Nếu không phải là dân phi hành biệt phái hành quân xa xôi thì hầu hết Không Quân, cũng như người ngoài không biết ALO là ai, họ làm nghề gì. 

Tôi thường thấy ở mỗi tỉnh có một phi trường nho nhỏ và có một biệt đội Quan Sát L19 đóng ở gần toà tỉnh trưởng, và vị đại diện KQ ở đó thường được gọi là SQ Không Trợ .Thế nhưng ở những Sư Đoàn Bộ Binh hay Sư Đoàn Tổng Trừ Bị lại có một toán chừng năm sáu người gọi là toán ALO.

Hồi chúng tôi (Phi Hành Đoàn Trực Thăng) biệt phái cho Tư Lệnh TQLC đang đóng ở Quận Hương Điền cạnh phá Tam Giang thì chúng tôi ở chung với toán ALO này. Máy bay đậu túc trực ngay tại tuyến đầu này 24/24 ngoại trừ lúc đi lấy xăng ở Phú Bài hay Cây số 17 Phong Điền.

Nằm ở đây không bị ăn đạn pháo như hồi tôi biệt phái bên Sư Đoàn Dù trong hướng núi.

Trưởng toán ALO là Đại úy Hoàn và phó là Trung úy Thái, hai ông được sự phụ giúp của ba HSQ truyền tin và một tài xế (Diễn, Ngà, Bảng, Mào). Vì chúng tôi ở cùng nên toán trở thành hơi đông, nhà cửa bê bối nên TQLC thương tình có cho biệt phái một người qua giúp mấy việc lặt vặt hằng ngày.

 Mỗi khi có cuộc hành quân thì cả toán đều túc trực tại Trung Tâm Hành Quân để điều động máy bay biệt phái đổ quân hay tải thương. Khi đụng trận lớn thì họ gọi máy bay Khu Trục oanh kích, hay Hoả Long yểm trợ soi sáng hoặc xạ kích ban đêm. Khi có máy bay bị bắn rơi, như hồi năm 72, phi tuần AD6 Skyraider ra làm thịt T54 ở Quảng Trị, và phi công Trần Thế Vinh đã gẫy cánh ở chiến trường này, thì phối hợp Trực Thăng Restcue với các tiểu đoàn TQLC để cứu Pilot. Những ngày khác thì chỉ cần một vài người trực tại TTHQ là đủ vì thực sự ít có việc gì để làm.

Hai SQ đều mặc đồ bay vì họ từng tốt nghiệp khoá hoa tiêu, nhưng theo chỗ tôi biết thì kể như họ bỏ bay luôn mà làm nghề ALO, có thể dịch là Tiền Sát Viên KQ hay SQ LL KQ . Trong khi toán Hải Quân có cùng quân số thì được gọi là toán Hải Yểm mà chúng tôi chọc họ cứ gọi là toán Hải Ỉa.

Thầy trò mấy anh ALO vui buồn theo kiếp lính xa nhà, họ có một chiếc xe Jeep lùn riêng, ăn uống đạm bạc trong khi chúng tôi được ưu ái hơn vì được phụ cấp ăn trưa phi hành, lại còn được Thiếu Tướng Bùi Thế Lân cho thêm tiền ăn trưa.

Những ngày mưa miền Trung dài lê thê, gió lại lạnh nên mới ăn cơm chừng vài giờ sau đã thấy đói, tôi nhờ chị Cao nhà ở kế bên bãi đáp TT mua dùm một vài gốc khoai mì rồi luộc. Cây khoai mì ba tháng ở đây lùn xủn, củ rất nhiều, lại trồng trên đất cát nên khi nhổ lên họ để luôn cả gốc mà bán, mỗi củ chỉ lớn bằng ngón chưn cái nhưng dài hơn ba gang. Chị Cao chỉ lột lớp vỏ nâu mỏng ở ngoài, còn lớp vỏ dầy ở trong thì để nguyên. Chị bỏ một lớp lá dứa ở dưới trước khi nấu nên khi dở nồi khoai chín ra thì mùi thơm bay lừng như mùi lúa mới. Trời thì mưa lạnh thở ra khói, chúng tôi lột đến đâu ăn đến đó. Bữa nào có tiền thì mua mấy hộp sữa đặc khui đổ ra dĩa mà chấm. Cái món ăn đặc biệt này 30 năm qua mà tôi vẫn còn nhớ.

