Ngày 25/12, phiên xét xử ông Nguyễn Huy Hùng (cựu giám đốc BIDV Tây Sài Gòn) và Nguyễn Quang Lộc (53 tuổi, cựu Phó phòng Trung tâm xử lý nợ) về tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, kết thúc phần xét hỏi.
Ông Hùng bị cáo buộc khi làm Giám đốc BIDV Chi nhánh Tây Sài Gòn đã giao cấp dưới xử lý khoản vay hơn 72 tỷ đồng của bà Hiệp (Giám đốc Công ty An Tây, đã chết năm 2016) bằng cách để khách hàng tự bán tài sản thế chấp, giữ lại một phần tiền. Năm 2015, ông bị cho là đã đồng ý bốn lần chuyển nhượng hơn 180.000 m2 đất, gây thiệt hại 35,7 tỷ đồng.
Phiên tranh luận hôm nay khá căng thẳng. Trong khi VKS khẳng định việc truy tố các bị cáo là đúng pháp luật, thì cả 6 luật sư đều cho rằng cáo buộc khiên cưỡng, mang tính suy diễn, áp dụng sai khoa học pháp lý. Họ đề nghị VKS đối đáp đầy đủ, "sòng phẳng" với từng lập luận bào chữa, phản đối quan điểm buộc tội, khiến phần tranh luận kéo dài gần trọn một ngày làm việc của tòa.
VKS: Đủ căn cứ buộc tội
Phát biểu luận tội, đại diện VKS cho biết tại phiên tòa, các bị cáo không thừa nhận hành vi phạm tội như cáo trạng truy tố, cho rằng việc xử lý tài sản bảo đảm đã được thực hiện đúng quy định.
Tuy nhiên, theo VKS, căn cứ vào lời khai của các bị cáo trong giai đoạn điều tra thể hiện tại nhiều bút lục, lời khai tại các phiên tòa năm 2019, lời khai của ông Minh – nhân viên ngân hàng được ông Hùng ủy quyền – cùng các tài liệu thu thập được như hai giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy viết tay của bà Hiệp và các tờ trình của bị cáo Nguyễn Quang Lộc liên quan đến việc bán tài sản bảo đảm để xử lý nợ, cho thấy các chứng cứ này phù hợp với kết luận định giá tài sản cũng như các tài liệu khác trong hồ sơ vụ án.
Theo VKS, ngày 9/4/2012, BIDV ủy quyền cho ông Nguyễn Huy Hùng, khi đó là quyền Giám đốc BIDV Chi nhánh Tây Sài Gòn, đại diện ngân hàng thực hiện việc xử lý nợ của Công ty An Tây và Công ty Gỗ Mỹ Hiệp tại TAND TP HCM. Sau đó, ông Hùng tiếp tục ủy quyền cho ông Minh tham gia tố tụng trong vụ án.
Ngày 28/12/2012, TAND TP HCM ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Theo đó, nếu Công ty An Tây vi phạm nghĩa vụ trả nợ, toàn bộ tài sản thế chấp sẽ bị xử lý để thanh toán nợ; phương thức xử lý là cơ quan thi hành án phát mãi toàn bộ tài sản thế chấp nhằm thu hồi nợ.
VKS cho rằng, trong thời gian TAND TP HCM chưa ra quyết định công nhận sự thỏa thuận, bị cáo Hùng và bị cáo Lộc, là những người có chức vụ, trách nhiệm theo dõi, xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ cho ngân hàng, đã cố ý làm trái nhiều quy định. Cụ thể, hai bị cáo bị cho là vi phạm Nghị định 63 của Chính phủ về nguyên tắc xử lý tài sản bảo đảm; Thông tư liên tịch số 16 ngày 6/6/2014 của Bộ Tư pháp, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn một số vấn đề về xử lý tài sản bảo đảm; cùng các quy định của BIDV về trình tự, thủ tục, thẩm quyền thực hiện giao dịch bảo đảm, gây thiệt hại cho ngân hàng.
Bị cáo Nguyễn Huy Hùng và Nguyễn Quang Lộc tại tòa. Ảnh: Hải Duyên
VKS cho rằng hành vi cố ý làm trái thể hiện ở việc hai bị cáo đồng ý cho bà Hiệp tự bán tài sản thế chấp nhưng không lập thỏa thuận về giá bán tối thiểu; cho phép bà Hiệp giữ lại một phần tiền bán tài sản, không thu hồi toàn bộ số tiền trong khi việc bán tài sản chưa đủ để thanh toán các khoản nợ. Ngoài ra, việc bán tài sản không được định giá, bán thấp hơn giá thẩm định, là không đúng quy định.
Theo VKS, theo đề nghị của bà Hiệp và được sự cho phép, chấp thuận của ông Hùng và ông Lộc, ông Nguyễn Hồng Khanh (Bí thư thị xã Bến Cát) đã thanh toán một phần tiền cho bà Hiệp, phần còn lại chuyển vào tài khoản Công ty An Tây để ngân hàng thu hồi nợ. Thông qua việc bán tài sản thế chấp, ngân hàng thu hồi hơn 10 tỷ đồng, trong khi bà Hiệp nhận hơn 4,3 tỷ đồng từ ông Khanh.
