Cõi Người Ta
Chia tay Thương xá Tax
Bất cứ cuộc chia tay nào cũng mang theo nhiều luyến tiếc. Chia tay giữa người và người thường mang những kỷ niệm riêng tư, những giây phút bên nhau bỗng chốc trở thành kỷ niệm. Nếu như có cơ hội gặp lại nhau thì người xưa đã trở thành “cố nhân” trong muôn vàn khuôn mặt.
Blue Sea chuyển
“Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng lục,
tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác”
Bất
cứ cuộc chia tay nào cũng mang theo nhiều luyến tiếc. Chia tay giữa
người và người thường mang những kỷ niệm riêng tư, những giây phút bên
nhau bỗng chốc trở thành kỷ niệm. Nếu như có cơ hội gặp lại nhau thì
người xưa đã trở thành “cố nhân” trong muôn vàn khuôn mặt.
Không
phải chuyện chia tay chỉ xảy
ra giữa người và người. Có những cuộc chia tay ngoài ý muốn và mang
tính cách rộng lớn hơn của nhiều người với nơi mình đã sinh sống, thậm
chí
còn chia tay với cả một đất nước khi phải bỏ xứ ra đi.
Trong
bài viết này, tác giả không nói đến những cuộc chia tay như vậy mà chỉ
bàn đến sự chia tay Thương xá Tax của những người Sài Gòn đã từng, không
ít thì nhiều, gắn bó với một địa điểm thường lui tới tại trung tâm
thành phố có tên gọi “Hòn ngọc Viễn Đông”.
Tôi
biết đến Thương xá Tax từ năm 1953 khi gia đình từ miền Bắc
di cư vào Nam thời Đệ nhất Cộng hòa của Tổng
thống Ngô Đình Diệm. Tax đã hiện diện tại Sài Gòn từ năm 1880 trong
thời Pháp thuộc với cái tên “Cửa hàng Charner” (Grands Magasins Charner –
GMC) tại góc của hai con đường Charner (Nguyễn Huệ ngày nay) và đường
Bonard (Lê Lợi).
Những
cái tên đường “rặt Tây” như Charner, Bonard được chính phủ Bảo hộ đặt
từ năm 1865 để vinh danh Đô đốc Hải quân Pháp, Léonard Victor Joseph
Charner (1797-1869) và Louis Adolphe Bonard (1805 - 1867), là những
người có liên quan đến việc chinh phục Đông Dương của quân đội Pháp.
Trước
đó, đường Bonard mang một cái tên rất bình dân: “Đường 13”. Đó chỉ là
một con đường trong một xóm nhỏ mà cư dân địa phương thời đó gọi bằng
một cái tên cũng dân dã không kém: “Xóm Thơm”.
Mãi
đến năm 1955, Ban Quản lý Định cư dưới thời Tổng thống Diệm mới đổi tên
đường Charner thành Nguyễn Huệ, đường Bonard trở thành Lê Lợi. Hai tên
đường từ
đó mang tên các danh nhân Việt thay thế những ông tướng Pháp và rất
may, Nguyễn
Huệ - Lê Lợi vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Vị trí của “Cửa hàng Charner” (Grands Magasins Charner – GMC) thời Pháp thuộc
“Cửa
hàng Charner” do “Công ty Thuộc địa các Nhà hàng lớn” (Société
Coloniale des Grands Magasins - SCGM) xây dựng với số vốn ban đầu 12
triệu franc sau lên đến 30 triệu vào năm 1925.
Ban đầu, mặt tiền của tòa nhà Grands Magasins Charner, thường được gọi tắt là GMC, có gắn tháp đồng hồ theo kiến trúc của
Pháp nhưng pha trộn những đường nét Á Đông với mái cong trên tháp.
