng nào cho
thấy Trung Quốc trong lịch sử đã từng "độc quyền kiểm soát" các vùng
biển và các nguồn tài nguyên tại đây."
Xin nhắc lại rằng Philippines hôm 22/2/2013 đã đệ đơn kiện Trung Quốc,
theo đó yêu cầu tòa PCA xác định rằng yêu sách chủ quyền về "đường 9
đoạn" của Bắc Kinh là vô hiệu và vi phạm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển (UNCLOS).
Tuy nhiên, cũng cần nói rõ rằng mặc dù phán quyết của tòa PCA trong vụ
kiện này có giá trị pháp lý đối với cả Trung Quốc lẫn Philippines vì hai
nước đều là thành viên của UNCLOS nhưng đây không phải là phán quyết về
"chủ quyền biển đảo", mà chỉ xác định là những "thực thể" nào trên biển
có thể tạo ra chủ quyền lãnh thổ trên các vùng biển xung quanh theo
luật quốc tế.
Phản ứng của các bên liên quan và quốc tế
|
| Chủ tịch Tập Cận Bình, Trung Quốc, tuyên bố phán quyết này không ảnh hưởng gì tới Trung Quốc |
Tân Hoa Xã đưa tin, Chủ tịch Tập Cận Bình đã phát biểu trong cuộc gặp
với Chủ tịch Hội đồng Châu Âu, Donald Tusk, và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu,
Jean-Claude Juncker, ở Bắc Kinh ngày 12/7 rằng "chủ quyền của Trung Quốc
ở Biển Đông không bị ảnh hưởng bởi phán quyết của tòa PCA."
Thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng xác nhận, "quyền chủ quyền
và quyền lãnh thổ" của nước này tại khu vực Biển Đông "không bị ảnh
hưởng bởi phán quyết của tòa PCA". Trung Quốc phản đối và sẽ không bao
giờ chấp nhận bất cứ khiếu nại hay hành động nào dựa trên phán quyết
trên.
"Chính phủ Trung Quốc nhắc lại rằng, liên quan đến vấn đề lãnh thổ và
lãnh hải tranh chấp trên biển, Trung Quốc không chấp nhận bất cứ phán
quyết hay giải pháp nào của bên thứ ba áp đặt với Trung Quốc", lập
trường nhất quán của phía Trung Quốc về việc giải quyết tranh chấp trên
Biển Đông dựa theo nguyên tắc "song phương", giữa các nước trực tiếp
liên quan, trên cơ sở "tôn trọng luật pháp quốc tế".
Và "Chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục tuân thủ luật pháp quốc tế và các
quy tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế, được ghi trong Hiến chương Liên
Hiệp Quốc, bao gồm các nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh
thổ và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tiếp tục hợp
tác với các quốc gia liên quan trực tiếp để giải quyết các tranh chấp có
liên quan ở Biển Đông thông qua đàm phán và tham vấn, phù hợp với luật
pháp quốc tế, nhằm duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực".
Về phía Hoa Kỳ, Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố nói "phán quyết của tòa PCA
là đóng góp quan trọng cho mục tiêu chung nhằm giải quyết tranh chấp
Biển Đông bằng biện pháp hòa bình".
Mặc dù "Hoa Kỳ vẫn còn đang nghiên cứu về phán quyết này và hiện giờ
chưa có bình luận gì về các giá trị của vụ kiện" nhưng Phát ngôn nhân Bộ
ngoại giao Mỹ, John Kirby, nói rằng "phán quyết có tính ràng buộc pháp
lý với cả hai phía và, Mỹ hy vọng Trung Quốc và Philippines tuân thủ các
nghĩa vụ của mình."
Thông cáo cho biết thêm, Hoa Kỳ "khuyến khích các bên tuyên bố chủ quyền
làm rõ yêu sách trên biển của họ phù hợp với luật pháp quốc tế – như
được phản ánh trong Công ước Luật Biển – và làm việc với nhau để quản lý
và giải quyết tranh chấp của họ.
Những bước đi như vậy có thể cung cấp cơ sở cho các cuộc thảo luận nhằm
thu hẹp phạm vi địa lý của các tranh chấp hàng hải của họ, thiết lập các
tiêu chuẩn về hành xử trong các khu vực tranh chấp, và cuối cùng là
giải quyết tranh chấp tiềm ẩn của họ mà không có sự ép buộc hoặc sử dụng
hoặc đe dọa vũ lực."
Trong khi đó, Ngoại trưởng Philippines, Perfecto Yasay, ra tuyên bố chỉ
vài phút sau khi tòa PCA ra phán quyết rằng "Philippines hoan nghênh
phán quyết này" nhưng không quên giải thích rằng "các chuyên gia của họ
còn đang phân tích về phán quyết của tòa PCA" và nêu lên sự quan ngại về
việc thi hành “một cách miễn cưỡng và có kiềm chế” phán quyết được cho
là “quyết định mang tính lịch sử”.