Theo kết quả định giá, giá trị quyền sử dụng đất tại thời điểm xử lý tài sản thế chấp là hơn 45,7 tỷ đồng. Sau khi cấn trừ số tiền đã thu hồi, VKS xác định thiệt hại của ngân hàng là 35,7 tỷ đồng qua bốn lần xử lý tài sản thế chấp.
Về vai trò, VKS đánh giá bị cáo Hùng là người chỉ đạo việc thu hồi nợ, phê duyệt các tờ trình liên quan đến việc bán tài sản thế chấp. Bị cáo Lộc là người trực tiếp thực hiện. VKS khẳng định việc truy tố các bị cáo về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ là có căn cứ, đúng pháp luật. Hai bị cáo phạm tội thuộc trường hợp hai lần trở lên.
Tuy nhiên, VKS cũng ghi nhận các bị cáo có nhân thân tốt, nhiều thành tích trong công tác, gia đình có công với cách mạng. Từ các phân tích trên, VKS đề nghị HĐXX tuyên phạt bị cáo Hùng 11-12 năm tù, bị cáo Lộc 10-11 năm tù.
Liên quan đến việc cựu bí thư Bến Cát Nguyễn Hồng Khanh đề nghị giải tỏa kê biên trả lại 2 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, VKS đề nghị tòa tuyên các hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Khanh và bà Hiệp là vô hiệu. Tuy nhiên, đại diện VKS không đề nghị cụ thể về việc xử lý hậu quả của việc tuyên vô hiệu các hợp đồng chuyển nhượng này thế nào.
Ông Nguyễn Hồng Khanh tại tòa. Ảnh: Hải Duyên
Luật sư: Hình sự hóa dân sự
Bào chữa cho bị cáo Hùng, luật sư Nguyễn An Nhân (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng việc truy tố thân chủ là "không có cơ sở", do không thỏa mãn dấu hiệu chủ thể của tội phạm.
Theo luật sư, bị cáo Hùng không phải cán bộ, công chức hay người quản lý doanh nghiệp nhà nước, mà chỉ điều hành chi nhánh ngân hàng thương mại theo ủy quyền. Nghiệp vụ xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ là quan hệ dân sự – thương mại trên cơ sở thỏa thuận, không phải hoạt động công vụ.
Luật sư cho rằng cáo trạng không chứng minh được động cơ vụ lợi hay việc bị cáo hưởng lợi cá nhân. Bên cạnh đó, kết luận định giá bị cho là thiếu khách quan, không phù hợp với thực tế thị trường bất động sản đóng băng tại thời điểm xử lý tài sản. Theo luật sư, cơ quan tố tụng đã áp dụng sai pháp luật khi hình sự hóa quan hệ dân sự và lấy quy định nội bộ ngân hàng làm căn cứ buộc tội.
Tiếp đó, luật sư Trần Hồng Phúc nêu vấn đề: suốt bốn năm điều tra lại vụ án, nội dung kết luận điều tra dường như không có nhiều thay đổi, nhưng cơ quan điều tra và VKS vẫn sử dụng chính kết quả này để cáo buộc ông Hùng về một tội danh hoàn toàn mới, chuyển từ tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế sang nhóm tội về chức vụ, tham nhũng.
Theo luật sư, động cơ phạm tội là dấu hiệu bắt buộc song cơ quan điều tra và VKS không chứng minh được, mà chỉ dừng ở suy đoán.
Luật sư cũng cho rằng lập luận của VKS về việc các bị cáo cho bà Hiệp bán tài sản khi tòa án chưa ra quyết định công nhận hòa giải thành là không đúng. Theo pháp luật dân sự, sau khi các bên thỏa thuận còn bảy ngày để thay đổi ý kiến, hết thời hạn này tòa án mới ban hành quyết định. Trong thời gian đó, việc ngân hàng đồng ý cho bà Hiệp bán tài sản là phù hợp quy định. Vì vậy, luật sư nhận định lập luận của VKS không phù hợp với khoa học pháp lý.
Từ các lập luận trên, các luật sư bào chữa cho bị cáo Hùng đề nghị tòa tuyên thân chủ "không phạm tội".
Trước đó, trong quá trình thẩm vấn, các bị cáo tiếp tục kêu oan, cho rằng vụ án có nhiều bất thường, vi phạm tố tụng, kéo dài nhiều năm, khiến gia đình họ chịu nhiều đau khổ.
Bị cáo Hùng và Lộc cũng bác bỏ lời khai trước đây mà tòa và VKS nêu, cho rằng họ từng thừa nhận sai phạm. Hai bị cáo khẳng định kêu oan xuyên suốt vụ án, và "nếu có lời khai nào nhận tội thì là do bị ép cung, tinh thần không minh mẫn".
Vụ án kéo dài hơn 8 năm, từng bị TAND Cấp cao hủy án chỉ ra nhiều sai phạm. Sau 4 năm điều tra lại, bị cáo Hùng và Lộc bị đổi từ tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí sang Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
Ông Khanh được đình chỉ điều tra, chuyển sang tội Vi phạm quy định về quản lý đất đai và cũng được đình chỉ bị can về tội danh này với lý do "không còn nguy hiểm cho xã hội".
Phiên tòa đang tiếp tục với phần tranh luận của các luật sư. Ngày mai tòa tuyên án.
Hải Duyên
