Đăng ngày: 17/04/2025 - 15:20Sửa đổi ngày: 17/04/2025 - 19:09

6 phút

(WSJ) – Chính sách thuế quan của Hoa Kỳ nhằm ngăn chận Con Đường Tơ Lụa kết nối Trung Quốc với toàn cầu. Báo tài chính Mỹ The Wall Street Journal hôm 16/04/2025 trích dẫn nhiều nguồn tin thông thạo cho rằng, ngoài những mục tiêu thương mại và đối nội, chính quyền Trump khai chiến với toàn cầu về thuế quan trước hết nhằm « cô lập Trung Quốc ». Washington đàm phán với hơn 70 quốc gia chính là để « ngăn chận hàng Trung Quốc » tràn ra thế giới qua chương trình Một Vành Đai, Một Con Đường mà Bắc Kinh đã khởi động từ 2013.

(AFP) – Chiến tranh thuế của Trump: Lãnh đạo tập đoàn chip bán dẫn Mỹ Nvidia đi Trung Quốc với hy vọng cứu vãn thị trường Hoa Lục. Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, tổng giám đốc của hãng, Jensen Huang,  gốc Đài Loan, đã gặp một quan chức cao cấp Trung Quốc phụ trách thương mại quốc tế tại Bắc Kinh hôm nay, 17/04/2025. Nvidia là một trong các nhà cung cấp chip bán dẫn chính phục vụ cho Trí tuệ nhân tạo (AI). Doanh thu tại Trung Quốc của Nvidia là 17 tỉ đô la (năm 2024), chiếm 13% tổng doanh thu. Dưới thời tổng thống Biden, Washington giới hạn việc xuất sang Trung Quốc các vi mạch GPU tân tiến nhất của Nvidia dùng cho AI. Theo Nvidia, các đòi hỏi mới của chính quyền Mỹ về xuất khẩu một số loại vi mạch GPU có thể khiến hãng thiệt hại 5,5 tỉ đô la riêng trong quý một năm nay.

(AFP) – TSMC  chưa thấy sự thay đổi trong thái độ của khách hàng bất chấp những biện pháp thuế quan của Donald Trump. Tập đoàn sản xuất chip lớn nhất thế giới hôm nay, 17/04/2025, báo cáo lợi nhuận ròng của quý I/2025 đã tăng mạnh 60,3%, đạt 361,56 tỷ NT$ (11,1 tỷ đô la), vượt kỳ vọng. Doanh thu quý này cũng tăng gần 42% so với cùng kỳ năm ngoái.

(Reuters) – Mỹ tăng cường trừng phạt dầu hỏa Iran, nhắm luôn cả vào các cơ sở năng lượng của Teheran ở hải ngoại. Tuy đã nối lại đàm phán về hạt nhân Iran, Washington vẫn chủ trương gây áp lực tối đa. Hôm 16/04/2025, bộ Tài Chính Hoa Kỳ ban hành một đợt trừng phạt mới nhắm vào các « cơ sở năng lượng của Iran ». Trong số này có cả một nhà máy lọc dầu và tàu dầu của Iran được cho là hoạt động để cung cấp dầu hỏa cho Trung Quốc. Qua trung gian cơ sở này, Bắc Kinh bị cáo buộc lách lệnh trừng phạt của phương Tây, mua vào « hơn một tỷ đô la dầu thô của Iran ».

(AFP) – Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA): Viễn cảnh Iran sở hữu vũ khí hạt nhân không còn "xa vời". Mặc dù Iran khẳng định chương trình hạt nhân của mình chỉ phục vụ mục đích dân sự, các quốc gia phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ và Israel, từ lâu nghi ngờ Iran muốn phát triển vũ khí hạt nhân. Ông Rafael Grossi hôm qua, 16/04/2025, cho biết Iran vẫn còn một chặng đường dài trước khi có thể chế tạo vũ khí nguyên tử, nhưng Teheran gần như đã hội đủ điều kiện để làm được điều này. Ông Grossi cũng nhấn mạnh có sự kiểm chứng của quốc tế để bảo đảm tính "hòa bình" của chương trình hạt nhân Iran, thay vì chỉ tin vào những khẳng định của phía Teheran.

(AFP) – Tập hợp tại Paris và Marseille tỏ tình liên đới với các phóng viên thiệt mạng tại Gaza. Chiều ngày 16/04/2025, hơn 200 nhà báo Pháp đã tập hợp trước Nhà Hát Bastille, Paris và hơn 150 người ở thành phố Marseille, miền nam nước Pháp để tỏ tình liên đới với gần 200 phóng viên đã thiệt mạng tại Gaza từ tháng 10/2023. Gaza là nơi « chôn nhiều xác các nhà báo nhất » trên thế giới. Tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới lưu ý Gaza là nơi duy nhất mà một nhà báo thiệt mạng trong lúc tác nghiệp bị gọi là « quân khủng bố ».

(AFP) – Miến Điện ân xá cho gần 5.000 tù nhân nhân dịp năm mới. Chính quyền quân sự hôm nay, 17/04/2025, thông báo sẽ phóng thích 4.893 tù nhân trong đợt ân xá đầu năm mới. Nhiều tù nhân khác cũng được giảm án tù, ngoại trừ những kẻ phạm trọng tội. Mặc dù thường xuyên có các đợt ân xá nhân các dịp lễ quốc gia hoặc lễ hội Phật giáo, nhiều tù nhân chính trị nổi bật, trong đó có bà Aung San Suu Kyi, vẫn bị giam giữ.

