Tham Khảo
Bùi Quang Vơm - Nhất thể hóa hay chuyển hóa thể chế?
Có thể nói, gần đây, đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu tính đến chuyện tự chuyển hoá để tự biến mình thành một thể chế hợp thức với các lọai hình thể chế chính trị phổ biến đang tồn tại trên thế giới. Điều này, mặc dù không phải l
 |
| Tổng thống Barack Obama gặp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phòng Bầu dục Tòa Bạch Ốc ở thủ đô Washington, ngày 7 tháng 7, 2015. |
Có thể nói, gần đây, đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu tính đến
chuyện tự chuyển hoá để tự biến mình thành một thể chế hợp
thức với các lọai hình thể chế chính trị phổ biến đang tồn
tại trên thế giới. Điều này, mặc dù không phải là một phát
kiến mới mà đã là chuyện được đặt ra từ rất lâu trong nội bộ
Ban lãnh đạo đảng cộng sản. Nhưng trước đó, việc đồng nhất
hoá thể chế với hệ thống chính trị toàn cầu chưa phải là áp
lực thúc ép khách quan, mà nó ẩn chưá những mục đích khác.
Thể chế chính trị không tương thích với hệ thống các thể chế
chính trị phổ biến trên thế giới gây bất cập lớn cho các mối
quan hệ quốc tế. Ở một phía, việc không có các định chế tương
ứng gây khó khăn trong các nghi lễ đối ngoại, đặc biệt các
nghi lễ đã trở thành tập quán quốc tế. Ở phía khác, sự khác
biệt, không đồng nhất trong các khái niệm triết học, chính
trị và luật học, tạo ra những khập khiễng trong hệ thống pháp
luật, gây khó khăn trong việc áp dụng các bộ luật quốc tế
vào các hoạt động quốc gia cũng như các vận dụng luật pháp
quốc gia đối chiếu với luật pháp quốc tế, gây trì trệ cho
hoạt động quản trị cả kinh tế lẫn hành chính.
Sự khác biệt giữa kết cấu các định chế của thể chế so sánh
với hệ thống các định chế phổ cập quốc tế bộc lộ những
khuyết tật và đặt câu hỏi cho tính chính danh của chế độ.
Trong một sân chơi được thưà nhận bởi tất cả, cái riêng biệt
phản ánh cái chính đạo, bất chính danh.
Hội nhập kinh tế quốc tế là một chính sách lớn, tận dụng
tiềm lực vốn, trình độ công nghệ, tri thức và kinh nghiệm quản
lý tiên tiến của thế giới để tạo động lực cho tăng trưởng, cơ
sở cho sự ổn định của chế độ. Sự tương thích với hệ thống
chính trị̣ thế giới là một yêu cầu có tính bức thiết.
Một trong những chính sách đối ngoại quan trọng của đảng cộng
sản Việt Nam là tìm kiếm sự thưà nhận quốc tế, đặc biệt là
của các quốc gia có vai trò quyết định trong sinh hoạt quốc tế
như Mỹ, Liên hiệp châu Âu, các nền dân chủ lớn. Thể chế đảng
lãnh đạo quốc gia, đứng trên Nhà nước, đứng trên Quốc hội và
đứng trên Chính phủ, Chủ tịch đảng đứng trên Nguyên thủ Quốc
gia, đứng trên Thủ tướng chính phủ là lọai hình không có kết
cấu tương ứng trong hệ thống các thể chế phổ cập quốc tế.
Chuyến đi Mỹ của ông tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tháng 7/2015
phải mất hơn một năm chuẩn bị, hàng trăm các cuộc bàn thảo
giữa các bộ môn cuả hai quốc gia, và phải cần cả một chuyến
tập dượt trước bằng một chuyến thăm Mỹ “vô tiền khóang hậu”
trong tập quán ngoại giao thế giới của ông uỷ viên bộ chính
trị, bí thư Hà Nội Phạm Quang Nghi.̣̣
Và một trong những nội dung quan trong nhất được đề cập trong
tuyên bố chung của chuyến viếng thăm là “tôn trọng sự bình đẳng
về chủ quyền cũng như thể chế chính trị của nhau”.
 |
| Mô hình tam quyền phân lập ở Mỹ. Ảnh: We Green VN |
Nhưng nếu điều đó phần nào đã được chính phủ của Tổng thống
OBAMA lập lờ nhân nhượng, thì tính hợp thức và tính chính danh
mù mờ đó đang phải chờ đợi một thử thách mới vô cùng khó
khăn với chính phủ mới của Tổng thống Donald TRUMP. Không thể
có một ông bí thư đảng lại sang thăm Mỹ với tư các người cao
nhất của quốc gia một lần nữa. Với tính cách cứng rắn, dứt
khóat và không nhân nhượng, tính chất mập mờ của thể chế đảng
đứng trên nhà nước cuả chế độ cộng sản Việt Nam, đến Mỹ sẽ
không có ai tiếp. Cũng có nghĩa là quan hệ sẽ không thể là
chiến lược.
Tương lai quan hệ Việt-Mỹ sẽ vô cùng khó khăn. Nền kinh tế với
một cơ cấu Kinh tế quốc doanh chiếm tỷ trọng gần 70% tổng tài
sản quốc gia sẽ không thể được xem là nền kinh tế thị trường.
