Ông Donald Trump vừa được bầu làm tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ và đến hôm nay vẫn còn là khoảng thời gian quá ngắn để ông có cơ hội trình bày với quốc dân về mục tiêu và chính sách trong nghị trình của chính phủ tương lai. Nhưng nếu ta chịu khó đi ngược trở lại thời gian vào cuối Tháng 10 vừa qua, trong một bài diễn văn ông đọc tại Gettysburg – địa danh lịch sử nơi diễn ra một trận chiến ác liệt giữa quân đội nam bắc trong thời nội chiến Hoa Kỳ và cũng là nơi Tổng thống Abraham Lincoln đã đọc bài diễn văn có lẽ là nổi tiếng nhất trong lịch sử nước Mỹ – đã trình bày sơ lược kế hoạch làm việc của ông trong 100 ngày đầu tiên.

Vào thời điểm đó khi mà cuộc tranh cử bước vào giai đoạn chót, bài diễn văn chỉ được giới truyền thông nhắc qua loa rồi bỏ quên chứ không được đào sâu. Nhưng nay, sau khi đạt được chiến thắng đầy bất ngờ trước đối thủ Hillary Clinton của đảng Dân chủ, bài diễn văn có thể được xem như một bản nháp tạm thời về những chính sách mà tân chính phủ có thể sẽ thực hiện trong mấy tháng đầu sau khi tuyên thệ nhậm chức.

Một số điều trong kế hoạch đó sẽ phải mất nhiều năm mới may ra có kết quả. Một số khác đòi hỏi phải được quốc hội thông qua, điều này có nghĩa là chính quyền Trump sẽ phải tìm được sự ủng hộ của cả thượng lẫn hạ viện, phải chấp nhận có thoả hiệp và kết quả sẽ đến trễ hơn thời hạn mà ứng cử viên Donald Trump hứa hẹn vì đây là một phần của tiến trình làm việc luôn là như thế tại quốc hội, thậm chí ngay cả quốc hội khoá tới với Cộng hoà nắm đa số tại lưỡng viện. Và những chính sách được hoạch định trong bài diễn văn đó có thực tế hay không và Donald Trump có thể thực hiện được bao nhiêu phần như ông đã hứa?

Kế hoạch đề ra trong bài diễn văn chú trọng tới ba phần chính yếu: quét sạch thối nát tại thủ đô Washington, bảo vệ người lao động nội địa và khôi phục lại nền pháp trị. Trump cũng đưa ra một nghị trình làm việc với quốc hội để thông qua một số dự luật nhằm hủy bỏ chương trình bảo hiểm y tế Obamacare (trong một cuộc phỏng vấn, Trump cho biết sẽ giữ lại một phần của chương trình này), tài trợ ngân sách để xây tường dọc theo biên giới giáp với Mexico (cũng theo lời của Trump trong cuộc phỏng vấn cho biết một số đoạn sẽ là tường và một số đoạn khác sẽ là hàng rào) và tái xây dựng các căn cứ quân đội.

Trong kế hoạch dọn dẹp thủ đô, Trump ủng hộ việc giới hạn số nhiệm kỳ tại quốc hội và ngưng mướn thêm nhân viên chính phủ để cắt giảm lực lượng lao động hiện đã quá đông của chính phủ liên bang. Về các luật lệ kiểm soát của chính quyền liên bang trên các lãnh vực từ ngân hàng, địa ốc đến thị trường tài chánh v.v…, Trump đề nghị cứ mỗi một luật mới được thông qua thì hai luật hiện hành phải bị hủy bỏ. Ông muốn áp đặt một thời hạn năm năm cấm các giới chức của Toà Bạch Ốc và quốc hội trở thành những chuyên gia vận động hành lang (lobbyists) sau khi những người này rời khỏi chức vụ, cấm vĩnh viễn các giới chức Toà Bạch Ốc vận động hành lang cho chính phủ ngoại quốc và cấm các nhà vận động hành lang của nước ngoài quyên góp tiền cho các cuộc bầu cử ở Mỹ.

Trump có thể đề nghị bất cứ điều gì ông muốn nhưng tu chính hiến pháp là việc cực khó khăn, nó đòi hỏi biểu quyết của đa số ở quốc hội và các tiểu bang, và trong tình trạng đất nước phân cực như hiện nay có lẽ là điều không thể.

Hạn chế và kiểm soát các cựu giới chức chính phủ trở thành những người vận động hành lang sau này đòi hỏi sự hợp tác từ quốc hội, tuy nhiên Tổng thống Donald Trump có thể sử dụng quyền hành pháp cấm nhân viên Toà Bạch Ốc và các giới chức chính phủ gặp gỡ những người vận động hành lang này. Sinh hoạt chính trị ở thủ đô Washington luôn bận rộn với cả một rừng người vận động hành lang và ranh giới giữa công và tư thường hay mập mờ, và do đó đề nghị này có thể sẽ gặp sự chống đối ngấm ngầm.

