Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Boeing sa thải giám đốc điều hành Dennis Muilenburg, một tuần sau khi gã khổng lồ hàng không vũ trụ tuyên bố ngừng sản xuất máy bay phản lực 737 MAX. Dòng máy bay bán chạy nhất của công ty đã bị các cơ quan quản lý khắp thế giới cấm bay từ tháng 3 sau hai vụ tai nạn rơi máy bay khiến 346 người thiệt mạng. David Calhoun, chủ tịch Boeing, đã được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành kiêm chủ tịch nhằm “khôi phục niềm tin” vào công ty, trong bối cảnh giá cổ phiếu Boeing sụt giảm kể từ sau các vụ tai nạn.

Công tố viên Ả Rập Saudi công bố rằng năm người đã bị kết án tử hình và ba người nữa bị bỏ tù liên quan đến vụ sát hại nhà báo bất đồng chính kiến Jamal Khashoggi ở Istanbul vào tháng 10 năm ngoái. Đáng tranh cãi hơn, vị công tố này cũng cho biết Saud al-Qahtani, cố vấn đầy quyền lực của thái tử Ả Rập Saudi và là nhà lãnh đạo trên thực tế, Muhammad bin Salman, đã bị điều tra nhưng không bị cáo buộc bất kì tội danh nào.

Đảng Dân chủ Tự do Uzbekistan giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lập pháp toàn quốc vào ngày Chủ nhật, chiếm 43 trong số 128 ghế tính đến nay. 22 ghế nữa ở Hạ viện sẽ được quyết định trong vòng bỏ phiếu thứ hai vào tháng tới. Các nhà quan sát bầu cử phương Tây chỉ trích cuộc bầu cử tồn tại “rất nhiều bất thường nghiêm trọng”.

Trung Quốc tuyên bố sẽ cắt giảm thuế nhập khẩu đối với 859 mặt hàng, bao gồm thịt lợn đông lạnh, kể từ ngày 1 tháng 1. Bộ tài chính nước này cho biết các thay đổi về thuế quan này là nhằm “tăng lượng nhập khẩu các sản phẩm hiện đang tương đối thiếu hụt ở trong nước”. Động thái là một tín hiệu tích cực trước thềm việc dự kiến ký kết một thỏa thuận thương mại “giai đoạn một” giữa Mỹ và Trung Quốc.

Credit Suisse thừa nhận họ đưa ra hướng dẫn thực hiện giám sát đối với một giám đốc điều hành thứ hai sau khi bác bỏ một sự cố tương tự trước đó và gọi nó là một “sự kiện duy nhất”. Một cuộc điều tra của hãng luật Homburger cho thấy Tidjane Thiam, giám đốc điều hành (CEO) của ngân hàng, không biết gì về vụ giám sát. Thay vào đó, lỗi được xác định thuộc về cựu giám đốc vận hành (COO) Pierre-Olivier Bouée.

Trung Quốc phủ nhận các cáo buộc về lao động cưỡng bức tại một nhà tù ở Thượng Hải sau khi một cô gái trẻ tìm thấy một lời nhắn trong thiệp Giáng sinh được bán bởi Tesco, đại gia siêu thị của Anh, nói rằng nó được sản xuất bởi các tù nhân. Lời nhắn trong thẻ như sau: “Chúng tôi là tù nhân ngoại quốc ở nhà tù Qingpu Thượng Hải. Bị cưỡng bức lao động”.

TIÊU ĐIỂM

Hôm nay, chúng tôi điểm lại các thông tin về khoa học.

Xếp hạng tác hại các chất gây nghiện

Tại sao đồ uống có cồn là hợp pháp trong khi các chất gây nghiện khác thì không? Ủy ban Toàn cầu về Chính sách Dược phẩm kết luận rằng các luật dược phẩm có ít cơ sở khoa học và đổ lỗi cho hệ thống phân loại của Liên Hợp Quốc (LHQ). Một số loại thuốc, chẳng hạn như morphin, có công dụng y tế, song những loại khác được sử dụng chủ yếu cho mục đích giải trí và được xếp vào loại nguy hiểm nhất bất kể rủi ro. Tuy nhiên trong năm 2010, các chuyên gia đã xếp hạng 20 chất phổ biến dựa trên 16 tác hại, bao gồm cả các tác hại gây ra cho người không sử dụng. Đồ uống có cồn là có hại nhất, theo sau là heroin và crack cocaine.

Các loại thuốc thức thần (psychedelic) được coi là lành tính, mặc cho việc được xếp chung với cocaine và heroin trong hệ thống của LHQ. Bảng xếp hạng này cũng không thật sự hoàn hảo. Xếp hạng cao của đồ uống có cồn một phần là kết quả của việc chúng được sử dụng rộng rãi, gây ra tác hại lớn hơn cho người khác. (Crack cocaine được coi là loại thuốc có hại nhất cho người dùng). Tuy vậy, việc kiểm soát thuốc hợp lý hơn sẽ khiến chúng an toàn hơn – cho cả người dùng và những người xung quanh.

Tốc độ nói và hàm lượng thông tin trong ngôn ngữ

Một số ngôn ngữ, như tiếng Nhật, dường như được nói với tốc độ của một chiếc súng máy; số khác thì không nhanh như vậy. Tuy nhiên, nếu bạn dịch bài viết ngắn này sang tiếng Nhật và đọc to, thời gian đọc sẽ chẳng nhanh hơn tiếng Anh. Hiện tượng này được giải thích trong một bài báo gần đây trên tạp chí Science Advances, cho rằng các ngôn ngữ phải đối mặt với sự đánh đổi giữa tính phức tạp của các âm tiết và tốc độ phát âm.