Một thể chế đảng chính trị đứng trên cả Quốc hội lập pháp,
trên Nguyên thủ quốc gia, và trên Thủ tướng chính phủ, sẽ không
thể được chấp nhận bởi hệ thống chính trị Hoa Kỳ, thiết lập
trên nền Tam quyền Phân Lập, đặc biệt dưới quyền tổng thống
tính cách Donald Trump.
Một trong những lối thóat phải tính đến là Nhất thể hoá chế
độ đảng trị, khóac chiếc áo Pháp Quyền- Rule of law ra ngoài
bộ mặt của đảng. Tổng bí thư đảng sẽ đồng thời là Nguyên thủ
quốc gia. Chế độ đảng trị sẽ được thay thế bằng một thể chế
bao gồm một Nguyên thủ quốc gia được bầu bởi toàn thể quốc
dân qua phổ thông đầu phiếu và một Thủ tướng chính phủ do
Nguyên thủ đề cử nhưng do Quốc hội bầu.
Bộ máy tuyên truyền đang khởi động tăng tốc, sẽ là trọng tâm
của hội nghị trung ương 6 đại hội XII, tổ chức vào quý III năm
nay. Ông Đinh Thế Huynh, thường trực Ban Bí thư đã giao cho đề
tài …
Tuy nhiên, chủ trương nhất thể hoá hệ thống không chỉ có mục
đích duy nhất là đồng nhất hoá thể chế chính trị Việt Nam
với hệ thống thể chế phổ cập thế giới, mà còn nhằm tới
nhiều mục tiêu khác.
Việc nhất thể hoá giữa hai bộ máy đảng và bộ máy nhà nước,
sẽ trước hết giải thóat cho cuộc khủng hoảng tài chính ngân
sách. Cùng một lúc, ngân sách phải chi cho cả hai bộ máy quan
liêu, một bộ máy công chức hành chính và dịch vụ công vụ của
chính phủ từ trung ương xuống địa phương, một bộ máy đảng với
đầy đủ các cơ quan, các bộ phận có cùng một chức năng như
vậy, cộng thêm các tổ chức thuộc hệ thống chính trị nối dài
như Mặt trận tổ quốc, hội Phụ nữ, liên đoàn lao động, đoàn
thanh niên, hội cựu chiến binh.
Hệ thống này bao gồm 2,7 triệu công chức, viên chức; 56.000 đơn vị
sự nghiệp công, tiêu tốn 400.000 tỉ đồng(20 tỷ usd) chiếm 67% tổng chi
thường xuyên của ngân sách.
Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng tại kỳ họp giữa tháng Ba năm 2017 của
Ủy ban Thường vụ Quốc hội vưà phải thanh minh về việc không thể
gỉam nợ công, vì “Năm 2016 dự báo giá trị thực tế GDP là 5,1 triệu tỷ
đồng nhưng thực hiện chỉ được 4,6 triệu tỷ đồng”.”…nguồn thu ra sao
không biết, nhưng phần chi lương cho đội ngũ bị phản ánh có đến 30% công
chức không làm gì cả vẫn phải giữ nguyên.” và ông kết luận “Chi tiêu
như thế thì chỉ có chết”.
Hệ thống các Tập đoàn và Doanh nghiệp nhà nước chính là các
cơ quan kinh tài cho bộ máy của đảng, vì các tổ chức này, bề
ngoài là tổ chức kinh doanh, nhưng là các tổ chức của đảng và
chiụ sự chỉ đạo của đảng. Lãnh đạo của doanh nghiêp là các
cán bộ chính trị do đảng bổ nhiệm. Các chỉ tiêu giao nộp ngân
sách đối với các doanh nghiệp quốc doanh được giao thông qua
nghị quyết đảng như một nghĩa vụ và trách nhiệm đảng viên.
Các chỉ tiêu này mặc dù có vỏ bọc là thuế lợi nhuận, nhưng
thực chất là các nghĩa vụ được phân chia gánh vác, trở thành
tiêu chí để đánh giá phẩm chất, năng lực cán bộ và tiêu chuẩn
để quy hoạch phát triển cán bộ.
Nhưng quy luật thị trường không biết tới phẩm chất chính trị
của cán bộ lãngh đạo, mà đòi hỏi năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp. Trong khi các doanh nghiệp quốc doanh, do trình độ
và bản chất quản trị thấp kém, năng suất lạo động lạc hậu,
dẫn đến kết quả kinh doanh luôn luôn thua lỗ, chỉ tiêu giao nộp
ngân sách luôn là một áp lực giữa mục tiêu chính trị và sự
tồn tại như một tổ chức kinh doanh.
Nhất thể hóa chức danh hai bộ máy đảng và chính quyền nếu
giải quyết triệt để sẽ giảm ít nhất 1/2 số lượng công viên
chức, giảm một nử̃a chi phí, giành thêm được 10 tỷ usd hàng năm
cho đầu tư công hoặc trả nợ vay.