Mặt tiền của GMC với tháp đồng hồ
GMC
tọa lạc tại vị trí đẹp nhất của trung tâm Sài Gòn, kinh doanh các mặt
hàng mà thời Pháp
thuộc gọi là “bazar”, những sản phẩm đắt tiền, sang trọng được nhập
cảng từ Pháp và Anh nhằm phục vụ cho người Pháp tại thuộc địa, giới
thượng lưu Sài Thành và các đại điền chủ Nam kỳ Lục tỉnh.
GMC thời đó cũng đăng quảng cáo trên báo, tự hào là “Cửa hàng rộng nhất; Nhiều mặt hàng nhất và là Thương xá tốt nhất” (Magasins les plus vastes; Magasins les mieux assortis; Magasins vendant le meilleur marché).
Bên cạnh các cửa hàng buôn bán, GMC còn có “phòng trà” (salon de thé) và “quán bar kiểu Mỹ” (bar Americain) với lời quảng cáo “Vào cửa tự do” (Entrée Libre) như để khuyến khích khách vãng lai đến mua sắm [*].
Quảng cáo của Cửa hàng Charner
Năm
1942, việc kinh doanh lúc này rất thịnh vượng nên “Công ty Thuộc địa
các Nhà hàng lớn” xây thêm một tầng lầu và đập bỏ phần tháp đồng hồ
ngoài mặt tiền. Thay vào đó là hàng chữ GMC.
Đối
với
những người Sài Gòn xưa, bộ mặt mới của GMC với 3 tầng lầu trong thập
niên 1940 so với 2 tầng lầu nguyên thủy có phần “đồ sộ” hơn nhưng hình
như tòa nhà đã đánh mất vẻ “cổ kính” với tháp đồng hồ mang những đường
nét kiến trúc Á Đông.
Phải
chăng đó cũng là “cái giá” phải trả khi người ta mải chạy theo cái được
gọi là “đồ sộ” mà quên đi những nét kiến trúc đặc thù của một công
trình cổ. Xin nhắc lại, đó mới chỉ là thay đổi đầu tiên trong thập niên
1940 vì tòa nhà CMG
sẽ còn phải đương đầu với nhiều
thử thách những năm sau đó.
GMC với
3 tầng lầu vào năm 1942
Tại
đây người ta có thể mua các mặt hàng từ bình dân như đồ chơi trẻ con
cho con cháu… đến những thứ đắt tiền như đồng hồ, máy ảnh hoặc nữ trang
bằng vàng hay kim cương cho vợ hoặc người tình. Nói chung, Tax có thể
coi là “thiên đàng mua sắm” của người Sài Gòn vào những thập niên 60 và
70.
Ngày
xưa, trong “lộ trình” của người Sài Gòn
khi “bát phố Bonard” không thể nào thiếu mục “ghé Tax”, đó có thể vào
lúc khởi đầu
hay kết thúc của cuộc hành trình dọc theo đường Lê Lợi. Quả thật, bên
trong Tax người mua hàng bao giờ cũng ít hơn người “bát phố” với mục
đích chỉ muốn được hòa mình vào đám đông. Dân “bát phố” thậm chí trong
túi chỉ đủ tiền để uống ly nước mía Viễn Đông nằm ở góc Lê Lợi và
Pasteur!
Vào
những ngày cuối tuần còn có sự xuất hiện của những bộ kaki vàng, màu áo
của sinh viên sĩ quan Thủ Đức được về phép. Họ vào đấy để tìm lại cảm
giác được sống giữa Sài Gòn đô hội sau
một tuần đổ mồ hôi trên thao trường
nắng cháy. Mai đây khi tốt nghiệp, ra trường họ sẽ tỏa đi các đơn vị
khắp 4 vùng chiến thuật và sẽ ít có cơ hội nhìn lại hậu phương Sài Gòn!
CMG trở thành Tax
từ thập niên 1960
Vào
thập niên 60, người Sài Gòn rất hãnh diện với Tax. Hãnh diện từ thiết
kế bên ngoài lẫn bên trong thương xá. Đường dẫn lên lầu là hai cầu thang
bằng đồng hình vòng cung trông sang trọng như trong một dinh thự quyền
quý.
