Trần Bá Thiên

Vào sau 1975, tui có 2 người quen rất độc đáo mà ba má tui chẳng bao giờ cho 2 vị đó gặp nhau. Ông cậu là anh ruột của bà ngoại từng theo Đảng từ thời 1940. Có hôm vui miệng ông còn khoe từng gặp gỡ Phan Đăng Lưu, Hà Huy Tập thời các cụ này vào hoạt động ở Sài gòn. Thời ấy tui chưa biết Phan Đăng Lưu là ai, tên của cụ được thay cho tên đường Chi Lăng, Phú Nhuận mà ngày ngày tui vẫn đi qua.

Giá mà ông sống lại để các bạn nghe ông khẳng định tính tất thắng của chủ nghĩa Xã hội thiên đàng cộng sản và tính ưu việt của Đảng khi đưa ra chính sách cải tạo công thương nghiệp ở miền Nam thời sau Giải phóng. Ông vừa đau lòng, vừa chua chát nguyền rủa những kẻ “bán nước”, những kẻ “ngu dốt” bị Mỹ Ngụy “lừa bịp” khi đất nước đã hoàn toàn giải phóng, hoàn toàn tự do mà sao còn liều mạng sống bỏ nước ra đi… Tui cam đoan với các bạn rằng ông nói bằng tất cả sự thật có trong tim ông. Có lẽ, ông sẽ không thể nào tưởng tượng được có ngày những thành quả vĩ đại của cải tạo công thương nghiệp lại bị xoay chiều 180 độ bởi chính các đồng chí cũ của ông. Và có lẽ một bạn trẻ thời 9x sẽ không thể nào hiểu được vì sao ông lại chấp nhận các lý lẽ như thế để đem hết tâm hồn ra bảo vệ. Ông không hề nói dối.

Khổ thay cho tộc nhà mình lại có những vị bề trên khác dù sống cùng thời với ông cậu nói trên nhưng lại chẳng chia sẻ nỗi các lý lẽ và bằng chứng mà ông cậu mình nêu ra. Những vị đó cũng nói rất hăng, lý lẽ rất vững chắc về việc Mỹ không thể nào thua ở Việt Nam, kết quả 1975 chỉ là một trò “đùa” độc ác của lịch sử và của các tập đoàn tư bản quốc tế…  Nếu các vị ấy còn sống và nếu các bạn được nghe họ nói trực tiếp, hẳn các bạn sẽ đồng ý với mình rằng họ nói thật trăm phần trăm, ngàn phần ngàn. Và chẳng bạn trẻ nào thời 9x lại dám dựa vào các sự thật của họ.

Thế mà cụ Solzhenitsyn trong tiểu luận Không sống bằng sự dối trá cứ cam đoan rằng chính vì nói dối là thủ phạm cho bao điều cay đắng của xã hội Nga thời 1974. Dốt như tui hiểu rằng nói dối là biết mình nói không thật mà cứ nói. Nhưng nếu cái mình nói vì mình tin là là thật té ra lại không thật thì sao gọi là nói dối được. Edmun gettier, triết gia Mỹ trong tác phẩm Justified true belief, 1963 đã đưa ra một vấn đề thú vị trong việc nhận biết cái gì là thật. Tui vốn không phải là triết gia phải ngẫm nghĩ mãi mới hiểu được các ví dụ của cụ Gettier nên xin phiên dịch nó nôm na hơn cho bà con bình dân học vụ như tui dễ hiểu…

Đại khái chiều nay tui có cái hẹn ngọt ngào với em Mít vào đúng 7 giờ tối ở quán café Bướm Vàng. Khi đến trước quán Bướm Vàng tui có dòm cái đồng hồ treo tường của ông nha sĩ gần đó và thấy nó ghi là 6g57. rứa thì mình vẫn còn sớm 3 phút, tiểu sử đời tui có thể ghi lại đây là lần đầu tiên mình đến đúng giờ hẹn… Tui tà tà gởi xe rồi mua thêm cái bánh ngọt tặng nàng. Khi thấy tôi bước vào quán, mặt mặt Mít đỏ phừng phừng, môi trề ra như miếng thịt trâu… Nàng chẳng thèm dòm đến món quà của tôi, cứ luôn miệng trách cứ rằng tui bỏ nàng ngồi chờ cả nửa giờ đồng hồ… Tui cứ hết xin lỗi lại năn nỉ và phân bua rằng mình đến đúng hẹn có trễ chỉ vài mươi giây cho đến một phút chứ lấy đâu ra nửa giờ. Nàng bảo tui nói dối. Tui chưng bằng cớ là tui nhìn đồng hồ treo tường nhà bác nha sĩ trước khi bước vào đây, xin nàng đừng có khó khăn với tui nữa… May là tui đẹp trai có cỡ nên dù chuyên cho nàng leo cây, nàng vẫn nhất quyết không bỏ rơi. Khi nghe tui chứng minh rằng đồng hồ bác nha sĩ chỉ 6g57 trước khi vào quán, nàng chỉ mĩm cười thâm hiểm bảo mời tui ra xem lại coi mấy giờ rồi… Nào dè cũng chính cái đồng hồ khốn nạn ấy, giờ nó lại là 6g57 nó chết đứng như Từ Hải từ thủa nào mà tui nào có hay.