Bằng chủ trương nhất thể hóa, trên danh nghĩa tinh giản biên
chế, tăng cường hiệu lực tổ chức và hiệu xuất quản lý, tiết
kiệm ngân sách v.v…công việc sắp xếp lại tổ chức, nhất thể
từng chức danh, từng vị trí, từ Trung ương tới địa phương, thực
chất sẽ là một chiến dịch thanh trừng nội bộ và củng cố vây
cánh. Trong chiến dịch này, dự kiến sẽ được bàn thảo tại
hội nghị TW 6 vào quý ba năm nay, những công cụ quyết định sẽ
nằm trong tay ba nhân vật, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Thường
trực Ban bí thư Đinh Thế Huynh và Trưởng Ban tổ chức TW Phạm
Minh Chính. Bằng cách làm này, Ban bí thư vô hiệu hoá hoàn
toàn các thiết chế quyền lực khác như Quốc hội và Chính phủ.
Vào tháng 9/2016, ông Nhị Lê, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, đã
khởi động “nhất thể hóa” bằng bài trả lời phỏng vấn khá dài cho trang
VietTimes với nhan đề “Nhất thể hóa chức danh, nhất nguyên chế tổ chức
bộ máy là bước đi tất yếu”.
“Giải thể các bộ máy chồng chéo, sáp nhập các bộ máy dù của Đảng hay của
Nhà nước làm chung một việc theo hướng thống nhất và đa năng, giảm mạnh
số các đầu mối bộ máy và tổ chức, bảo đảm sự chuyên nghiệp và liên
thông- nhất nguyên chế. Nói cách khác, từ nhất thể hóa chức danh tới
nhất nguyên chế về tổ chức bộ máy là bước đi tất yếu. Chẳng hạn, một vài
cơ quan có nhiều chức năng, nhiệm vụ giống nhau, nên chăng tính toán
nhất nguyên hóa tối thiểu ở 3 cấp: Trung ương; tỉnh, thành phố; quận,
huyện, thị, theo phương châm: đa năng hóa bộ máy hay bộ máy đa năng”.
Hội nghị toàn quốc ngành Tổ chức xây dựng Đảng năm 2017 vào ngày 4/3,
do Ban Tổ chức trung ương chủ trì, Thường trực Ban Bí thư Đinh Thế Huynh
đã trực tiếp “phát biểu chỉ đạo”.
Như vậy sau hơn một năm kể từ thời sóng gió ngay trước đại hội 12, “nhất thể hóa” đã trở thành một đề nghị chính thức.
Giảm một nửa bộ máy quan liêu, giảm một nửa nhu cầu cán bộ
trên toàn hệ thống và đặc biệt trên thượng tầng trung ương,
đảng cộng sản đang rơi vào khủng hoảng thiếu trầm trọng các
cán bộ cốt cán gọi là cán bộ nguồn. Như chính những đảng
viên có chức vụ cũng không giấu diếm rằng “có đến 90% đảng
viên có chức quyền tham nhũng”. Nhất là sau các chiến dịch
chống tham nhũng do chính ông Trọng khởi động, từ nay tới cuối
năm, sẽ có sự ra đi của cả những uỷ viên bộ chính trị cộm
cán.
Nhưng vấn đề sẽ được đặt ra là khi nhất thể hoá hai chức năng
chính trị và kỹ thuật vào làm một, thì yếu tố kỹ thuật bắt
buộc phải giữ vai trò quyết định. Một cán bộ chuyên trách
công tác đảng không thể đảm nhận chức năng điều hành sản xuất
của một tư lệnh hay giám đốc. Cho đến hiện tại, Giám đốc điều
hành sản xuất thông thường là người thuộc ngành kỹ thuật và
giữ chức phó bí thư. Bí thư đảng chỉ làm công tác chính trị
thuần tuý, không có chức danh bên chính quyền. Nếu nhất thể
hoá chức danh đảng và chính quyền sẽ xảy ra một điều là phía
chính quyền, bên kỹ thuật sẽ lấn sang chiếm chỗ của bên đảng
chứ không có chiều ngược lại, như vậy là tạo ra mâu thuẫn ngay
trong lòng tổ chức. Vì các cơ quan nắm quyền tổ chức, quyền
xây dựng đảng, cụ thể là ông Nguyễn Phú Trọng, ông Đinh Thế
Huynh và ông Phạm Minh Chính là những ngườiu chịu trách nhiệm
tổ chức cải tổ lại chỉ là những cán bộ chuyên trách đảng,
không có nghiệp vụ kỹ thuật và chưa hề kinh qua quản trị sản
xuất, không có kinh nghiệm về mặt chính quyền. Sẽ đặt ra một
xu hướng là thủ tướng sẽ kiêm nhiệm chức Tổng bí thư đảng,
chứ không phải là Tổng bí thư đảng kiêm làm thủ tướng.
Nếu ban bí thư phát động nhất thể hoá, có khác gì tự tiêu
diệt. Ban bí thư chỉ gồm những nhà lý luận chuyên nghiệp,
những chuyên trách đảng nhà nghề, không được đào tạo kỹ trị
và không kinh qua các chức vụ quản trị sản xuất.
Như vậy, nhất thể hoá không thể được thực hiện nếu chỉ nhằm mục tiêu tập quyền.
Phạm Minh Chính, trưởng Ban tổ chức Trung ương, người chịu trách
nhiệm chính trong việc thực hiện Nhất thể hoá, nguyên là Bí
thư Quảng Ninh, nơi được giao khởi thuỷ các thí điểm nhất thể
hoá cấp tỉnh, theo nghị quyết Đại hội XI. Việc ông Chính trúng
uỷ viên bộ chính trị tại đại hội XII và giữ chức Trưởng ban
Tổ chức trung ương đảng, chính là phản ánh quyết tâm của bộ
chính trị và của ông Nguyễn Phú Trọng và Ban bí thư.