Khách
vào đây có thể đứng tựa lan can nhìn xuống cảnh mua bán tấp nập phía
dưới hoặc ghé cửa hàng giải khát, gọi ly cà phê đá hay nước ngọt uống để
làm dịu cơn nóng nực lúc ban trưa.
Buổi
sáng tại Pôle Nord ngay tầng trệt cũng có phục vụ điểm tâm, vừa ăn vừa
nhìn thiên hạ qua lại trước mặt. Buổi tối ngồi nhấm nháp chai bia Con
Cọp, bia 33… một cái thú tương đối rẻ tiền mà Tax đem lại cho bất cứ ai
ghé chơi vào bất cứ lúc nào.
Đó
chính là sợi dây vô hình
“buộc” người Sài Gòn với Tax cũng như La Pagode, Givral, Brodard, Thanh
Thế hay kem Mai Hương đã một thời gắn bó với cuộc sống Sài Gòn. Những
cái tên
quen thuộc giờ đây đã trở thành hoài niệm đối với những người nay tóc
đã điểm sương.
Thương xá Tax năm 1965
Thương
xá Tax cũng đã đi vào văn chương, thơ phú và âm nhạc của người Sài Gòn.
Trong ký ức một thời của mình, Ngô Thụy Miên ngồi tại hải ngoại viết về
những quán hàng quen thuộc của Sài Gòn xưa:
“Em
nhớ không, La Pagode, Givral của những sáng hẹn hò, Hoàng Gia, Pôle
Nord của những chiều đưa đón, dạo phố tết Nguyễn Huệ, Lê Lợi tấp nập
người qua, và những tối ghé quán Bà Cả Đọi, rồi
Đêm Mầu Hồng. Cái không khí ấm áp tràn đầy tình
thương của quê hương đó, làm sao có thể ngờ được chỉ trong vài tháng đã
chỉ còn để lại một mùa Xuân, một mùa Xuân cuối cùng của những đổi
thay…”
Bài hát “Chiều trên Phá Tam Giang” của Trần Thiện Thanh lại diễn tả một buổi tối Sài Gòn sắp vào giờ giới nghiêm và Thương xá Tax đang chuẩn bị đóng cửa:
“…
Giờ này thương xá sắp đóng cửa, người lao công quét
dọn hành lang, giờ này thành phố chợt bừng lên để rồi ta nghỉ sớm. Ôi
Sài Gòn, Sài Gòn giờ giới nghiêm, ơi Sài Gòn, Sài Gòn giờ giới nghiêm,
ôi em ơi Sài gòn không buổi tối…”.
“Thương xá Tax” của Sài Gòn xưa
Sau
ngày Sài Gòn “đổi chủ”, Thương xá Tax cũng được “đổi đời”! Nhu cầu mua
sắm của
người Sài Gòn được thay thế bằng “hệ thống bao cấp nhu yếu phẩm” của
nhà nước cho nên
sự nhộn nhịp của một trung tâm mua sắm ngày nào nay không còn lý do để
tồn tại. Tax biến thành nơi trưng bày mặt hàng sản xuất của các công ty
quốc doanh.
Đến năm 1978, Tax được “cởi trói” và “hóa kiếp” thành “Cửa hàng Phục vụ Thiếu nhi Thành phố”.
Người bán hàng, khi đó được gọi là “Mậu dịch viên”, lại “thắt khăn
quàng đỏ” như thiếu nhi để bán mặt hàng chính là đồ chơi cho trẻ con
được sản xuất bởi các công ty quốc doanh.