Quận Hương Điền là một dải đất cát hẹp dài một đầu giáp Hải Lăng Quảng Trị, một đầu là cửa Thuận An nơi giòng Hương Giang đổ ra biển, còn hai bên mịt mù sương khói của biển Đông và Phá Tam Giang. Ruộng lúa, vườn rẫy nơi đây khá tốt. Cá đồng cũng nhiều mà cá biển cũng lắm. Trong mỗi khoảnh ruộng vuông vắn, họ đào một chỗ trũng thấp xuống, thả vô vài cành tre, một ít bèo lục bình làm như cái ổ. Khi muốn bắt cá, người ta xùa nước cho ồn ào khuấy động, mấy anh cá chạy vội về nơi trú ẩn là cái ổ đó, thế là bị nôm chụp bắt không sót một anh.  Cảnh ruộng lúa xanh đẹp đẽ nhưng phải cẩn thận vì mỗi khoảng đường quê ngập nước là bao nhiêu con đỉa đang nằm phục kích, mỗi khi có tiếng chân khua động mặt nước là tụi nó nhao lên như bánh canh.

Chung quanh nhà hay khu xóm là lũy tre bao kín để bớt gió bão nên chúng tôi tha hồ ăn măng. Nhưng măng ra có mùa nên người dân làm món măng chua để ăn dần mà hồi khởi đầu tôi không thể ngửi được mùi này.

Cuối năm 72 thì chiến cuộc tương đối lắng dịu nên dân chúng đã lục tục hồi cư, chợ Hương Điền ngày càng đông vui. Ngay chỗ chợ có một bến tàu nhỏ chạy hằng ngày chở hàng nông phẩm, cá tôm và hành khách đi Huế, lúc về thì mang nhu yếu phẩm và cả nước đá về nữa.

Ở đây có nhiều thứ cá mà trong Nam tôi chưa bao giờ thấy như con cá chét, nó lớn bằng cẳng cái, giống con cá chạch lại hơi giống cá trê vì có râu. Con lệch cũng khác trong Nam, nó ngắn hơn con lươn, đuôi hơi xoè ra và có bông lốm đốm. Cá đối ngoài biển lớn như cổ tay cũng có khi tràn vô Phá hằng bày, người ta bao lưới rồi gõ ống tre vào mạn thuyền mà đuổi cho nó chạy phóng dính vô lưới. Có khi mấy tuần liền cá đồng đi đâu mất biệt mà ngoài chợ bán toàn cá nục. Chúng tôi sáng ăn cá nục kho nhừ với bánh mì, trưa ăn canh cá nục nấu măng và khóm, chiều ăn cá nục chiên. Hôm sau thực đơn đổi ngược lại và một tháng sau thì cả bọn "đờn mandolin" ghê quá.

 Khi tắm trên Phá, mình lội tới chỗ nước ngập ngang tới ngực, lấy chân mò tìm dưới xình sẽ thấy rất nhiều con trìa (hến) lớn bằng lòng bàn tay, vỏ nó màu xám đen. Ở Huế người ta không nói câm như hến mà lại nói trịt như trìa. Con trìa thân đã lớn, mà thịt ở trong lại nhiều, nên  luộc sơ cho nó há miệng ra, rồi gỡ thịt mà thái ra từng lát nhỏ vừa miếng, xào với hành, sốt cà chua thì nhậu ngon lắm.

Đến mùa khô, những ruộng lúa đều cạn nước được lên líp mà làm rẫy. Họ trồng bắp, ớt, nưa và dưa gang. Cây nưa hơi giống cây môn nhưng cọng đặc và cứng hơn nhiều. Cọng nó không cần lột vỏ, thái ngang ra dùng để xào như nhiều loại rau khác, hoặc cắt khúc rồi chẻ ra để làm dưa hay kho chung với thịt ba rọi và mắm như dưa môn. Củ nó lớn hơn củ "môn lù" to bằng cái tô ông rồng. Chung quanh củ này còn có nhiều củ con lớn bằng con ốc bươu mà người ta gọi là chột nưa. Chột này luộc chín ăn ngon như củ từ vậy.