Những hình thái trái ngược quy luật phát sinh từ cơ chế đảng
lãnh đạo tuyệt đối và toàn diện, đẩy đảng đứng trên hiến
pháp và đứng ngoài hệ thống quản trị quốc gia, đã tạo ra
những mâu thuẫn không thể khắc phục.
Biến hình như thế nào để đảng không đứng trên và đứng ngoài
hệ thống mà vẫn giữ nguyên chế độ, giữ nguyên quyền lãnh đạo
quốc gia?. Có nghĩa là làm thế nào để hợp thức hoá chế độ
bằng con đường cải cách thể chế?. Câu hỏi đang chưa có đáp án.
Ở Trung Quốc, đảng cộng sản đã nhìn thấy trước sự vênh váo
khập khiễng của thể chế đảng cai trị, nên từ nhiều năm, đã che
giấu bằng cơ chế tổng bí thư đảng đồng thời là chủ tịch
nước. Nhưng từ đại hội 18,Tập Cận Bình đã khởi động một cuộc
cải cách tiếp tục. Với giấc mơ Trung Hoa trở thành siêu cường
thủ lĩnh khu vực, chia thế giới với Mỹ, Tập Cận Bình biết
rất rõ Trung Quốc không thể được chấp nhận vai trò dẫn dắt khu
vực mà không phải là một quốc gia dân chủ.
Ông Tập Cận Bình đã tỏ ra bối rối khi Ngoại trưởng Australie
Julie Bishop nói tuần trước,15/03/2017, tại Singapore rằng, “Trung Quốc
không thể dẫn dắt khu vực vì nước này phi dân chủ”.
Và Tập Cận Bình lựa chọn giải pháp thông qua Quốc Hội.
Ông Ngô Tổ Lai, học giả Trung Quốc đang sinh sống tại Mỹ, Ông nhận định,
“ông Tập Cận Bình có khả năng đang cân nhắc việc sau khi hết hai nhiệm
kỳ giữ chức Tổng Bí thư sẽ chuyển sang giữ chức Chủ tịch Ủy ban Thường
vụ của Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc, đồng thời sẽ đem quân quyền
giao cho Đại hội Đại biểu Nhân dân. Nếu làm như vậy thì quân đội và quốc
gia sẽ thực sự thuộc về nhân dân, và có khả năng giải tán ĐCSTQ một
cách hợp pháp”.
Dân chủ hoá Trung Quốc để trở thành thủ lĩnh khu vực, đấy
chính là giấc mơ Trung Hoa, cũng đồng thời là giấc mơ của Tập
Cận Bình, khi ông không che giấu tham vọng đưa cái tên của ông
vượt qua Đặng Tiểu Bình để xếp ngang hàng với Mao Trạch Đông.
Ở Việt Nam, trí khôn của cái tinh hoa cộng sản chưa từng vượt
qua cái tinh hoa ở Trung Nam Hải. Những gì Trung Quốc làm, mười
năm sau mới đến được Việt Nam. Cứ theo lôgíc này, thì dẫu có
nhất thể hoá vào cuối năm nay, ông Đinh Thế Huynh cũng sẽ phải
đợi ông Bình làm xong dân chủ tại Trung Quốc. Nếu ông Bình tiến
hành huỷ bỏ chế độ Ban thường vụ, bắt đầu tiến trình giải
tán đảng cộng sản Trung Quốc vào cuối nhiệm kỳ đại hội 19,
thì ít ra cũng phải mất 10 năm nữa, khi ấy, chắc ông Đinh Thế
Huynh đã phải về hưu. Người ta sẽ phải nhìn vào ông Võ Văn
Thưởng, trừ phi ông Đinh Thế Huynh có ý định vượt qua Trung
Quốc, để chứng tỏ Văn hoá Hoa Hạ là văn hoá kế thừa nền văn
hoá Lạc Việt, chứ không phải ngược lại.
Ngạn ngữ Việt có câu “theo voi ăn bã mía”, không biết xuất hiện
từ đời nào, nhưng chắc chắn là nhằm vào đội ngũ những cái
đầu trong bộ chính trị thời nay tại chế độ độc đảng cộng
sản. Cứ đi sau con voi Tàu Cộng, thì chỉ còn “bã”.