(AFP) – Phụ nữ là người có cơ thể phụ nữ : Các hiệp hội bảo vệ người chuyển giới lo ngại các hậu quả sau phán quyết của Tòa án Tối cao Anh. Hôm qua, 16/04/2025, năm thẩm phán của cơ quan tư pháp cao cấp nhất nước Anh đã thống nhất đưa ra phán quyết khẳng định mối liên hệ giữa người phụ nữ và cơ quan sinh dục phụ nữ có từ khi sinh. Theo các thẩm phán, phán quyết này là cơ sở hợp pháp cho các quyết định loại trừ người chuyển giới thành nữ tại một số cơ sở được coi là chỉ dành riêng cho « phụ nữ », như một số trung tâm tạm trú hay bệnh viện. Phán quyết nói trên là kết quả của cuộc chiến pháp lý kéo dài 4 năm giữa chính quyền xứ Scotland, kiên quyết bảo vệ quyền của những người chuyển giới, và hiệp hội nữ quyền « For Women Scotland ».

(AFP) – Hiệp hội các Giám mục Pháp kêu gọi Vatican mở hồ sơ liên quan đến tu sĩ Pierre. Bà Véronique Margron, chủ tịch Hiệp hội các tu sĩ và nữ tu Pháp (Corref) hôm nay, 17/04/2025, đã yêu cầu mở tất cả các hồ sơ liên quan đến tu sĩ Pierre, bao gồm cả những hồ sơ của Vatican, để các nhà nghiên cứu và nhà báo có thể điều tra về hành vi lạm dụng tình dục của ông cũng như sự miễn trừ mà ông được hưởng. Một cuốn sách điều tra cho thấy dường như từ mùa thu năm 1955, Vatican đã biết về những cáo buộc nhắm vào tu sĩ Pierre. Mặc dù vậy, ông vẫn có thể tiếp tục công việc mà không bị trừng phạt, nhờ vào sự thờ ơ của các quan chức trong Giáo hội Công Giáo. Hội đồng Giám mục Pháp đã thông báo sẽ liên hệ với Vatican để làm rõ vụ việc này.

Thuế quan : Cuộc rút lui hỗn loạn của Donald Trump

Les Echos cho rằng ông Trump « Một bước tiến, hai bước lùi ». Bức tường quan thuế vừa được dựng lên đã có những lỗ thủng vì các quyết định miễn thuế tùy tiện. Bản thân tổng thống đang đàm phán những đặc quyền này với các tập đoàn lớn. Ban đầu là hàng điện tử, rồi đến phụ tùng xe hơi. Ông Trump nói : « Tôi là người rất linh hoạt ». Tuy nhiên ông khó biện minh được về sự ưu ái dành cho Apple, công ty lớn nhất thế giới được niêm yết trên sàn chứng khoán.

Việc miễn giảm hoàn toàn tùy thuộc vào cá nhân tổng thống. Nhà kinh tế Justin Wolfers nhận xét : « Các ông chủ được lợi rất nhiều nhờ vận động hành lang, và có thể thiệt hại lớn nếu chỉ trích Nhà Trắng ». Apple thoát được việc áp thuế iPhone, nhưng Nintendo vẫn phải chịu thuế 145 % cho máy chơi game mới Switch 2, và chẳng thể biết đó là do bỏ sót và sẽ được sửa chữa, hay là quyết định lâu dài có cân nhắc.

Các nhà sản xuất xe hơi cũng thở phào, vì Donald Trump tuyên bố họ cần có thêm thời gian để có thể sản xuất tại chỗ. Dường như rốt cuộc ông đã hiểu ra rằng một dây chuyền kỹ nghệ không thể xuất hiện trong một sớm một chiều. Việc Nhà Trắng quay lại với thực tại đã trấn an thị trường chứng khoán Wall Street. Các nhà đầu tư hy vọng việc miễn giảm sẽ tiếp tục dù lộn xộn, các thỏa thuận sẽ đạt được ít nhất là với các đồng minh thân cận của Hoa Kỳ, và Washington sẽ thương lượng với Bắc Kinh. Nhưng hiện chưa thấy lối thoát nào.

Cuộc khảo sát mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang New York cho thấy các nhà kỹ nghệ tại đây chưa bao giờ bi quan như thế kể từ sau cuộc khủng hoảng đầu những năm 2000. Một số công ty nhỏ không tiếp cận được Nhà Trắng đã nộp đơn kiện sắc lệnh tổng thống và thuế « đối ứng ». Giáo sư Ilya Somin, một trong các luật sư của họ khẳng định khởi động cuộc chiến tranh thương mại quy mô nhất kể từ sau Đại suy thoái dựa trên cơ sở một đạo luật không nói gì đến thuế quan là vi hiến.