Ông Yasay "kêu gọi các bên kiềm chế và tỉnh táo", và khẳng định
Philippines cam kết sẽ tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước
Quốc tế về Luật Biển (UNCLOS).
|
| Philippines tuyên bố hoan nghênh phát quyết của Tòa Trọng tài Thường trực |
Dường như Chính phủ Philippines đương nhiệm không muốn làm lớn chuyện và
cũng không muốn ăn mừng cho "thắng lợi" này! Tân tổng thống Duterte đã
tỏ ra thận trọng và ra chỉ dấu cho thấy ông "sẵn sàng hòa giải" để đổi
lại thu hút đầu tư Trung Quốc.
Đài Loan cũng lên tiếng rằng phán quyết này đã "làm thiệt hại nghiêm trọng quyền lợi của họ."
"Chúng tôi xin long trọng tuyên bố rằng chúng tôi chắc chắn sẽ không chấp nhận phán quyết này", Bộ Ngoại giao Đài Loan loan báo.
Một diễn biến khác cũng đáng chú ý, đó là trong lúc Ngoại trưởng Nhật,
Fumio Kishida, ra tuyên bố cho rằng phán quyết của tòa PCA là phán quyết
cuối cùng và mang tính ràng buộc pháp lý, theo đó các bên liên quan
phải tuân thủ phán quyết này, thì Bộ Ngoại giao Ấn cho biết nước này
đang nghiên cứu vấn đề này một cách cẩn thận! Việt Nam, cũng như
Philippines, hoan nghênh phán quyết của tòa PCA và cho biết Việt Nam sẽ
có tuyên bố về nội dung phán quyết.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, Lê Hải Bình, cho biết "Việt Nam
một lần nữa khẳng định lập trường nhất quán của mình về vụ kiện này như
đã được thể hiện đầy đủ trong Tuyên bố ngày 5/12/2014 của Bộ Ngoại giao
Việt Nam gửi Tòa PCA... Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ việc giải quyết các
tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình...
“Việt Nam tiếp tục khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa, chủ quyền đối với nội thủy và lãnh hải, quyền chủ
quyền và quyền tài phán đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa
của Việt Nam được xác định phù hợp với Công ước của Liên Hiệp Quốc về
Luật Biển năm 1982, cũng như tất cả các quyền và lợi ích pháp lý của
Việt Nam liên quan đến các cấu trúc địa lý thuộc hai quần đảo Hoàng Sa
và Trường Sa".
Cơ sở pháp lý và giải pháp chính trị
|
| Trung Quốc diễn tập quân sự sử dụng đạn thật ở Biển Đông ngay trước khi Tòa Trọng tài ra phán quyết một vài ngày |
Phán quyết của tòa PCA có hai điều quan trọng: thứ nhất, tòa bác bỏ yêu
sách "chủ quyền về đường 9 đoạn trên Biển Đông" của Trung Quốc dựa theo
"quyền lịch sử" và thứ hai, tòa xem xét "tư cách pháp lý" đối với những
thực thể như "bãi đá ngầm, bãi đá và đảo" trong vùng biển nói trên.
Tòa kết luận rằng không một "thực thể" nào do Trung Quốc tuyên bố chủ
quyền có đủ điều kiện xác lập "vùng đặc quyền kinh tế" theo Công ước
Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982. Và theo quan điểm của tòa, những "thực
thể" này phải được xem xét, đánh giá dựa trên "nguyên trạng tự nhiên"
bằng "những chứng cứ lịch sử", chứ không phải dựa trên "hiện trạng".
Rõ ràng với phán quyết này, "Biển Đông" sẽ trở lại nguyên trạng như trước ngày Philippines kiện Trung Quốc ra tòa năm 2013.
Vấn đề "chủ quyền" Biển Đông không thể giải quyết bằng pháp lý vì đây là
vấn đề chính trị nên chỉ có thể giải quyết bằng chính trị.
Trung Quốc đã tuyên bố không nhìn nhận phán quyết và phủ nhận quyền tài phán của tòa PCA.
Trong lịch sử cũng chưa có một quốc gia nào trong năm nước thành viên
thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ chấp nhận một phán quyết tương tự
của tòa PCA thì việc Trung Quốc không tuân thủ không phải là chuyện lạ.
Hơn thế nữa, Mỹ cũng không phải là thành viên của UNCLOS.
Chúng ta cũng biết rằng việc tôn trọng và thực thi luật pháp quốc tế phụ
thuộc vào thiện chí cũng như những tính toán của từng quốc gia một.
|
| Người dân Philippines biểu tình trước tòa lãnh sự của Trung Quốc trước khi phán quyết của Tòa Trọng tài được công bố |
Liệu Trung Quốc có tuân thủ phán quyết này không, tùy thuộc vào rất
nhiều yếu tố nhưng cái chính vẫn là tương quan quyền lực và cán cân
quyền lợi. Trung Quốc vẫn phải tính thiệt hơn khi ra quyết định cuối
cùng.