Bùi Quang Vơm
(Ba Sàm)
Bàn ra tán vào (1)
quang dinh
MIỆNG NGÁC MỌC NANH
*
Nhân chi sơ tính vốn bản thiện
Tống văn Sơ phản biện Lê Mác
Nguyễn Sinh Cung cùng hung cực ác
Đinh La Thăng kinh Tàu Hủ Thúi rơm rác Kinh Kha Trấn ác Nhật bổn Kắt mệnh Bác
*
Đoàn Ngọc Hải dưới ủy thác Đoàn Thị Hương tương tác Các Mác ma ha tát
Nguyễn Bá Thanh vô ác bất cộng tác
Ba Lan Đổng Trác Mã tà tát Ốp Ma
Bốn mùa đặc cỏ đại gia tha phương cầu thực nhập nha tử cấm thành
*
Hồ Thị Kim Thoa Trịnh Xuân Thanh
Hồ Thu Xuân Thảo Cổ Loa Thành
Hồ Quang thiếu tá tướng thác lác
Ghẻ hòm Đà Nẳng nặng độc canh
*
Nguyễn sinh Sắc Nguyễn tất Thành Trịnh văn Chiến bại bụi Trần vũ quỳnh Anh
Huỳnh Đức Thơ nhạc đỏ xanh
Con gái Việt Nam lòng lành Mã dám sanh
Bỗng dưng miệng ngác mọc nanh bà Bành Lệ Viện Ké Ôn Tập Cận Bình
*
TÂM THANH
----------------------------------------------------------------------------------
Các tin đã đăng
Bùi Quang Vơm - Nhất thể hóa hay chuyển hóa thể chế?
Có thể nói, gần đây, đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu tính đến chuyện tự chuyển hoá để tự biến mình thành một thể chế hợp thức với các lọai hình thể chế chính trị phổ biến đang tồn tại trên thế giới. Điều này, mặc dù không phải l
|
| Tổng thống Barack Obama gặp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phòng Bầu dục Tòa Bạch Ốc ở thủ đô Washington, ngày 7 tháng 7, 2015. |
Có thể nói, gần đây, đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu tính đến
chuyện tự chuyển hoá để tự biến mình thành một thể chế hợp
thức với các lọai hình thể chế chính trị phổ biến đang tồn
tại trên thế giới. Điều này, mặc dù không phải là một phát
kiến mới mà đã là chuyện được đặt ra từ rất lâu trong nội bộ
Ban lãnh đạo đảng cộng sản. Nhưng trước đó, việc đồng nhất
hoá thể chế với hệ thống chính trị toàn cầu chưa phải là áp
lực thúc ép khách quan, mà nó ẩn chưá những mục đích khác.
Thể chế chính trị không tương thích với hệ thống các thể chế
chính trị phổ biến trên thế giới gây bất cập lớn cho các mối
quan hệ quốc tế. Ở một phía, việc không có các định chế tương
ứng gây khó khăn trong các nghi lễ đối ngoại, đặc biệt các
nghi lễ đã trở thành tập quán quốc tế. Ở phía khác, sự khác
biệt, không đồng nhất trong các khái niệm triết học, chính
trị và luật học, tạo ra những khập khiễng trong hệ thống pháp
luật, gây khó khăn trong việc áp dụng các bộ luật quốc tế
vào các hoạt động quốc gia cũng như các vận dụng luật pháp
quốc gia đối chiếu với luật pháp quốc tế, gây trì trệ cho
hoạt động quản trị cả kinh tế lẫn hành chính.
Sự khác biệt giữa kết cấu các định chế của thể chế so sánh
với hệ thống các định chế phổ cập quốc tế bộc lộ những
khuyết tật và đặt câu hỏi cho tính chính danh của chế độ.
Trong một sân chơi được thưà nhận bởi tất cả, cái riêng biệt
phản ánh cái chính đạo, bất chính danh.
Hội nhập kinh tế quốc tế là một chính sách lớn, tận dụng
tiềm lực vốn, trình độ công nghệ, tri thức và kinh nghiệm quản
lý tiên tiến của thế giới để tạo động lực cho tăng trưởng, cơ
sở cho sự ổn định của chế độ. Sự tương thích với hệ thống
chính trị̣ thế giới là một yêu cầu có tính bức thiết.
Một trong những chính sách đối ngoại quan trọng của đảng cộng
sản Việt Nam là tìm kiếm sự thưà nhận quốc tế, đặc biệt là
của các quốc gia có vai trò quyết định trong sinh hoạt quốc tế
như Mỹ, Liên hiệp châu Âu, các nền dân chủ lớn. Thể chế đảng
lãnh đạo quốc gia, đứng trên Nhà nước, đứng trên Quốc hội và
đứng trên Chính phủ, Chủ tịch đảng đứng trên Nguyên thủ Quốc
gia, đứng trên Thủ tướng chính phủ là lọai hình không có kết
cấu tương ứng trong hệ thống các thể chế phổ cập quốc tế.
Chuyến đi Mỹ của ông tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tháng 7/2015
phải mất hơn một năm chuẩn bị, hàng trăm các cuộc bàn thảo
giữa các bộ môn cuả hai quốc gia, và phải cần cả một chuyến
tập dượt trước bằng một chuyến thăm Mỹ “vô tiền khóang hậu”
trong tập quán ngoại giao thế giới của ông uỷ viên bộ chính
trị, bí thư Hà Nội Phạm Quang Nghi.̣̣
Và một trong những nội dung quan trong nhất được đề cập trong
tuyên bố chung của chuyến viếng thăm là “tôn trọng sự bình đẳng
về chủ quyền cũng như thể chế chính trị của nhau”.
|
| Mô hình tam quyền phân lập ở Mỹ. Ảnh: We Green VN |
Nhưng nếu điều đó phần nào đã được chính phủ của Tổng thống
OBAMA lập lờ nhân nhượng, thì tính hợp thức và tính chính danh
mù mờ đó đang phải chờ đợi một thử thách mới vô cùng khó
khăn với chính phủ mới của Tổng thống Donald TRUMP. Không thể
có một ông bí thư đảng lại sang thăm Mỹ với tư các người cao
nhất của quốc gia một lần nữa. Với tính cách cứng rắn, dứt
khóat và không nhân nhượng, tính chất mập mờ của thể chế đảng
đứng trên nhà nước cuả chế độ cộng sản Việt Nam, đến Mỹ sẽ
không có ai tiếp. Cũng có nghĩa là quan hệ sẽ không thể là
chiến lược.