Thành lũy Harvard trước chính quyền Trump

Les Echos nhận thấy rốt cuộc không phải Quốc Hội, tư pháp hay báo chí, mà lực lượng đầu tiên dám thách thức Donald Trump là một trường đại học. Và đó lại là Harvard, đại học lâu đời nhất của nước Mỹ, được thành lập từ năm 1636, trước cả khi Nhà nước liên bang ra đời. Harvard cũng là trường đại học giàu nhất với tiền quỹ lên đến 50 tỉ đô la, và danh giá nhất thế giới, đứng đầu bảng xếp hạng Thượng Hải. Từ chối tuân theo các đòi hỏi của Washington, trường Harvard bị mất 2 tỉ đô la trợ cấp công trong nhiều năm. Hiệu trưởng Alan Garber khẳng định : « Không một chính phủ nào có thể ra lệnh cho đại học tư những gì phải giảng dạy, nhìn nhận và tuyển dụng ».

Chính quyền nêu ra những vấn đề có thực, như trường Boston không quản lý nổi cuộc nổi dậy của sinh viên chống chiến tranh Gaza và chấm dứt nạn bài Do Thái. Nhưng đó chỉ là cái cớ để đòi can thiệp vào các chọn lựa quan trọng của nhà trường. Trong khi danh tiếng của Harvard có được không phải do các quy định hành chánh, mà là khả năng thu hút những sinh viên giỏi nhất, các giảng viên xuất sắc nhất. Tự do và đa dạng ở đây không chỉ là yêu cầu đạo đức mà còn là điều kiện để có được hiệu quả, dù không làm tổng thống Mỹ vui lòng.

Trung Quốc : « Pet City » khốn đốn vì thuế quan Mỹ

Tại Hoa lục, trong số các nạn nhân của chính sách thuế quan, bên cạnh những lãnh vực quen thuộc, còn có những ngành hàng lâu nay ít ai để ý, có khi cả một thành phố phải lao đao. Chẳng hạn Thủy Đầu trấn (Shuitou) thuộc tỉnh Chiết Giang của Trung Quốc, chuyên sản xuất đồ chơi cho chó mèo. 

Vài chục nhà sản xuất hôm 10/04 nhận được email của hãng hàng hải Maersk, cho biết khách hàng quyết định ngưng lập tức việc vận chuyển. Không một container nào được chuyên chở, và các kiện hàng đang được chất phải dỡ xuống ngay. Hàng rào quan thuế 145 % được Nhà Trắng tuyên bố cùng ngày đã hạ gục thành phố 120.000 dân chuyên sống về nghề này. Le Monde cho biết cách đây 20 năm, Thủy Đầu trấn phải đóng cửa 1.000 xưởng thuộc da vì quá ô nhiễm. Một người phát hiện da heo có thể phơi khô, cắt thành những mẩu nhỏ cho chó gặm, và sau đó mở rộng sang sản xuất dây buộc chó và đủ loại đồ chơi cho chó mèo. Xưởng lớn nhất tại đây xuất khẩu 50 triệu sợi dây dành cho các chủ chó mỗi năm.

Thành phố được mệnh danh là « Pingyang Pet City » (theo tên huyện Bình Dương - Pingyang) rực rỡ những hình ảnh chó mèo vui tươi, những khách hàng bốn chân đã giúp nơi này trở nên giàu có, năm 2023 đã xuất khẩu 630 triệu đô la. Nhưng giờ đây các nhà máy bắt đầu sa thải công nhân, đặc biệt là những nhà máy lớn nhất vì xuất sang Mỹ nhiều hơn. Tonino Lamborghini Hotel, nơi có nhà hàng sang trọng nhất thành phố được giới nhà giàu thường phô trương ưa thích, đã trở nên hoang vắng.

Trump đổ lỗi gây chiến cho Zelensky - diễn viên truyền hình lúc Nga chiếm Crimée

Về chiến tranh ở Ukraina, Les Echos nhận xét Donald Trump vẫn không đạt được ngưng bắn - mà ông nói rằng chỉ cần 48 giờ sau khi trở lại Nhà Trắng là sẽ có được, rồi sau đó là 100 ngày. Bây giờ đã là ba tháng kể từ đầu nhiệm kỳ hai của Trump, tình hình vẫn như cũ. Đặc sứ Steve Witkoff sau khi gặp Vladimir Putin hôm thứ Sáu tại Saint-Pétersbourg vẫn cố tỏ ra lạc quan.

Donald Trump luôn cho rằng tổng thống Nga là « người tốt », và tối thứ Hai còn nhấn mạnh tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky « chẳng bao giờ nên khởi động cuộc chiến này ». Les Echos nhắc lại, chính Matxcơva đã quyết định kéo quân qua xâm lược Ukraina hồi tháng 2/2022. Và nếu lần trở lại từ năm 2014, khi quân ly khai được lính Nga không quân hàm quân hiệu trợ lực chiếm lấy Crimée và phân nửa vùng Donbass, Zelensky vẫn còn là một diễn viên truyền hình.

Sự ưu ái, thậm chí đồng lõa với Kremlin, cho đến nay vẫn không giúp gì cho Nhà Trắng. Cam kết ngưng oanh tạc cơ sở hạ tầng năng lượng, được ký kết tại Ả Rập Xê Út hôm 18/03 do ngoại trưởng Marco Rubio làm trung gian, mỗi ngày đều bị Matxcơva vi phạm. Quân Nga tiếp tục đánh vào các địa điểm dân sự, tuy không nằm trong thỏa thuận hôm đó, nhưng được luật chiến tranh bảo vệ.