 Tui đã cả tin vào một công cụ khách quan như cái đồng hồ treo tường nhà bác nha sĩ để chứng nhận cái lý của mình là đúng nhưng lại quên không kiểm tra cái công cụ ấy có khả tín hay không? Trước đó, Khi nàng vào quán, nàng cũng thấy đồng hồ ấy chỉ 6g57 như tui và cũng tin rằng hôm nay tuy thu xếp cho đi sớm một tí nhưng vì kẹt xe nên nàng chỉ đến sớm có vài phút. Mãi đến khi uống hết ly nước cam mà tui chưa đến nàng bèn moi di động ra xem giờ và biết đã hơn 7g30 mà sao anh chẳng thấy. Nên khi tui nói tui bước vào quán lúc đồng hồ ấy chỉ 6g57. Vốn con gái thông minh gấp rưỡi con trai nên nàng phát hiện ngay độ tin cậy công cụ là nhảm nhí.

 Tương tự, các cụ nhà tui có bao giờ kiểm tra xem cái nơi mà các cụ đặt niềm tin vào đó có chính xác chưa. Các cụ tin vào những điều mà các cụ không muốn kiểm tra hoặc không thể kiểm tra được. Và nhân loại này cũng có hàng tỷ người suy nghĩ giống các cụ thậm chí cả ông Sozhenitsyn cũng rứa. Ông tin rằng mọi việc tồi tệ của nước Nga thời 1974 là do nói dối vậy nên dẹp bỏ nói dối là thiên hạ thái bình. Đời đâu có cái chân lý nào mà giản đơn để ta có thể thay đổi một hệ thống chỉ bằng một vài cái xoay đầu, hay nghễnh cổ nhìn lên, ngó xuống. Bởi để hiểu một hệ thống là thế nào  đâu thể diễn giải trong vài cuốn sách huống chi vài câu nói vu vơ mà dám cho rằng thay đổi được nước Nga, ông Sozhenitsyn quả chỉ là nhà văn tức là những nhà chuyên sản xuất những câu ngớ ngẩn. Đặc biệt đó là những câu ngớ ngẩn để đối phó với một nền học thuật ngớ ngẩn đại khái như cho rằng chỉ có triết học Marx là vô địch, là đúng nhất như đến hôm nay các em sinh viên vẫn phải bị nhồi nhét.

Điều phải làm là xem lại tính chính xác của công cụ tư duy mà ta đang dùng. Điều ấy lại mong lung và huyền bí đến nỗi các đồng chí của ông tui sau khi nới thắt lưng vào thời mở cửa để nhét khái niệm kinh tế thị trường định hướng XHCN vào bụng rồi tự cho rằng thế là ổn rồi nhé. Chủ nghĩa Mác Lê nin vẫn cứ bách chiến bách thắng. Cho dù Đảng Cộng Sản, đảng của giai cấp vô sản ngày nay có một lực lượng hùng hậu các đảng viên không còn vô sản nữa nhưng họ vẫn yên tâm  cái bảng hiệu đại diện giai cấp vô sản vẫn còn nguyên đó, hic. Người ta chẳng cần biết định hướng XHCN là gì miễn là có từ “XHCN” và thế là ta yên tâm nuốt tiếp các khái niệm như diễn biến hòa bình làm cơ sở cho các chính sách bảo vệ sự độc tài vô sản và độc quyền kinh tế của các quả đấm thép. Tui luôn được bảo rằng mẹ ơi hãy yên lòng, mẹ đừng cật vấn chúng con rằng yên lòng chỗ nào. Vì cả cái hệ thống bao la này, dễ gì mà tìm được một lời vắn gọn để mô tả đầy đủ cho mẹ hiểu rằng mẹ nên ưu tư sầu khổ hay nên yên lòng. Thế thì mẹ ơi cứ yên lòng cho nó lành mẹ nhé.

Sơ sót cơ bản của Sozhenitsyn và của nhiều người chính là cố giải thích một hệ thống to đùng trong vài từ ngắn ngủi.

 Tui có nói dối hồi nào đâu!!!

Tác giả gửi cho Quê choa

http://quechoa.vn/2013/01/26/tui-co-noi-doi-hoi-nao-dau/