Tương lai quan hệ Việt-Mỹ sẽ vô cùng khó khăn. Nền kinh tế với
một cơ cấu Kinh tế quốc doanh chiếm tỷ trọng gần 70% tổng tài
sản quốc gia sẽ không thể được xem là nền kinh tế thị trường.
Một thể chế đảng chính trị đứng trên cả Quốc hội lập pháp,
trên Nguyên thủ quốc gia, và trên Thủ tướng chính phủ, sẽ không
thể được chấp nhận bởi hệ thống chính trị Hoa Kỳ, thiết lập
trên nền Tam quyền Phân Lập, đặc biệt dưới quyền tổng thống
tính cách Donald Trump.
Một trong những lối thóat phải tính đến là Nhất thể hoá chế
độ đảng trị, khóac chiếc áo Pháp Quyền- Rule of law ra ngoài
bộ mặt của đảng. Tổng bí thư đảng sẽ đồng thời là Nguyên thủ
quốc gia. Chế độ đảng trị sẽ được thay thế bằng một thể chế
bao gồm một Nguyên thủ quốc gia được bầu bởi toàn thể quốc
dân qua phổ thông đầu phiếu và một Thủ tướng chính phủ do
Nguyên thủ đề cử nhưng do Quốc hội bầu.
Bộ máy tuyên truyền đang khởi động tăng tốc, sẽ là trọng tâm
của hội nghị trung ương 6 đại hội XII, tổ chức vào quý III năm
nay. Ông Đinh Thế Huynh, thường trực Ban Bí thư đã giao cho đề
tài …
Tuy nhiên, chủ trương nhất thể hoá hệ thống không chỉ có mục
đích duy nhất là đồng nhất hoá thể chế chính trị Việt Nam
với hệ thống thể chế phổ cập thế giới, mà còn nhằm tới
nhiều mục tiêu khác.
Việc nhất thể hoá giữa hai bộ máy đảng và bộ máy nhà nước,
sẽ trước hết giải thóat cho cuộc khủng hoảng tài chính ngân
sách. Cùng một lúc, ngân sách phải chi cho cả hai bộ máy quan
liêu, một bộ máy công chức hành chính và dịch vụ công vụ của
chính phủ từ trung ương xuống địa phương, một bộ máy đảng với
đầy đủ các cơ quan, các bộ phận có cùng một chức năng như
vậy, cộng thêm các tổ chức thuộc hệ thống chính trị nối dài
như Mặt trận tổ quốc, hội Phụ nữ, liên đoàn lao động, đoàn
thanh niên, hội cựu chiến binh.
Hệ thống này bao gồm 2,7 triệu công chức, viên chức; 56.000 đơn vị
sự nghiệp công, tiêu tốn 400.000 tỉ đồng(20 tỷ usd) chiếm 67% tổng chi
thường xuyên của ngân sách.
Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng tại kỳ họp giữa tháng Ba năm 2017 của
Ủy ban Thường vụ Quốc hội vưà phải thanh minh về việc không thể
gỉam nợ công, vì “Năm 2016 dự báo giá trị thực tế GDP là 5,1 triệu tỷ
đồng nhưng thực hiện chỉ được 4,6 triệu tỷ đồng”.”…nguồn thu ra sao
không biết, nhưng phần chi lương cho đội ngũ bị phản ánh có đến 30% công
chức không làm gì cả vẫn phải giữ nguyên.” và ông kết luận “Chi tiêu
như thế thì chỉ có chết”.
Hệ thống các Tập đoàn và Doanh nghiệp nhà nước chính là các
cơ quan kinh tài cho bộ máy của đảng, vì các tổ chức này, bề
ngoài là tổ chức kinh doanh, nhưng là các tổ chức của đảng và
chiụ sự chỉ đạo của đảng. Lãnh đạo của doanh nghiêp là các
cán bộ chính trị do đảng bổ nhiệm. Các chỉ tiêu giao nộp ngân
sách đối với các doanh nghiệp quốc doanh được giao thông qua
nghị quyết đảng như một nghĩa vụ và trách nhiệm đảng viên.
Các chỉ tiêu này mặc dù có vỏ bọc là thuế lợi nhuận, nhưng
thực chất là các nghĩa vụ được phân chia gánh vác, trở thành
tiêu chí để đánh giá phẩm chất, năng lực cán bộ và tiêu chuẩn
để quy hoạch phát triển cán bộ.
Nhưng quy luật thị trường không biết tới phẩm chất chính trị
của cán bộ lãngh đạo, mà đòi hỏi năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp. Trong khi các doanh nghiệp quốc doanh, do trình độ
và bản chất quản trị thấp kém, năng suất lạo động lạc hậu,
dẫn đến kết quả kinh doanh luôn luôn thua lỗ, chỉ tiêu giao nộp
ngân sách luôn là một áp lực giữa mục tiêu chính trị và sự
tồn tại như một tổ chức kinh doanh.