Dưa gang trồng trên đất pha cát rất tốt mà sao lạ, tôi ít thấy người Huế ăn dưa leo, họ khoái dưa gang hơn, mà ăn khi nó còn non chứ không ăn trái chín bở như người Bắc. Có lẽ nó lớn, dòn hơn dưa leo chăng. Dưa này làm gỏi trộn tôm thịt ăn ngay, hoặc làm dưa mắm từng vại lớn để đến mùa mưa bão có thức ăn dự phòng. Dưa này trong Nam cũng làm nhiều, họ kêu là gài mắm. 

Khi chiếm lại cổ thành Đinh Công Tráng rồi, TQLC đưa cả 3 Lữ Đoàn ra tuyến đầu Quảng Trị, mỗi Lữ Đoàn có 3 tiểu đoàn mà danh số xếp thành tên Lữ Đoàn luôn chứ không như bên Nhảy Dù. Đó là LĐ 147, LĐ 258 và LĐ 369 có nghĩa là Tiểu Đoàn 2 Trâu Điên thuộc Lữ Đoàn 258. Về sau này hình như các Tiểu đoàn thay đổi vị trí chứ không như thuở ban đầu.

Theo sự phối trí quân của tư lệnh quân khu I, hai binh chủng tổng trừ bị nơi tuyến đầu, sư đoàn Dù phía trong núi và sư đoàn TQLC ra tới bờ biển. Những đơn vị Địa Phương Quân bình định, giử an ninh cho dân chúng hồi cư. Tuy nhiên cũng còn sơ sót, bằng cớ là 5 người TQLC đi cùng với Th/s KQ Võ Văn Xôm đã bị chúng phục kích.

Hôm đưa xác Xôm về Đà Nẵng rồi trở ra, chúng tôi buồn héo hắt, cơm buổi trưa có trứng chiên và la ve con cọp mà không đứa nào nuốt trôi. Đêm hôm đó trời mưa rả rích, tiếng máy điện của BTL chạy rì rầm hoà với giọng ếch nhái ngoài ruộng thành một âm thanh thê lương. Tôi ngồi nhìn ra màn mưa giăng qua ánh đèn vàng vọt, cái giếng chúng tôi thường kéo nước lên tắm nằm kia, hình bóng thằng Xôm vẫn mặc quần đùi vừa xối nước vừa ca lên vài câu vọng cổ. KQ ít người khoái vọng cổ vì cho đó là nhà quê, nhưng Xôm là người Sa Đéc nên cứ ông ổng hát mà chẳng sợ ai cười.

Căn nhà bên cạnh bỗng từng tràng tiếng chuột gáy lên:

-Te .. cực cực.. cực cực ...

Tôi cũng là dân ruộng, đã từng nghe quen tiếng chuột đồng rồi, thế mà gai ốc nổi lên cùng mình. Quay nhìn nhóm KQ và hai anh TQLC nằm dãy giường bên kia thì tôi thấy cả bọn đều đã kinh hãi ngồi dậy trong mùng, anh nào anh nấy mắt tròn xoe. Thằng Xôm thân với tôi lắm, nó coi tôi như sư phụ vừa dậy toán cho nó đi thi Tú Tài vừa chỉ vẽ cách cua đào sao cho dính.

Tôi ráng làm gan nói lớn:

-Thôi Xôm ơi, mày đừng về nhát anh em, nay đã kiếm được xác mày đưa về quê hương bên ông bà thì đã êm ấm phần mày rồi, xin mày có khôn thiêng thì phù hộ cho bạn bè qua cơn binh lửa.

Tiếng chuột lại rúc lên một hồi nữa:

-Te .. cực cực .. cực cực ..

Rồi im luôn cho tới sáng.

Hơn hai năm kể từ Mùa Hè Đỏ Lửa, tôi sống với toán ALO/ TQLC chia xẻ ngọt bùi nơi vùng quê xa lắc đó, mà nay không biết ai còn ai mất.

Hôm qua, anh Đạt - Cựu Trưởng phòng Hành quân Phi Đoàn 253 - có email cho tôi nói rằng anh Thái đã chết ngay ngày thất thủ Huế, chết uổng khi chiến trận gần tàn.

Còn bao nhiêu đồng đội của tôi ngày ấy, sống chung với Tiểu đoàn THD với 3 ĐĐ Viễn Thám, nay anh em trôi dạt về đâu (?).

Sóng Thần (cũng là Danh hiệu truyền tin của toán ALO)

Tango.

( Biên Hùng chuyển )