Quân Nga tiếp tục gây tội ác, Washington vẫn bênh vực

Hai hỏa tiễn Kalibr đã sát hại 35 thường dân hôm Chủ nhật ở Sumy là « tội ác chiến tranh » theo Berlin. Nhưng Kremlin nói rằng đã tiêu diệt được khoảng 60 sĩ quan Ukraina - bất chấp thực tế rành rành, còn Donald Trump cho rằng đó chỉ là một « sai lầm » của tình báo Nga. Washington lấy cớ đang thương lượng để phủ quyết một nghị quyết của G7 lên án vụ thảm sát, và hôm qua từ chối bán hệ thống chống tên lửa cho Ukraina.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte, trong chuyến thăm Odessa bất ngờ, nhìn nhận thương lượng ngưng bắn không dễ dàng vì các cuộc tấn công thường xuyên, đáng phẫn nộ của Nga. Chuyên gia John Lough của think tank Chatham House nhận xét, Matxcơva không hề muốn hưu chiến mà một hòa ước, tất nhiên là theo điều kiện của Kremlin.

Đó là chấp nhận năm vùng đất của Ukraina bị chiếm đóng 60-100 % là của Nga, thay đổi chế độ ở Kiev và phi quân sự hóa Ukraina. Nói chung là hoàn toàn bế tắc. Chính quyền Trump cố ép tổng thống Volodymyr Zelensky tổ chức bầu cử, nhưng 66 % dân chúng Ukraina chống lại ý định này. Một kiến nghị phản đối bầu cử trong thời gian thiết quân luật đã thu được trên 400 chữ ký của các tổ chức xã hội dân sự.

Không lung lạc được Putin, tổng thống Mỹ tập trung cho thương chiến

Putin chờ đợi Kiev phải đầu hàng khi vũ khí cạn kiệt, không còn bất kỳ trợ giúp nào từ Mỹ sau đợt viện trợ cuối cùng của Joe Biden. Nhưng tại sao Nga tiếp tục tỏ vẻ quan tâm đến ngưng bắn ? Theo ông John Lough, Kremlin coi là dịp để củng cố các vị trí và đòi Trump nhượng bộ thêm, do Trump muốn nhanh có kết quả.

Quân Nga đang hụt hơi : chỉ chiếm được 133 km2 trong tháng Ba so với tháng 11 năm ngoái là 752 km2, và không đẩy được hoàn toàn lực lượng Ukraina ra khỏi Kursk, 9 tháng sau cuộc tấn công thần tốc của Kiev. Hơn nữa, kinh tế Nga gặp khó khăn lớn vì giá dầu sụt mạnh do chiến tranh thuế quan của Trump.

Cuộc thương chiến khiến tổng thống Mỹ nhanh chóng bỏ quên hồ sơ Ukraina. Ngoại trưởng Marco Rubio cùng với đặc sứ Keith Kellogg, các thành viên hiếm hoi trong chính quyền Trump không ghét Ukraina, cho rằng trong « vài tuần nữa sẽ thấy rõ bên nào cản trở ngưng bắn ». Ông nói câu này vào hôm 04/04, tức đã gần hai tuần.

Hai lá thư của hai người cha mất con

Le Monde đăng lá thư cảm động của Roman Nikitskyi, một người cha Ukraina đã mất đứa con trai duy nhất do hỏa tiễn đạn đạo Nga đánh vào một sân chơi của trẻ em ở Kryvy Rih, giết chết 20 người, trong đó có nhiều em bé. Thư gởi đến tổng thống Mỹ Donald Trump, « người lãnh đạo nền kinh tế lớn nhất thế giới và quân đội hùng mạnh nhất toàn cầu ». 

Ông Nikitskyi cho biết lúc đó ông đang ở nhà vội vã gọi điện thoại cho con, nhưng Danylo không trả lời vì đã chết. « Con trai tôi có một chiếc iPhone. Vợ chồng tôi đến nơi xảy ra vụ oanh kích bằng Tesla, một chiếc xe hơi chạy rất nhanh có thể vượt đèn đỏ và mọi quy định. Khi tìm được xác con tôi, cháu vẫn mang đôi giày Nike. Hoa Kỳ sản xuất ra hệ thống phòng không tốt nhất thế giới Patriot, có thể bắn hạ hỏa tiễn đạn đạo (…). Thế nên để tránh cái chết của những đứa trẻ khác, chúng tôi mong ông tổng thống Hoa Kỳ cung cấp cho Kryvy Rih một giàn Patriot. Chúng tôi không xin mà chỉ mượn. Khi nào trẻ em Ukraina có thể đi dạo dưới bầu trời yên bình, chúng tôi sẽ hoàn lại cho ông ».

Roman Nikitskyi cũng kêu gọi các nhà lãnh đạo dân chủ trên thế giới có hệ thống tương tự hãy giúp đỡ các thành phố Ukraina ngày ngày vẫn chịu đựng những vụ tấn công của hỏa tiễn đạn đạo Nga có thể tự vệ : Dnipro, Kharkiv, Zaporijia, Mykolaiv, Odessa, Sumy.

