Chắc hẳn trong chúng ta, không ai là không biết đến bức tranh nàng Mona Lisa. Nhắc tới kiệt tác này, người ta nghĩ ngay tới thiên tài thời kỳ Phục Hưng - Leonardo da Vinci hay tới nụ cười bí ẩn chưa lời giải ám ảnh hàng thế kỷ. 

Thế nhưng ít ai biết rằng, ở một khía cạnh khác, bức tranh Mona Lisa đã phải trải qua những biến cố thăng trầm khó tin của lịch sử…

Hành trình tới nước Pháp xinh đẹp…

Bức tranh Mona Lisa (La Gioconda) được cho là khắc họa chân dung một thành viên của gia đình Gherardini xứ Florence và Tuscany, vợ của thương gia buôn lụa giàu có Francesco del Giocondo. Leonardo da Vinci đã bắt đầu vẽ bức chân dung này từ năm 1503 tại Florence, Ý. 

Tuy nhiên, trong vòng 4 năm tiếp theo, Leonardo vẫn chưa thể hoàn thành bức tranh. Theo nhà nghiên cứu Giorgio Vasari, điều duy nhất Da Vinci hối tiếc trong cuộc đời là “chưa thể hoàn thành công việc duy nhất này”.

Năm 1516, Leonardo da Vinci được vua Pháp - François I mời sang làm việc tại Clos Lucé gần lâu đài của vua tại Amboise. Người ta tin rằng, Leonardo đã mang theo bên mình bức Mona Lisa để hoàn thành nốt nhưng vẫn không thành. 

Theo Vezzosi - một học giả người Ý thì trong những năm cuối đời, Leonardo bị liệt phần bên phải cơ thể và chính vì thế ông đã không thể hoàn thiện bức La Gioconda.

Bức Mona Lisa sau đó được để lại cho học sinh và trợ lý Salai của Leonardo. Nó được trưng bày tại cung điện Fontainebleau, rồi thuộc sở hữu của Louis XIV trước khi tới cung điện Versailles. Sau cách mạng Pháp, Mona Lisa từng "ghé" qua phòng ngủ của Napoleon trước khi được chuyển tới bảo tàng Louvre.

… bị đánh cắp bất ngờ…

Bức Mona Lisa bước vào chương mới của cuộc đời mình những năm đầu thế kỷ XX. Ngày 21/01/1911, bức tranh bị đánh cắp ngay tại phòng vuông (Salon Carré) ở Louvre. 

Sau khi được phát hiện, vụ việc nhanh chóng trở thành scandal chấn động giới nghệ thuật, lôi kéo cả danh họa Pablo Picasso và nhà thơ Guillaume Apollinaire vào diện tình nghi. Tất nhiên, hai ông này sau đó đều được thả vì không chứng minh được họ có tội.

Mãi tới sau này, bức tranh mới được thu hồi sau khi lưu lạc. Kẻ trộm hóa ra là Vincenzo Peruggia - một nhân viên của bảo tàng. Tên này đã bị bắt sau khi có ý định đem bán Mona Lisa cho giám đốc phòng trưng bày Uffizi ở Florence. Người ta lý giải động cơ của Peruggia vì quá yêu nước Ý nên đã đánh cắp bức tranh để đưa nó về quê hương của tác giả triển lãm.

…  lưu lạc trong Thế chiến thứ II…

Những năm đầu của Chiến tranh Thế giới, nguy cơ Đức xâm chiếm Pháp đã hiện rõ mồn một. Trước tình thế ấy, cũng như những kiệt tác ở Louvre, bức Mona Lisa được đặt trong tình trạng báo động nghiêm trọng. Những người đứng đầu bảo tàng lúc đó đã cho tiến hành một cuộc di tản lớn - một cuộc đào thoát của nghệ thuật.

Khi Đức Quốc Xã tiến chiếm Paris, thống chế Gerd von Rundstedt đã ra lệnh cho mở lại bảo tàng Louvre. Song, khi đó, ông ta đã phải thất vọng vì chẳng còn tác phẩm quý giá nào còn sót lại tại đây hết. Tất nhiên, sau khi chiến tranh kết thúc, bức tranh đã được đưa trở lại bảo tàng Louvre vào năm 1945.

Hành trình nổi tiếng của bức tranh đắt nhất mọi thời đại

Cuộc đời của bức Mona Lisa đã trải qua nhiều lần vận chuyển, di dời, thậm chí là bị đánh cắp và phá hoại. Tuy nhiên, sau hơn 500 năm, nó vẫn được đánh giá là một bức tranh được bảo quản cực tốt. 

Nói về nó sẽ phải mất hàng ngày, hàng tuần, thậm chí hàng tháng, song có một điều chắc chắn rằng đây là bức tranh đắt nhất mọi thời đại.

Vào thời điểm mới ra mắt, thật đáng ngạc nhiên khi Mona Lisa chẳng hề được đánh giá cao. Nhà thơ lãng mạn người Pháp Théophile Gautier gọi Mona Lisa là một người đàn bà gây tai họa (femme fatale). 

Giá của nó vào lúc đó chỉ chưa bằng 1/6 so với các tác phẩm của Raphael. Du khách tới với Louvre trung bình chỉ dừng lại 15 giây để thưởng thức La Gioconda.

Thế nhưng, theo thời gian, sức hút của nàng Mona Lisa ngày càng to lớn. Năm 1962, người ta định giá bức tranh này vào khoảng 100 triệu USD (khoảng 2.080 tỷ VND).

Tính theo mức độ trượt giá thì giá trị ngày nay của nó tới 780 triệu USD (khoảng 16.000 tỷ VND), gấp gần 3 lần bức tranh đắt nhất thế giới hiện tại: bức The Card Players của Paul Cezanne với giá 250 triệu USD (5.200 tỷ VND).

Dù trải qua bao thăng trầm nhưng bức tranh sơn dầu được vẽ trên gỗ dương này hiện được đánh giá vẫn trong tình trạng tốt và người phụ nữ trong tranh không lúc nào ngừng nở nụ cười bí ẩn.