Về chính sách bảo vệ người lao động ở Mỹ bao gồm việc điều đình lại Hiệp ước Mậu dịch Bắc Mỹ (NAFTA) hoặc rút khỏi hiệp ước này; rút tên ra khỏi Hiệp định Ðối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP); chính thức lên tiếng cáo buộc Trung Quốc đã cố ý hạ giá trị đồng nguyên; gỡ bỏ lệnh hạn chế việc khai thác dầu, khí đốt và than đá; cho phép chương trình đặt ống dẫn dầu Keystone Pipeline được xúc tiến thực hiện; và hủy bỏ cam kết tài trợ cho các chương trình liên quan đến biến đổi khí hậu của Liên Hiệp Quốc và dùng tiền đó đầu tư vào việc sửa chữa hệ thống hạ tầng cơ sở môi trường và nước sạch của Hoa Kỳ.

Theo Wikipedia: Khi nói đến “100 ngày đầu tiên” người Mỹ thường hiểu đó là 100 ngày đầu tiên trong nhiệm kỳ đầu của một Tổng thống Hoa Kỳ. Nó được dùng để đo lường sự thành công cũng như những thành quả của một vị tổng thống trong khoảng thời gian mà quyền hành và ảnh hưởng của vị tổng thống đó đang ở tột đỉnh. Cụm từ này xuất hiện lần đầu ngày 24 Tháng 7 năm 1933 trong một chương trình nói chuyện trên truyền thanh của Tổng thống Franklin D. Roosevelt, mặc dù ý của ông là nói về khoá họp 100 ngày của quốc hội Hoa Kỳ khoá 73 kể từ 9 Tháng 3 tới 17 Tháng 6, chứ không phải là 100 ngày đầu tiên của chính quyền của ông.

Theo luật, tổng thống có rất nhiều quyền hành trong lãnh vực trao đổi mậu dịch, và Trump có quyền tự quyết định rút khỏi những hiệp ước liên quan đến mậu dịch. Tuy nhiên, những thay đổi đó không thể xảy ra một sớm một chiều, và như trong hiệp ước NAFTA, việc đàm phán với Canada và Mexico có thể sẽ xảy ra trước khi có quyết định rút khỏi hiệp ước.

Tổng thống Obama trong suốt hai nhiệm kỳ đã sử dụng quyền tổng thống nhiều lần trong lãnh vực môi sinh, và rất nhiều những quyết định hành pháp đó có thể sẽ bị Trump đảo ngược. Một điều rõ ràng là cử tri làm việc trong ngành khai thác dầu, khí đốt và than đá đã góp phần đưa Trump đến chiến thắng trong cuộc bầu cử vừa qua, và cổ phiếu trong ngành công nghệ này đã tăng rất cao sau kết quả bầu cử.

Ðể khôi phục lại nền pháp trị, Trump dự tính sẽ chỉ định người thay thế Thẩm phán Antonin Scalia (đột ngột qua đời) tại Tối cao pháp viện, hủy bỏ tất cả các chương trình tài trợ của liên bang đối với các thành phố nào công khai chứa chấp di dân bất hợp pháp, trục xuất hơn 2 triệu di dân bất hợp pháp đang sống ở Mỹ và ngưng nhận di dân không rõ lai lịch đến từ những khu vực đang bị các tổ chức khủng bố khuynh đảo.

Trong vấn đề di dân bất hợp pháp, Tổng thống Obama cũng đã sử dụng quyền hành pháp để cho phép những di dân bất hợp pháp đến Mỹ từ khi còn nhỏ được tạm thời ở lại; đồng thời, những cha mẹ không có giấy tờ nhưng có con sinh ở Mỹ cũng được phép ở lại. Trump có thể dễ dàng hủy bỏ những lệnh đó. Một vị tổng thống thường có rất nhiều quyền hành trong lãnh vực di dân, và đây là một trong những chính sách nổi bật của Trump mà ông nói tới rất nhiều trong thời gian tranh cử.

Nhưng việc phải làm trước hết là bắt đầu tiến trình đề cử vị thẩm phán để ngồi vào chiếc ghế trống ở Tối cao pháp viện – một trong những ưu tiên cao nhất đối với nhiều người trong cánh bảo thủ, và nhiều người trong số đó rất mong muốn hủy bỏ đạo luật Roe vs Wade cho phép hợp thức hoá phá thai ở Mỹ, hay nói chính xác hơn, ngăn cấm tiểu bang không được quyền cấm phá thai. Một khi trở thành thẩm phán của Tối cao pháp viện thì các vị này sẽ ngồi trên chiếc ghế đó cả đời, do đó việc bổ nhiệm thẩm phán Tối cao pháp viện của Trump – và trong mấy năm tới còn có thêm vài ghế trống nữa vì hiện có ba vị đã trên 79 tuổi – sẽ có ảnh hưởng lâu dài lên đời sống của người dân Mỹ.

Donald Trump sẽ là vị tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ lên nhậm chức mà chưa từng có bất cứ kinh nghiệm về chính trị hay dân sự nào. Tuy nhiên, ông đã chứng tỏ là có khả năng đưa ra được những chính sách và sáng kiến như một chính trị gia kinh nghiệm, và mặc dù bị chống đối từ nhiều phía vẫn giúp đảng Cộng hoà lấy lại được Toà Bạch Ốc từ những lá phiếu của cử tri.

Ðể biết những chính sách này thành công hay thất bại thì còn phải chờ ít nhất 100 ngày kể từ sau ngày nhậm chức 20 Tháng 1 tới đây, hay lâu hơn nữa.

VH

( Báo Trẻ )