Bên cạnh đó còn có lá thư của một người cha khác là Eyal Eshel ở Israel, có con gái 19 tuổi bị bọn khủng bố thiêu sống cùng với nhiều đồng đội tại vị trí nơi cô quan sát hoạt động ở Dải Gaza. Roni làm nghĩa vụ quân sự, được phân công theo dõi khu vực biên giới với Gaza tại căn cứ Nahal Oz ở kibboutz cùng tên. Cô đã cảnh báo những dấu hiệu nguy hiểm của Hamas, nhưng bị bỏ ngoài tai.

Theo tờ Pravda, lực lượng phòng thủ phía nam Ukraine hôm nay (17/4) cho biết, Nga đã tiến hành tấn công quy mô lớn vào lúc 18h ngày 16/4. Chiến dịch của Nga có sự tham gia của hơn 320 binh sĩ, 40 xe bọc thép, 3 xe tăng và khoảng 10 xe địa hình. Các lực lượng Kiev xác định, đối phương đã triển khai các đơn vị từ Quân đoàn 58 thuộc Quân khu miền Nam để thực hiện nhiệm vụ. 

Giao tranh diễn ra gần các khu định cư Piatykhatky, Stepove, Lobkove, Mala Tokmachka và Mali Shcherbaky. Quân đội Ukraine nói, các trinh sát trên không của họ đã kịp thời phát hiện hoạt động di chuyển của quân Nga. Để đẩy lùi cuộc tấn công, Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái (UAV) và pháo binh.

Video: Pravda

Những thiết bị quân sự đầu tiên của Nga bị phá hủy là 3 xe chiến đấu bộ binh ở cách đường tiếp xúc 8km. Cuộc đụng độ kéo dài hơn 2,5 tiếng và quân đội Ukraine đã dùng nhiều loại vũ khí khác nhau để đáp trả đối phương.

Ukraine thống kê, sau giao tranh, Nga mất 29 thiết bị và 140 binh sĩ. Ngoài ra, 3 xe tăng Nga cũng bị hư hại.

Moscow hiện chưa lên tiếng về thông tin trên. 

Ukraine tấn công cơ sở năng lượng ở 15 vùng của Nga

Hãng thông tấn Tass đưa tin, quân đội Ukraine đã tiến hành các cuộc không kích vào cơ sở năng lượng tại 15 vùng của Nga trong khoảng thời gian từ ngày 18/3 – 16/4.

Các khu vực bị tấn công gồm Belgorod, Bryansk, Voronezh, Zaporizhzhia, Kursk, Lipetsk, Rostov, Saratov, Smolensk, Tambov, Kherson, Krasnodar, các nước cộng hòa Donetsk và Luhansk tự xưng cũng như bán đảo Crưm. Trong đó, phần lớn các vụ không kích tập trung ở các vùng biên giới Kursk, Belgorod và Bryansk.

Vũ khí Ukraine dùng để tấn công gồm UAV, UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) và pháo binh, bao gồm cả hệ thống pháo phản lực cơ động cao HIMARS. Đáng nói, một vụ tập kích của Ukraine đã phá hủy gần như hoàn toàn trạm đo khí đốt Sudzha ở vùng biên giới Kursk của Nga. 

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cáo buộc Kiev không tuân thủ lệnh tạm dừng tấn công vào các cơ sở năng lượng sau ngày 18/3. Bộ Quốc phòng Nga cũng nhiều lần khẳng định những vụ tấn công như vậy của các lực lượng Kiev vẫn diễn ra hầu như hàng ngày. 

Trước đó, trong cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 18/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đề xuất Nga và Ukraine dừng tấn công hạ tầng năng lượng của nhau trong 30 ngày. Ông Putin đã đồng ý và ra lệnh cho quân đội Nga đình chỉ tập kích.

Kiev cũng lên tiếng ủng hộ đề xuất của ông Trump. Tuy nhiên sau đó, cả Nga và Ukraine thường xuyên cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận ngừng bắn.

Khmer Đỏ, lực lượng vũ trang của Đảng Cộng Sản Cam Bốt, xuất phát từ một phong trào du kích nhỏ hoạt động chủ yếu ở vùng nông thôn từ cuối những năm 1960. Lợi dụng tình trạng bất ổn chính trị trong nước và sự lan rộng của chiến tranh ở Việt Nam, Khmer Đỏ từng bước mở rộng ảnh hưởng với sự hỗ trợ về hậu cần và quân sự của Bắc Việt Nam và Trung Quốc.

Cuộc đảo chính năm 1970 do tướng Lon Nol thực hiện, lật đổ Quốc vương Norodom Sihanouk, đã vô tình tạo điều kiện cho Khmer Đỏ thu hút thêm lực lượng, vì Sihanouk liên minh với Khmer Đỏ trong thời gian lưu vong. Chiến tranh đã kéo dài 5 năm (1970–1975) khiến đất nước kiệt quệ, dân chúng đói nghèo, mất niềm tin vào chính quyền Lon Nol vốn bị coi là tham nhũng và bất lực. Trong khi đó, Khmer Đỏ với khẩu hiệu “giải phóng dân tộc” và hứa hẹn chấm dứt bất công trong xã hội, đã giành được sự ủng hộ, đặc biệt là ở những vùng nông thôn.

Ai đứng sau hậu thuẫn Khmer Đỏ ?

