Có rất nhiều nguyên nhân giải thích vì sao Ngô Đình Diệm – Tổng Thống đầu tiên của nước Việt Nam Cộng Hòa – đã bị chính những tướng tá trong quân đội ám sát với sự đồng ý của chính quyền Mỹ. Tất cả những lời giải thích đều là giả thuyết vì chỉ những người trong cuộc mới có thể đưa ra sự thật. Đáng tiếc là cho đến nay chúng ta chỉ có thể đưa ra những giả thuyết. Bài viết này trình bày những giả thuyết đó.

1 — Ngô Đình Diệm không có kinh nghiệm quân sự – Ngô Đình Diệm xuất thân từ một gia đình quan chức và hoàn toàn không có kinh nghiệm quân sự. Điều này không có gì sai. Nhưng trong thời Chiến Tranh Lạnh, với sự đe dọa của Bắc Việt, Trung Cộng và Liên Xô thì Mỹ và các tướng tá của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) đã không phục ông Diệm. Họ cần một người có kinh nghiệm chiến trường để lên kế hoạch đối phó với Bắc Việt ở mặt trận chứ không chỉ lên giấy.

2 — Ngô Đình Diệm không cho Mỹ đưa quân vào Việt Nam – “Nếu các ông đưa quân vào Việt Nam, thì tôi phải giải thích với nhân dân tôi như thế nào?” Đó là một trong những câu nói nổi tiếng của Ngô Đình Diệm, vốn nói lên tư duy và chính sách của ông ta. Tuy ông ta thực hiện vài chính sách chống quân CS như “áp chiến lược” nhưng nhiêu đó không đủ và khiến nhiều người trong giới quân đội và chính trị cảm thấy bất an. Tổng Thống Kennedy, các vị tướng quân đội Mỹ và các tướng tá của VNCH muốn Mỹ đưa quân vào để phòng ngừa sự bành trướng của Bắc Việt. Họ cho rằng không thể bảo vệ đất nước một cách thụ động, mà phải chủ động xây dựng quân sự. Vì Ngô Đình Diệm qúa lưỡng lự và nhất quyết không nghe lời của các Tổng Thống Kennedy và các tướng tá VNCH, nên ông ta đã bị dọ ám sát để thay thế bằng một người có tầm nhìn tương tự như họ.

3 — Ngô Đình Diệm có tư tưởng Nho Giáo quá nặng – Tuy là một người Công Giáo và được ăn học theo lý tưởng Tây và Đông Phương, nhưng Ngô Đình Diệm vẫn bị nhiễm Nho Giáo rất nặng. Trong tâm trí ông ta, phong cách lãnh đạo của Mỹ cũng như chủ nghĩa tư bản của họ là một điều không phù hợp với ông ta và người dân Việt Nam. Trong Nho Giáo, tầng lớp lãng đạo phải là tàng lớp “sĩ.” Còn tàng lớp quân đội là tầng lớp “binh,” vốn trong Nho Giáo là một giai cấp thấp kém. Trong mắt ông Diệm, giới quân đội không có đủ tư cách để lãnh đạo.

4 — Ngô Đình Diệm chống CS thụ động – Ngô Đình Diệm chỉ muốn chống CS bằng những biện pháp thụ động như phát triển kinh tế, xây dựng phong trào chống CS. Ngược lại, giới quân đội và Mỹ muốn chống Cộng một cách chủ động. Nghĩa là đem quân vào Nam Việt Nam, xây dựng lực lượng quân sự. Tổng Thống Kennedy cũng bị ám ảnh bởi sự bành trướng của CS sau sự kiện Vịnh Con Heo nên đã mất kiên nhẫn với ông Diệm. Các tướng tá VNCH cũng vậy.

5 — Ngô Đình Diệm không muốn xây dựng dân chủ và nghe lời Mỹ – Đây là điều đã được nhắc đến rất nhiều. Ngô Đình Diệm tuy được lựa chọn làm lãnh đạo nhưng ông ta có rất nhiều quan điểm bất đồng với Mỹ về lối sống, tư duy và nền tảng chính trị. Ông Diệm không hề muốn xây dựng một thể chế dân chủ kiểu Tây Phương, ông ta cho rằng cái Việt Nam cần không phải là dân chủ vì dân trí kém, điều đó sẽ dẫn đến hỗn loạn. Nên ông ta mặc dù nhận viện trợ của Mỹ nhưng không nghe lời họ. Với lý do đó, ông ta đã bị ám sát và được thay thế bởi một người thân Mỹ hơn – Nguyễn Văn Thiệu.

Đó là 5 lý do vì sao Ngô Đình Diệm bị ám sát. Đó có phải là một hành động đúng hay không? Có thể là đúng và có thể là sai? Sự ra đi của Ngô Đình Diệm có phải là nguyên nhân khiến VNCH sụp đổ hay không? Hoàn toàn không. Vì VNCH đã phát triển rất mạnh về quân sự và kinh tế sau khi ông ta bị ám sát. Trên chiến trường thì quân lực VNCH và Mỹ đã thắng áp đảo. Đến năm 1973 thì Bắc Việt đã phải ký hiệp ước Paris, vốn là một bản tuyên bố đầu hàng gián tiếp. Rất tiếc là đến năm 1975, khi Đảng Dân Chủ nắm Quốc Hội Mỹ, họ đã rút lời cam kết của Hiệp Ước Paris và không duyệt kinh phí viện trợ cho VNCH và dẫn đến sự sụp đổ của nó.

Ngô Đình Diệm là anh hùng hay tội đồ? Liệu ông ta có đáng bị ám sát hay không? Ông ta có nên nghe lời Mỹ hơn hay không? Tôi xin nhường câu trả lời cho các độc giả.

Ku Búa @ Cafe Ku Búa