Các âm tiết phức tạp (như của tiếng Quan thoại hoặc tiếng Thái) mang nhiều thông tin; do đó sẽ khó khăn hơn để đọc và hiểu. Những người nói ngôn ngữ có âm tiết đơn giản, dễ đọc và ít thông tin hơn, phải bù lại bằng cách phải đọc nhanh hơn. Các tác giả của nghiên cứu nhận thấy rằng bất kể các ngôn ngữ nằm ở đâu trên thang đo này, thông tin mà chúng truyền tải mỗi phút là gần như bằng nhau. Theo một cách nào đó, ngôn ngữ giống như con người: những người trông có vẻ nói nhiều chưa chắc đã truyền đạt được nhiều ý tứ hơn.

Mức độ hạnh phúc theo độ tuổi

Cuộc sống bắt đầu ở tuổi bốn mươi, như họ vẫn thường nói: nhiều năm làm việc chăm chỉ bắt đầu mang lại quả ngọt, trong khi nếu may mắn ta vẫn còn một sức khỏe tốt. Lướt qua mức độ hạnh phúc mà người  ta tự xác nhận trên toàn thế giới dường như giúp chứng thực quan điểm này. Gallup, một hãng thăm dò ý kiến, đã yêu cầu người dân ở 157 quốc gia đánh giá mức độ hài lòng với cuộc sống.

Dữ liệu cho thấy hạnh phúc ở những người trong độ tuổi 15-19 là ở mức 5,35 trên 10; sau đó con số này tiếp tục giảm.  Ở độ tuổi 35-39 hạnh phúc chạm đáy, nhưng khoảng 40 cơn trầm cảm của họ dần nguôi ngoai. Ở tuổi 70, hạnh phúc của một cá nhân tăng lên 5,58 điểm. Các con số này không mang tính phổ quát. Các nước thuộc Liên Xô cũ chứng kiến mức độ hạnh phúc giảm đều theo tuổi tác. Biểu đồ của đàn ông Ấn Độ thì có hình chữ U ngược chứ không phải hình dạng thường thấy. Và các dữ liệu này được thu thập chỉ trong năm 2016-18. Các nghiên cứu theo dõi cùng một số người trong nhiều năm đã tìm thấy kết quả tương tự. Hãy chăm sóc sức khỏe bản thân và đừng tuyệt vọng. Cuộc sống sẽ trở nên tốt hơn.

Cần sa và tác động gây thèm ăn

Các bịch snack là một phần của văn hóa pop. Snoop Dogg, một rapper và một người hút cần nổi tiếng, thậm chí đã viết một cuốn sách nấu ăn. Nhưng các bằng chứng thực nghiệm cho thấy hút cần sa gây ra cảm giác thèm đồ ăn vặt vẫn còn hiếm. Kể từ giữa những năm 1990, hơn 30 tiểu bang đã cho phép dùng cần sa vì mục đích y tế và 11 bang khác đã hợp pháp hóa việc sử dụng cho mục đích giải trí. Những thay đổi này đã tạo ra một thí nghiệm tự nhiên cho các nhà nghiên cứu để làm rõ các tác động của cần sa – bao gồm cả việc tiêu thụ thực phẩm.

Bằng cách so sánh số liệu bán hàng từ các quận lân cận nằm dọc biên giới các tiểu bang – một số nơi cần sa là hợp pháp và một số nơi không – Micheal Bagele của Đại học Connecticut và Alberto Chong của Đại học bang Georgia đã ước tính ảnh hưởng của việc hợp pháp hóa cần sa đối với việc bán đồ ăn vặt. Sau khi cần sa vì mục đích giải trí được hợp pháp hóa ở 3 tiểu bang, doanh số kem tăng 3,1%, doanh số bánh quy tăng 4,1% và doanh số khoai tây chiên tăng 5,3%. Trong khi đó, việc hợp pháp hóa cần sa y tế làm giảm doanh số bán rượu bia – một “hiệu ứng thay thế” lớn hơn so với dự đoán của các nhà nghiên cứu.

Quy định về túi nhựa trên thế giới

Thế giới dùng tới 5 nghìn tỷ bao bì nhựa mỗi năm. Chúng có thể làm tắc nghẽn đường thủy, gây hại cho sinh vật biển và cung cấp nơi sinh sản cho muỗi mang mầm bệnh sốt rét. Trong các bãi chôn lấp, chúng có thể mất hàng thế kỷ mới phân hủy. Nhiều chính phủ đã quyết định phải hành động. Hơn 90 nước có một số hình thức cấm. 36 nước khác đặt ra các loại thuế và lệ phí khác. Lệnh cấm đặc biệt phổ biến ở châu Phi. Điều này một phần là do tỷ lệ thu gom và tái chế chất thải tương đối thấp làm cho vấn đề rác thải nhựa trở nên dễ thấy hơn, và một phần là do châu Phi không có cánh vận động hành lang công nghiệp mạnh.

Các luật này vẫn có rất nhiều sơ hở. Nhiều quốc gia chỉ kiểm soát một phần của vòng đời túi nhựa, chẳng hạn như sản xuất, phân phối hoặc thải bỏ. Cách tiếp cận phổ biến nhất là tính phí người mua sắm. Mặc dù việc này làm giảm nhu cầu địa phương, nó lại không giúp giảm xuất khẩu. Nhưng những người phản đối túi nhựa cũng nên thận trọng. Để một túi vải tạo ra ít khí thải nhà kính hơn so với túi nhựa dùng một lần, nó phải được sử dụng tới 131 lần.