Jean-François Bouvet, tác giả của cuốn Havre de Guerre, Phnom Penh, Cambodge (Fayard), trả lời phỏng vấn báo Le Point, cho biết phong trào Khmer Đỏ được mô tả là ‘cực đoan’, theo chủ nghĩa Mao. Ông giải thích: "Trung Quốc ủng hộ Khmer Đỏ về mặt chính trị và quân sự, đặc biệt là sau khi ‘Phnom Penh sụp đổ’, Bắc Kinh đã gửi cố vấn chính trị ngay từ những ngày đầu. Một số lãnh đạo Khmer Đỏ còn được đào tạo tại Pháp". Ngoài Pol Pot được đào tạo vô truyến điện tử, còn có Khieu Samphan, một trong những nhà tư tưởng chính của chế độ, đã bảo vệ luận án kinh tế tại Paris, ủng hộ chế độ tự cung tự cấp của Cam Bốt”.

Cũng phải nhắc lại rằng, vào thập niên 1960, Cam Bốt dưới thời Quốc vương Norodom Sihanouk đã phần nào được thịnh vượng và giữ lập trường trung lập với Việt Nam. Tuy nhiên, ông Bouvet giải thích, « do đã cho phép quân Bắc Việt sử dụng lãnh thổ làm đường mòn Hồ Chí Minh tiếp tế cho lực lượng Cộng Sản ở miền nam », Sihanouk bị lật đổ năm 1970 bởi Lon Nol, người đã lập chính quyền thân Mỹ. Hoa Kỳ  sau đó can thiệp quân sự vào Cam Bốt để tấn công các căn cứ của người Việt Cộng Sản, trong khi Việt Nam liên minh với Khmer Đỏ để chống lại Lon Nol. Khmer Đỏ dần dần kiểm soát nhiều vùng nông thôn. 

Đọc thêmBắc Kinh hậu thuẫn Khmer Đỏ : Mặt tối của một giai đoạn lịch sử

Khmer Đỏ và chính sách cai trị kiểu diệt chủng

Ngày Khmer Đỏ tiến vào Phnom Penh cũng là lúc mà lực lượng này bắt đầu áp đặt một trật tự mới, toàn trị và triệt để.

Ngay sau khi nắm quyền, Khmer Đỏ thi hành các biện pháp cực đoan với mục tiêu xây dựng một xã hội “nguyên thủy lý tưởng”, “tự lực tự cường”, không giai cấp, không chợ, không tiền tệ, và hoàn toàn dựa vào nông nghiệp, tin rằng xã hội nông nghiệp tự cung tự cấp trong quá khứ là "thuần khiết, không có bất công giai cấp".

Toàn bộ dân cư thành thị bị cưỡng bức di dời về nông thôn, trường học, tôn giáo và các định chế của nhà nước cũ bị xóa bỏ. Tất cả người dân bị buộc phải lao động tập thể trong điều kiện khắc nghiệt. Những ai bị nghi ngờ có liên hệ với chế độ cũ, trí thức, thậm chí chỉ biết ngoại ngữ hoặc đeo kính, đều có thể bị xử tử.

Dưới chế độ Khmer Đỏ do Pol Pot lãnh đạo, xã hội Cam Bốt bị chia rẽ một cách cực đoan thành hai nhóm chính : người cũ và người mới. Nhóm người cũ là những người ở nông thôn, nông dân, sống tại khu vực do Khmer Đỏ kiểm soát, trước khi chiếm được Phnom Penh. Họ được coi là “trong sạch”, chưa bị ảnh hưởng bởi các giá trị tư sản, tư tưởng phương Tây hay văn hoá thành thị.

Người mới là những cư dân thành thị, công chức, trí thức, có liên hệ với chế độ Cộng Hoà Khmer của Lon Nol, từng làm việc cho nước ngoài. Họ bị coi là đã “bị đầu độc” bởi chủ nghĩa tư sản, chủ nghĩa đế quốc, cần được cải tạo thông qua lao động cưỡng bức, bị giám sát chặt chẽ, phân biệt đối xử, là những người cần phải thanh lọc, thậm chí cần phải tiêu diệt nếu họ chống cự…

Học thuyết của Khmer Đỏ cũng dựa trên ‘sự thuần khiết’ của chủ nghĩa dân tộc, thậm chí là bài ngoại và dẫn đến việc tiêu diệt những người Việt sống ở Cam Bốt, cũng như những người Chăm theo đạo Hồi. Do đó, ngay từ những năm đầu cầm quyền, Khmer Đỏ đã tấn công vào Việt Nam, vừa được thống nhất, và phải chịu thất bại nặng nề vào năm 1979.

Báo chí đưa tin như thế nào về sự cầm quyền của Khmer Đỏ?

Thông tín viên của báo Pháp Le Monde mô tả cảnh quần chúng hân hoan vì “thành phố đã được giải phóng”, khi lực lượng Khmer Đỏ tiến vào Phnom Penh. Nhật báo cánh tả của Pháp Libération trên trang nhất xác nhận “lá cờ phản kháng bay trên bầu trời Phnom Penh” và bảo vệ thường dân được coi là mối quan tâm hàng đầu của « lực lượng giải phóng ».

