Các vấn đề thời sự Việt Nam nóng hổi hiện nay hầu như tập trung vào một mẫu số chung là Nhân quyền. Vụ án «Cống Rộc» vừa được xử sơ thẩm ở Hải Phòng, kết tội một cách khắc nghiệt những công dân lương thiện, nhẹ nhàng với các quan chức đảng tham ô là một bằng chứng sống động về tình trạng vi phạm nghiêm trọng Nhân quyền có hệ thống ở Việt Nam. Người công dân lương thiện cảm thấy bất an vì chính quyền và nền tư pháp độc đảng vẫn ngang nhiên chà đạp lên quyền sống tự do của con người.

Việc thảo luận về sửa đổi Hiến pháp theo kiểu cưỡng ép của lãnh đạo đảng Cộng sản, vừa đưa ra một bản dự thảo rồi coi mọi ý kiến khác biệt là suy thoái, là phản động, rồi cho phổ biến những con số bịa đặt, thổi phồng quá đáng - thoạt tiên là 20 triệu, kế đó là 22 triệu, phóng bừa lên 40 triệu, rồi 44 triệu ý kiến đồng tình - nay rút xuống còn 9 triệu, chỉ phơi bày thêm rõ nét tình trạng nhân phẩm, quyền tự do của con người bị chà đạp nghiêm trọng đến mức nào.

Cuộc đối thoại định kỳ về Nhân quyền giữa Hoa Kỳ và Việt Nam ngày càng nhạt nhẽo, đình đốn suốt năm 2012, cũng như quan hệ Việt Nam với Liên minh châu Âu gặp trở ngại cũng chỉ vì thành tích về Nhân quyền của Việt Nam đã liên tục tuột dốc trong 4 năm qua, khi đảng Cộng sản ngày càng ngả về phía Trung Quốc, giảm rõ nhiệt độ trong quan hệ với Hoa Kỳ và châu Âu. Lãnh đạo đảng Cộng sản không thể sử dụng chiến thuật ngoại giao «đi giây thăng bằng» giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ để che dấu chiến lược nhất quán «nhất biên đảo» của họ đối với Trung Quốc.

Không phải ngẫu nhiên mà gần đây các mối quan hệ Việt Nam Hoa Kỳ không tiến triển được chút nào, lại có những dấu hiệu giảm sút. Cuộc kỷ niệm ồn ào «đánh thắng đế quốc Mỹ» nhân dịp kỷ niệm 40 năm «Điện Biên Phủ trên không» (tháng 12-1972/12/2012) khác hẳn với không khí im lìm kỷ niệm chiến tranh biên giới Việt - Campuchia và Việt - Trung (1978/2013). Cũng gần đây các nhà tuyên huấn cấp cao đều lặp đi lặp lại luận điệu mang hơi hướng hoài cổ «chống đế quốc Mỹ», rằng Hoa Kỳ «chưa bao giờ có thiện chí với Việt Nam», như viên Đại tá Trần Đăng Thanh đăng đàn rêu rao về «tội ác tày trời của đế quốc Mỹ ở Việt Nam».

Cũng không phải ngẫu nhiên các blogger tự do, các nhà dân chủ trong nước vẫn nhắc đến lời nhắn nhủ chân tình của Tổng thống Barack Obama khi nhậm chức hướng đến các chính quyền độc đoán: «Đối với những người bám lấy quyền lực nhờ tham nhũng, dối trá và bịt miệng tiếng nói đối lập, hãy biết rằng quý vị đang đi ngược dòng lịch sử, nhưng chúng tôi sẽ chìa tay ra nếu quý vị biết từ bỏ nắm đấm». Rất nhiều blogger tự do đã nhắc lại phát biểu sáng suốt của Luật sư Cù Huy Hà Vũ: «Liên minh quân sự với Hoa Kỳ là mệnh lệnh của thời đại ». Cng như chính kiến của tướng Đặng Quốc Bảo: «Đất nước ta cần liên minh với Hoa Kỳ, Ấn Độ, Nhật Bản … để đối phó với hiểm họa Trung Quốc».

Cũng không phải ngẫu nhiên mà cả Hạ viện lẫn Thượng viện Hoa Kỳ hiện nay đều tỏ ra sốt ruột về thành tích Nhân quyền của Việt Nam đi xuống một cách tệ hại, không thể chấp nhận được, và các nhân vật có thế lực đều đòi Hà Nội phải tỏ ra biết điều với chính đồng bào của mình bằng hành động nếu muốn có quan hệ chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ. Dân biểu Chris Smith còn yêu cầu đưa lại Việt Nam vào danh sách «các nước cần quan tâm đặc biệt» - CPC - vì Hà Nội đã và đang vi phạm quyền tự do tôn giáo một cách có hệ thống.