Nhất thể hóa chức danh hai bộ máy đảng và chính quyền nếu
giải quyết triệt để sẽ giảm ít nhất 1/2 số lượng công viên
chức, giảm một nử̃a chi phí, giành thêm được 10 tỷ usd hàng năm
cho đầu tư công hoặc trả nợ vay.
Bằng chủ trương nhất thể hóa, trên danh nghĩa tinh giản biên
chế, tăng cường hiệu lực tổ chức và hiệu xuất quản lý, tiết
kiệm ngân sách v.v…công việc sắp xếp lại tổ chức, nhất thể
từng chức danh, từng vị trí, từ Trung ương tới địa phương, thực
chất sẽ là một chiến dịch thanh trừng nội bộ và củng cố vây
cánh. Trong chiến dịch này, dự kiến sẽ được bàn thảo tại
hội nghị TW 6 vào quý ba năm nay, những công cụ quyết định sẽ
nằm trong tay ba nhân vật, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Thường
trực Ban bí thư Đinh Thế Huynh và Trưởng Ban tổ chức TW Phạm
Minh Chính. Bằng cách làm này, Ban bí thư vô hiệu hoá hoàn
toàn các thiết chế quyền lực khác như Quốc hội và Chính phủ.
Vào tháng 9/2016, ông Nhị Lê, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, đã
khởi động “nhất thể hóa” bằng bài trả lời phỏng vấn khá dài cho trang
VietTimes với nhan đề “Nhất thể hóa chức danh, nhất nguyên chế tổ chức
bộ máy là bước đi tất yếu”.
“Giải thể các bộ máy chồng chéo, sáp nhập các bộ máy dù của Đảng hay của
Nhà nước làm chung một việc theo hướng thống nhất và đa năng, giảm mạnh
số các đầu mối bộ máy và tổ chức, bảo đảm sự chuyên nghiệp và liên
thông- nhất nguyên chế. Nói cách khác, từ nhất thể hóa chức danh tới
nhất nguyên chế về tổ chức bộ máy là bước đi tất yếu. Chẳng hạn, một vài
cơ quan có nhiều chức năng, nhiệm vụ giống nhau, nên chăng tính toán
nhất nguyên hóa tối thiểu ở 3 cấp: Trung ương; tỉnh, thành phố; quận,
huyện, thị, theo phương châm: đa năng hóa bộ máy hay bộ máy đa năng”.
Hội nghị toàn quốc ngành Tổ chức xây dựng Đảng năm 2017 vào ngày 4/3,
do Ban Tổ chức trung ương chủ trì, Thường trực Ban Bí thư Đinh Thế Huynh
đã trực tiếp “phát biểu chỉ đạo”.
Như vậy sau hơn một năm kể từ thời sóng gió ngay trước đại hội 12, “nhất thể hóa” đã trở thành một đề nghị chính thức.
Giảm một nửa bộ máy quan liêu, giảm một nửa nhu cầu cán bộ
trên toàn hệ thống và đặc biệt trên thượng tầng trung ương,
đảng cộng sản đang rơi vào khủng hoảng thiếu trầm trọng các
cán bộ cốt cán gọi là cán bộ nguồn. Như chính những đảng
viên có chức vụ cũng không giấu diếm rằng “có đến 90% đảng
viên có chức quyền tham nhũng”. Nhất là sau các chiến dịch
chống tham nhũng do chính ông Trọng khởi động, từ nay tới cuối
năm, sẽ có sự ra đi của cả những uỷ viên bộ chính trị cộm
cán.
Nhưng vấn đề sẽ được đặt ra là khi nhất thể hoá hai chức năng
chính trị và kỹ thuật vào làm một, thì yếu tố kỹ thuật bắt
buộc phải giữ vai trò quyết định. Một cán bộ chuyên trách
công tác đảng không thể đảm nhận chức năng điều hành sản xuất
của một tư lệnh hay giám đốc. Cho đến hiện tại, Giám đốc điều
hành sản xuất thông thường là người thuộc ngành kỹ thuật và
giữ chức phó bí thư. Bí thư đảng chỉ làm công tác chính trị
thuần tuý, không có chức danh bên chính quyền. Nếu nhất thể
hoá chức danh đảng và chính quyền sẽ xảy ra một điều là phía
chính quyền, bên kỹ thuật sẽ lấn sang chiếm chỗ của bên đảng
chứ không có chiều ngược lại, như vậy là tạo ra mâu thuẫn ngay
trong lòng tổ chức. Vì các cơ quan nắm quyền tổ chức, quyền
xây dựng đảng, cụ thể là ông Nguyễn Phú Trọng, ông Đinh Thế
Huynh và ông Phạm Minh Chính là những ngườiu chịu trách nhiệm
tổ chức cải tổ lại chỉ là những cán bộ chuyên trách đảng,
không có nghiệp vụ kỹ thuật và chưa hề kinh qua quản trị sản
xuất, không có kinh nghiệm về mặt chính quyền. Sẽ đặt ra một
xu hướng là thủ tướng sẽ kiêm nhiệm chức Tổng bí thư đảng,
chứ không phải là Tổng bí thư đảng kiêm làm thủ tướng.