Báo Anh The Guardian thì mô tả sự sụp đổ của Phnom Penh, nhấn mạnh đến việc đầu hàng không kháng cự của lực lượng Cộng Hoà. Báo New York Times trong bài đăng ngày 13/04/1975, mô tả “đối với nhiều người, thật khó có thể tưởng tượng ra một cuộc sống tốt đẹp hơn mà không có người Mỹ.” Sau khi Phnom Penh rơi vào tay của Khmer Đỏ, thông tín viên của tờ báo Mỹ, Sydney Schanberg, nêu ra cảnh cưỡng bức di tản và cảm thấy có tội vì "không thể giúp những người bạn Cam Bốt”.

Tuần báo của tạp chí Time cũa Mỹ, một tuần sau đó, cho biết “mặc dù ban đầu không có thương vong”, hay những cuộc trả thù chế độ cũ, nhưng chế độ Khmer Đỏ đã nhanh chóng  thể hiện sự tàn bạo tột độ với các cuộc cưỡng bức di tản gây ra đau thương lớn cho người dân Cam Bốt. 

Trong 3 năm, 8 tháng và 20 ngày viết lại lịch sử Cam Bốt, Khmer Đỏ đã biến đất nước thành một trại lao động cưỡng bức khổng lồ, hàng ngàn người chết đói, kiệt quệ vì bệnh tật. Ước tính hơn 1,7 triệu người, tức một phần tư dân số Cam Bốt, đã chết vì nạn đói, bệnh tật hoặc kiệt sức vì lao động cưỡng bức, hoặc do sự tàn bạo của chế độ Khmer Đỏ. Hơn 18 000 người Cam Bốt đã bị bỏ tủ, buộc phải thú tội trước khi bị hành quyết. Phải kể đến nhà tù khét tiếng S-21 ở Phnom Penh. Khmer Đỏ đã vẽ ra một trang sử đen tối cho Cam Bốt, cho đến khi bị quân đội Việt Nam lật đổ vào đầu năm 1979.

Gần 20 chục năm sau, vào năm 1997, tòa án đặc biệt tại Cam Bốt (ECCC) được thành lập để xét xử các lãnh đạo của Khmer Đỏ. Trong suốt thời gian hoạt động, tòa chỉ đưa ra ba bản án, trong đó phải kể đến bản án đối với Khieu Sampan, cựu nguyên thủ quốc gia của chế độ Khmer Đỏ (1975-1979). Ông đã bị kết án tù chung thân vì tội diệt chủng, tội ác chống nhân loại và vi phạm nghiêm trọng Công Ước Genève.

Đọc thêmCam Bốt : Y án tù chung thân với cựu lãnh đạo Khmer Đỏ

Tuy nhiên trả lời báo giới, Khieu Sampan vẫn một mực bác bỏ vai trò của ông trong chế độ này và đã nhiều lần kháng cáo nhưng bất thành. Ông nói : "Tôi không biết rõ chuyện gì thực sự xảy ra trong giai đoạn 1975-1979. Tôi làm theo các quy tắc kỷ luật của chế độ, dẫn đến sự cô lập và sự thiếu hiểu biết của tôi về những gì đang xảy ra... Trước hết, chiến thắng của phong trào Khmer Đỏ năm 1973 cho thấy trong mắt tôi bản chất yêu nước của phong trào... Chúng ta phải tiếp cận lịch sử một cách toàn diện, chúng ta phải nhìn nhận phong trào Khmer Đỏ một cách toàn diện để thấy được toàn bộ sự phức tạp của vấn đề... Khi thảo luận với những nông dân về các tội ác và hành động tàn bạo trong giai đoạn này, tôi đã nhận thức được nỗi thống khổ của họ... Tôi cầu xin những ai đã mất đi người thân hãy tha thứ cho tôi. »

Đăng ngày: 17/04/2025 - 15:03Sửa đổi ngày: 17/04/2025 - 19:17

6 phút

Từ khi tổng thống Trump lên cầm quyền, hàng Nhật bán sang Hoa Kỳ bỗng dưng chịu thêm ba nấc thuế hải quan :  thuế đối ứng 10 %, 25 % thuế ô tô và 25 % thuế nhôm, thép. Do vậy Nhật Bản là nền kinh tế đầu tiên điều đình với Hoa Kỳ trước hạn định 90 ngày ông đã để cho thế giới có thời gian « chuẩn bị ».

Theo báo tài chính Nhật Bản Nikkei, khi khai mào một cuộc thương chiến toàn cầu, một trong hai đầu não của chiến lược đó là bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent theo đuổi 3 mục tiêu : Thứ nhất, tạo dựng lại một bộ mặt mới về kinh tế cho Hoa Kỳ, dựa trên tiêu thụ nội địa và sản xuất công nghiệp. Mục tiêu thứ nhì là giữ giá đồng đô la « ở mức vừa phải », tức vẫn là một đơn vị tiền tệ của thế giới, nhưng không quá mạnh so với các ngoại tệ khác, gây bất lợi cho xuất khẩu của Hoa Kỳ.