Dĩ
nhiên là “phục vụ thiếu nhi” như tên gọi của cửa hàng nhưng chắc chắn
việc trả tiền là của các bậc phụ huynh. Họ chắt chiu từng đồng trong
thời khó khăn bao cấp để “mua” nguồn vui cho trẻ thơ qua những con búp
bê bằng nhựa tái sinh hay chiếc xe hơi làm bằng gỗ.
Đến năm 1981 Tax một lần nữa đổi tên thành “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố” trực thuộc Sở Thương Nghiệp và
trở thành một trong những cửa hàng lớn nhất Việt Nam thời bấy giờ. Tax khi đó mang cái tên thật lạ lẫm, vừa
dài vừa khó nhớ đối với người Sài Gòn nên trong suốt thời gian từ 1981 đến 1990 người ta vẫn dùng cái tên cũ: “… đi lên Tax”… “mua cái này ở Tax…”.
Thương xá Tax trở thành “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố”
Đáng chú ý là “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố” đã thu hút một số du khách đến từ các nước Đông Âu nên người Sài Gòn lại có một cái tên “bán chính thức” là “Chợ Liên Xô” hay ngắn gọn hơn, “Chợ Nga”! Khách hàng nhiều khi đóng thành từng thùng để chuyển về nước những mặt hàng… tư bản.
Vào
thời điểm “thịnh
vượng”, tòa nhà trở thành một trung tâm giao dịch với các mặt hàng
phong phú, từ quần áo, may mặc, mỹ nghệ đến những mặt hàng xa xỉ đều
xuất hiện.
Hình
như nhà nước cũng ý thức được “Thương hiệu Tax” đã ăn sâu vào nếp nghĩ
của người dân nên ngày 19/1/1998 dòng chữ “Thương xá Tax” chính thức
được đặt trên nóc tòa nhà! Thế là sau bao nhiêu năm “lận đận”, tòa nhà
được “phục hồi danh hiệu” đã có từ xưa.
Thương hiệu “Thương xá Tax” xuất hiện trở lại năm 1998
Bước
vào thời kỳ “đổi mới” trước sự cạnh tranh từ các trung tâm thương mại
do người nước ngoài đầu tư và quản lý, một lần nữa áp lực cạnh tranh đã
buộc Thương xá Tax phải tự làm mới mình.
Thương xá từ đó thuộc quyền quản lý của “Công ty Bán lẻ Tổng hợp Sài Gòn”, trực thuộc “Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn” với tên
thương mại là SATRA (Saigon Trading Group), được thành lập từ năm 1995.
SATRA bên cạnh thương
hiệu “Thương xá Tax”
Đọc đến đây chắc hẳn có bạn đọc thắc mắc tại sao bài viết này lại mang tựa đề “Chia tay Thương xá Tax”?
Nếu chú ý theo dõi báo chí trong nước ta sẽ hiểu ngay vì sao sẽ phải chia tay. Báo Tuổi trẻ, ngày 20/8/2014, đưa tin trong một bài viết có tựa đề “Tiểu thương Thương xá Tax “chết đứng”:
“Việc
thương xá Tax thông báo kết thúc hợp đồng thuê mặt bằng kinh doanh tại
đây trước ngày 1/10 đã khiến các tiểu thương than “chết đứng”. Trong
khi đó khu vực kinh doanh trên đường Nguyễn Huệ (Q. 1, TPHCM) bị ảnh
hưởng bởi việc xây nhà ga metro cũng kêu trời khi việc kinh doanh bị ảnh
hưởng nghiêm trọng”.
Trên Thanh niên Online, tác giả Trần Thùy Linh sau khi nhắc lại việc “xóa sổ” khu vực Passage Eden đã viết:
“…
Và mấy hôm nay, có một nỗi đau
tưởng đã lên da non, bỗng bùng lên, dữ dội, khi nghe tin thương xá Tax
sẽ vĩnh viễn bị xóa sổ. Tôi tin rằng những “vô tri, vô giác” ấy, những
“vật cần phải hy sinh cho sự phát triển” trên khu đất vàng ấy, đã đau
lắm. Một cao ốc 40 tầng hiện đại, sáng choang sẽ mọc lên, thay thế cho
Tax già nua cũ kỹ đã 134 tuổi. Khu trung tâm Sài Gòn sẽ còn gì?” .