Việc Việt Nam xin gia nhập tổ chức kinh tế rộng lớn xuyên Thái Bình Dương (Trans Pacific Strategic Economic Agrement) đang bị trở ngại vì cơ cấu kinh tế quốc doanh quá cứng nhắc đi cùng hệ thống chính trị phi nhân quyền. Nếu được thu nhận vào tổ chức này - có thể gồm 10 nước: Chile, Brunei, New Zealand, Singapore, Úc, Malaysia, Peru, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Việt Nam - Hà Nội sẽ có thêm nhiều điều kiện rất thuận lợi để đẩy mạnh xuất nhật khẩu và thu hút vốn đầu tư ước ngoài. Thế là lại thêm một thời cơ thuận lợi nữa của nước ta bị bỏ qua, nước ta lại bị lỡ thêm một chuyến tàu dẫn đến hội nhập quốc tế sâu rộng hơn, có lợi không nhỏ cho tốc độ phát triển kinh tế, vì đảng Cộng sản vẫn một mực duy trì chính sách phủ nhận quyền công dân, quyền làm người của nhân dân.

Chính do chính sách ngoan cố chà đạp quyền con người của những người lãnh đạo Cộng sản mà cả một phong trào công dân đòi tự do, đòi quyền làm người đang bật dậy mạnh mẽ, khắp nông thôn và đô thị, từ phong trào đòi công lý của dân oan, đòi quyền sở hữu tư nhân về đất đai, đồng ruộng của nông dân, đến phong trào công dân tự do của trí thức, sinh viên, người lao động, nhà kinh doanh vừa và nhỏ. « Chúng tôi là công dân tự do, là người tự do, từ khi sinh ra đã là như thế, không cần xin phép ai, không cần chờ ai cho phép cả». Đó là sự khẳng định công khai, đàng hoàng, rộng khắp, lan truyền mạnh mẽ, tuyên chiến ôn hòa với mọi thế lực độc đoán, chống sự đàn áp phi pháp của chính quyền cảnh sát, độc đảng, là nét chính trị đặc sắc nhất, mới mẻ nhất của năm 2013 này.

Là những con người tự do, các công dân Hà Nội, Sài Gòn, Nha Trang, và có thể của cả Đà Nẵng, Huế nữa, đang vẫy gọi nhau tụ họp dã ngoại - nghĩa là ngoài trời - để cùng nhau trò chuyện, trao đổi về quyền sống, quyền con người, dựa vững trên những quyền tự do của công dân được hiến pháp bảo vệ. Đồng bào, bạn bè, người thân với nhau nói chuyện, trao đổi về cuộc sống của mình, của cộng đồng, ai có quyền cấm đoán, ngăn cản? Ai muốn ngăn cản, cấm đoán, hãy mời họ cùng nhau nói chuyện trước đã, trao đổi trước đã. Chúng tôi không nói xấu ai, không bôi xấu ai, không vu cáo ai, cũng không lật đổ ai, chúng tôi bàn về quyền con người dược hiến pháp và các văn kiện quốc tế bảo đảm, thế thôi. Cuộc trao đổi về nhân quyền ở dã ngoại, nơi thanh thiên bạch nhật, giữa không khí tự do dưới ánh mặt trời, sẽ diễn ra vào ngày 5 tháng 5 năm 2013 tới, một ngày chủ nhật mùa Xuân tự do mát mẻ.

Ấy thế mà ông Tổng thanh tra chính phủ Huỳnh Phong Tranh đã vội vã vào cuộc. Ông ta đe dọa: «Yêu cầu cưỡng chế đám đông người tụ họp mang tính chất chính trị». Thế nào là mang tính chất chính trị? Tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo có là tự do chính trị? Quyền con người có là vấn đề chính trị? Sao lại cấm? Chỉ có đảng Cộng sản được hội họp mang tính chất chính trị thôi ư? Đó là chính sách ngu dân, khủng bố nhân dân, chống quyền làm chủ của nhân dân, luôn coi dân là kẻ thù tiềm năng, vốn là căn bệnh cố hữu của một đảng độc đoán lại đang thất thế.

Tháng 5 tới dồn dập nhiều sự kiện lớn: Hội nghị Trung ương đảng lần thứ 7 tổng kết về cuộc tự phê bình và phê bình các cấp ủy đảng từ Bộ Chính trị, trung ương trở xuống; cuộc họp Quốc hội giữa năm bàn về sửa đổi Hiến pháp, bổ sung Luật đất đai, chống tham nhũng, cơ cấu lại nền kinh tế - tài chính; rồi lại còn cuộc Đối thoại an ninh - quốc phòng ở Đông Nam Á Shangri-La lần thứ 12 ở Singapore, nơi Thủ tướng Nguyển Tấn Dũng là một diễn giả sẽ bị săm soi chặt chẽ về thành tích nhân quyền.

Và trên hết là sắp tới lãnh đạo đảng Cộng sản có điều chỉnh gì không về thái độ của họ đối với quyền con người của nhân dân, mẫu số chung của mọi vấn đề. Họ vẫn coi 80 triệu đồng bào của họ là nô lệ thời hiện đại, hay họ sẽ tỉnh ra, coi đó là anh chị em ruột thịt bình đẳng, phải được sống trong tự do và nhân phẩm, như phần lớn đồng loại trên hành tinh này.

* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.