Mục tiêu thứ ba mà tỷ phú Bessent và cũng là một chuyên gia về ngân hàng và tiền tệ nhắm tới là « huy động các đồng minh của Washington cùng chia sẽ gánh nặng » với Hoa Kỳ. Trong đó có gánh nặng về an ninh mà ở đây bao gồm luôn cả vế « kiềm tỏa Trung Quốc »

Hôm 02/04/2025 công bố kế hoạch đánh thuế toàn cầu để « giải phóng nước Mỹ » khỏi hàng nhập khẩu của nước ngoài, chủ nhân Nhà Trắng áp thuế Nhật Bản 24 %, bởi vì Nhật Bản là một trong những đối tác thương mại có thặng dự mậu dịch cao với Hoa Kỳ (gần 70 tỷ đô la năm 2024). Dù vậy, lấy lại cân bằng trong cán cân thương mại không phải là điểm quan trọng nhất trong số các mục tiêu mà chính quyền Trump nhắm tới.

Điều mà Mỹ trăn trở là như chính ông Bessent đã nhiều lần thổ lộ : « Hoa Kỳ không tự sản xuất thuốc men, không tự sản xuất được linh kiện bán dẫn (…) và trong ngành công nghiệp đóng tàu thì đã bị Bắc Kinh qua mặt » .

Mỹ là quốc gia nợ nhiều nhất thế giới

Cùng lúc về tài chính, Mỹ hiện là quốc gia mắc nợ nhiều nhất thế giới, với hơn 30.000 tỷ đô la, trong đó hơn 8.000 tỷ đô la công trái phiếu của nền kinh tế số 1 toàn cầu « do các nhà đầu tư ngoại quốc năm giữ ». Theo các thông kê gần đây nhất của Washington, Nhật Bản và Trung Quốc là hai quốc gia đứng đầu danh sách này, với tỷ lệ theo thứ tự là 12,45 % và 9 % công trái phiếu của Hoa Kỳ. Nói cách khác, Tokyo cũng như Bắc Kinh có đủ trọng lượng để can thiệp làm xáo trộn tỷ giá hối đoái của đồng đô la và nhất là chi phối lãi suất ngân hàng và qua đó gây bất ổn cho kinh tế Mỹ.

Tránh để kịch bản này xảy ra, Scott Bessent cùng với chiến lược gia kinh tế và tài chính của tổng thống Trump là Steve Miran chủ trương tạo nên một « trận chiến tiền tệ », mà mục tiêu sau cùng là « kềm hãm », thậm chí là phá giá đồng đô la, nhưng là phá giá theo nhịp độ do Washington áp đặt, tránh để phương hại đến xuất khẩu của Hoa Kỳ.

Trong mục tiêu thứ ba, Hoa Kỳ vừa đòi Nhật Bản tăng chi phí quân sự, tự túc hơn về an ninh, đồng thời phải là một đối tác đáng tin cậy khi Washington cần đối phó với Bắc Kinh trong một cuộc xung đột vũ trang.

Báo Nikkei Asia đánh giá : Trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản Ryosei Akazawa ý thức được đối phương đang chờ đợi những gì trước khi bước vào đàm phán với các đại diện của Mỹ, mà quan trọng nhất là bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent. Nhưng không ai lật ngửa hết các là chủ bài ngay từ hiệp đầu. Vẫn theo tờ báo này, dường như tại Nhà Trắng hôm qua, phía Nhật Bản tách bạch hồ sơ thương mại và tiền tệ (tức là hai mục tiêu đầu trong số 3 đòi hỏi của Mỹ), với vế quân sự.

Có khả năng là thủ tướng Shigeru Ishiba đã chỉ thị cho cánh tay mặt của ông, trưởng đoàn đàm phán Ryosei Akazawa, phải cứng rắn trên các vấn đề thương mại và tiền tệ, nhưng « nếu Washington đặt vế an ninh lên bàn cân, thì Tokyo có thể sẽ phải có những bước nhượng bộ tiếp theo » .

Trước mắt, mọi người chú ý đến cách đàm phán khéo léo của Nhật. Báo kinh tế Pháp Les Echos giải mã những nước cờ của Tokyo: Biết tổng thống Trump là người hiếu thắng và luôn luôn cần ghi điểm với công luận Hoa Kỳ, nên Nhật Bản chọn giải pháp « ít bình luận và không tuyên bố ồn ào, tránh để lâm vào thế đối đầu, mà chỉ tập trung vào các khía cạnh kỹ thuật và đề xuất những giải pháp mà chính quyền Trump có thể chấp nhận được ».

Tiếng nói của Nhật Bản có trọng lượng vì quốc gia này hiện là một trong những nguồn đầu tư nước ngoài lớn nhất của Mỹ. Tokyo có thể mặc cả với chính quyền Trump bằng một loạt đề xuất như mở thêm nhà máy, mua thêm khí hóa lỏng của Hoa Kỳ, đầu tư vào các dự án phát triển năng lượng tại Alaska … 

Nếu như với ngần ấy lợi thế mà Nhật Bản, đồng minh thân thiết nhất của Mỹ ở Châu Á Thái Bình Dương, cánh tay đắc lực trong chiến lược kềm tỏa Trung Quốc của Mỹ, mà vẫn không thuyết phục được chính quyền Trump về hồ sơ thuế quan, những đồng minh khác của Washington như Anh, Đức, Hàn Quốc hay Ấn Độ và Úc... liệu có cơ may nào để được « tha » hay không ? Đó là câu hỏi mà Stephen Innes, thuộc công ty quản lý tài sản SPI Asset Management, đã đặt ra.