Theo tinh thần đó, bất cứ một quyết định nào liên quan đến khu vực Á
Châu-Thái Bình Dương cũng không thể loại bỏ Trung Quốc, nếu như không
muốn thất bại.
Với phán quyết này của tòa PCA, Trung Quốc đã gần như mất trắng Biển
Đông. Cho dù đây có là một tính toán sai lầm của Trung Quốc đi chăng nữa
thì thời điểm này vẫn còn có cơ hội trước khi quá muộn.
Một giải pháp đôi bên cùng có lợi vẫn còn kịp để giúp Trung Quốc và các
bên liên quan thoát cảnh "đối đầu" thậm chí "phiêu lưu quân sự" vì chắc
chắn rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ đơn phương từ bỏ chủ quyền trên
Biển Đông cho dù họ thật sự không muốn chiến tranh.
Và vì tòa PCA cũng không ra phán quyết về vấn đề chủ quyền của Biển Đông
nên đây là cơ hội để các bên có tranh chấp tại Biển Đông "tạm gác lại
hoặc từ bỏ hẳn" vấn đề chủ quyền và tuyên bố đặt toàn bộ vùng đang có
tranh chấp dưới quyền tài phán của Liên Hiệp Quốc, từ đó thảo luận và đi
đến thành lập một ủy ban quốc tế quản trị sự hợp tác và phát triển
chung khu vực tranh chấp.
Điều này cũng phù hợp với thông cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm
12/7/2016 rằng Mỹ "khuyến khích các bên tuyên bố chủ quyền làm rõ yêu
sách trên biển của họ phù hợp với luật pháp quốc tế... và làm việc với
nhau để quản lý và giải quyết tranh chấp của họ."
Như đã trình bày, đây chỉ là một biện pháp tạm thời, vì thế, vấn đề chủ
quyền nên được đặt sang một bên trong việc chấp nhận một "modus
vivendi", tức là một "thoả thuận của những điểm bất đồng", đặc biệt là
liên quan đến tranh chấp chủ quyền của quần đảo Trường Sa, vì tính đa
phương của nó.
Bản chất của sự tranh chấp đặc biệt này sẽ buộc tất cả các quốc gia có
yêu sách cùng nhau làm việc, hướng tới việc tìm kiếm một giải pháp khả
dĩ chấp nhận được cho tất cả.
Bản đồ với 'đường chín đoạn' của Trung Quốc đưa ra khẳng định chủ quyền tại Biển Đông
Cuối cùng, một hợp tác để khai thác chung các nguồn tài nguyên ở Trường
Sa có thể sẽ không được chấp nhận bởi tất cả các nước có liên quan. Tuy
nhiên, nó sẽ là một bước tiến vững chắc để làm giảm bớt căng thẳng trong
khu vực.
Hoa Kỳ có thể không dám nói Trung Quốc phải làm gì, nhưng Hoa Kỳ có thể
thuyết phục các đối tác, đồng minh của họ có can dự vào các tranh chấp
chủ quyền Biển Đông để xem xét một chương trình hợp tác phát triển dưới
sự giám sát quốc tế.
Luật pháp quốc tế chưa chắc đảm bảo hoà bình, ngay cả trong ngắn hạn,
nhưng một giải pháp đa phương qua hình thức của một hợp tác phát triển
và thăm dò tài nguyên chung dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc, mặc dù
có khó khăn để thực hiện, là một giải pháp hoàn toàn khả thi.
Đối với những quốc gia liên quan không muốn tham gia, Mỹ nên nói rõ với
họ rằng đây không phải là một giải pháp lâu dài nhưng là một biện pháp
tạm thời để ngăn chặn, hoặc ít nhất là giảm, khả năng đối đầu thù địch,
vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng chung cho khu vực.
Tóm lại, vấn đề Biển Đông không phải là vấn đề của khu vực mà là vấn đề
của thế giới. Mà đã là vấn đề của thế giới nên để cho thế giới giải
quyết. Xin nhắc lại quan điểm của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton,
đưa ra tại Hà Nội hồi tháng 7 năm 2010 rằng, Hoa Kỳ không đứng về phía
bên nào trong tranh chấp này, mà Hoa Kỳ chỉ đóng vai trò giúp đỡ các
nước tranh chấp đi đến đàm phán và sử dụng một cơ chế quốc tế để giải
quyết vấn đề này.
Luật sư Vũ Đức Khanh
Gửi riêng cho BBCVietnamese.com từ Canada
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, luật sư Vũ Đức Khanh từ Canada.
(BBC)