Nếu ban bí thư phát động nhất thể hoá, có khác gì tự tiêu
diệt. Ban bí thư chỉ gồm những nhà lý luận chuyên nghiệp,
những chuyên trách đảng nhà nghề, không được đào tạo kỹ trị
và không kinh qua các chức vụ quản trị sản xuất.
Như vậy, nhất thể hoá không thể được thực hiện nếu chỉ nhằm mục tiêu tập quyền.
Phạm Minh Chính, trưởng Ban tổ chức Trung ương, người chịu trách
nhiệm chính trong việc thực hiện Nhất thể hoá, nguyên là Bí
thư Quảng Ninh, nơi được giao khởi thuỷ các thí điểm nhất thể
hoá cấp tỉnh, theo nghị quyết Đại hội XI. Việc ông Chính trúng
uỷ viên bộ chính trị tại đại hội XII và giữ chức Trưởng ban
Tổ chức trung ương đảng, chính là phản ánh quyết tâm của bộ
chính trị và của ông Nguyễn Phú Trọng và Ban bí thư.
Những hình thái trái ngược quy luật phát sinh từ cơ chế đảng
lãnh đạo tuyệt đối và toàn diện, đẩy đảng đứng trên hiến
pháp và đứng ngoài hệ thống quản trị quốc gia, đã tạo ra
những mâu thuẫn không thể khắc phục.
Biến hình như thế nào để đảng không đứng trên và đứng ngoài
hệ thống mà vẫn giữ nguyên chế độ, giữ nguyên quyền lãnh đạo
quốc gia?. Có nghĩa là làm thế nào để hợp thức hoá chế độ
bằng con đường cải cách thể chế?. Câu hỏi đang chưa có đáp án.
Ở Trung Quốc, đảng cộng sản đã nhìn thấy trước sự vênh váo
khập khiễng của thể chế đảng cai trị, nên từ nhiều năm, đã che
giấu bằng cơ chế tổng bí thư đảng đồng thời là chủ tịch
nước. Nhưng từ đại hội 18,Tập Cận Bình đã khởi động một cuộc
cải cách tiếp tục. Với giấc mơ Trung Hoa trở thành siêu cường
thủ lĩnh khu vực, chia thế giới với Mỹ, Tập Cận Bình biết
rất rõ Trung Quốc không thể được chấp nhận vai trò dẫn dắt khu
vực mà không phải là một quốc gia dân chủ.
Ông Tập Cận Bình đã tỏ ra bối rối khi Ngoại trưởng Australie
Julie Bishop nói tuần trước,15/03/2017, tại Singapore rằng, “Trung Quốc
không thể dẫn dắt khu vực vì nước này phi dân chủ”.
Và Tập Cận Bình lựa chọn giải pháp thông qua Quốc Hội.
Ông Ngô Tổ Lai, học giả Trung Quốc đang sinh sống tại Mỹ, Ông nhận định,
“ông Tập Cận Bình có khả năng đang cân nhắc việc sau khi hết hai nhiệm
kỳ giữ chức Tổng Bí thư sẽ chuyển sang giữ chức Chủ tịch Ủy ban Thường
vụ của Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc, đồng thời sẽ đem quân quyền
giao cho Đại hội Đại biểu Nhân dân. Nếu làm như vậy thì quân đội và quốc
gia sẽ thực sự thuộc về nhân dân, và có khả năng giải tán ĐCSTQ một
cách hợp pháp”.
Dân chủ hoá Trung Quốc để trở thành thủ lĩnh khu vực, đấy
chính là giấc mơ Trung Hoa, cũng đồng thời là giấc mơ của Tập
Cận Bình, khi ông không che giấu tham vọng đưa cái tên của ông
vượt qua Đặng Tiểu Bình để xếp ngang hàng với Mao Trạch Đông.
Ở Việt Nam, trí khôn của cái tinh hoa cộng sản chưa từng vượt
qua cái tinh hoa ở Trung Nam Hải. Những gì Trung Quốc làm, mười
năm sau mới đến được Việt Nam. Cứ theo lôgíc này, thì dẫu có
nhất thể hoá vào cuối năm nay, ông Đinh Thế Huynh cũng sẽ phải
đợi ông Bình làm xong dân chủ tại Trung Quốc. Nếu ông Bình tiến
hành huỷ bỏ chế độ Ban thường vụ, bắt đầu tiến trình giải
tán đảng cộng sản Trung Quốc vào cuối nhiệm kỳ đại hội 19,
thì ít ra cũng phải mất 10 năm nữa, khi ấy, chắc ông Đinh Thế
Huynh đã phải về hưu. Người ta sẽ phải nhìn vào ông Võ Văn
Thưởng, trừ phi ông Đinh Thế Huynh có ý định vượt qua Trung
Quốc, để chứng tỏ Văn hoá Hoa Hạ là văn hoá kế thừa nền văn
hoá Lạc Việt, chứ không phải ngược lại.
Ngạn ngữ Việt có câu “theo voi ăn bã mía”, không biết xuất hiện
từ đời nào, nhưng chắc chắn là nhằm vào đội ngũ những cái
đầu trong bộ chính trị thời nay tại chế độ độc đảng cộng
sản. Cứ đi sau con voi Tàu Cộng, thì chỉ còn “bã”.
Bùi Quang Vơm
(Ba Sàm)