Mô hình dự án toà tháp Tax Plaza cao 40 tầng
Kiến trúc sư Nguyễn
Ngọc Dũng trong bài viết “Sài Gòn đang trở nên xa lạ” đưa ra nhận xét mang tính cách chuyên môn:
“Với
một diện tích khiêm tốn vài trăm ha, trung tâm Sài Gòn vốn được quy
hoạch thành khu trung tâm hành chính và công cộng nay lại đang được nén
chặt đến mức ngộp thở. Sài Gòn xưa giờ đang trở thành đô thị của một
nước xa lạ nào đó, những bản sắc vốn có và hồn đô thị của thành phố 300
năm tuổi đang bị xóa nhòa.
Liệu
bạn có còn tìm được nét Sài Gòn xưa ở những cao ốc mang tên nước ngoài
như Royal Garden, Eva Royal Plaza, Avalon, Sailing Tower, Centec Tower
hay Kenton Residence, Gemadept Tower,
The Manor? Cái
tên Sài Gòn cũng được nhắc tới nhưng lại rặt một nét lai căng, ví như
Saigon Sky Garden, Saigon Plaza…”
Người Sài Gòn ngồi nhìn Thương xá Tax trước ngày
chia tay
Tôi
bỗng rùng mình khi nhớ lại một câu nói của ai đó. Câu này đã được dẫn
trước bài viết nhưng cũng xin ghi lại một lần nữa để chúng ta đừng quên:
“Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng lục,
tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác”
Nguyễn Ngọc Chính
Dự án Metro số 1 ở SàiGòn
Metro
đường hầm chuẩn bị công trình tại nhà hát ở Sài Gòn sẽ có 4 tầng, được
đào sâu 40 m, trong khi đó Metro dưới chợ Bến Thành trông giống như khu
trung tâm thương mại.
Tuyến
nhà hát thành phố tuyến Metro số 1, Bến Thành - Suối
Tiên đang được bắt đầu công trình, tuyến nằm dưới khu vực nhà hát thành
phố. Sài Gòn đang thực hiện việc cấm đường Lê Lợi, chặt cây... để bắt
đầu công trình tuyến đường hầm.
Tuyến
có 4 tầng đường hầm và 5 cửa vào. Tuyến rộng 27 m, dài, 190 m và sâu 30
m. Có thể thấy rõ khu vực dành cho khách đi xuống Metro từ trên mặt
đường.
Tuyến
có 4 tầng. Phía trên là gian kiểm soát vé hành khách. Tầng 1 gồm nơi
chờ đợi, máy bán vé, trạm thu phí... Tầng 2: sân tuyến, nơi có Metro
dừng đón trả khách. Tầng 3: Khu vực nghỉ ngơi, điều hòa, thiết bị...
Tầng 4: sân tuyến, bên trái là cầu thang xuống, lên tàu bên
phải.
Theo
thiết kế, Metro sẽ được công trình theo phương pháp đào hở, đoạn từ
Metro thành phố đến tuyến Ba Son sẽ được dùng khiêng đào. Trong ảnh là
máy đào TBM dùng trong công trình tuyến Metro này.
Ngoài
Metro thành phố, thời gian tới khu Metro quan trọng ở dưới khu vực chợ
Bến Thành cũng sẽ được thực hiện. Trong ảnh là họa đồ Metro. Phần khu
vực Metro gồm 3 tầng kết nối với 4 tuyến Metro trong tương lai và phần
thương mại mua
sắm bao quanh Metro. Hiện tại thiết kế kỹ thuật đang được hoàn chỉnh để
trình duyệt. Dự kiến cuối năm nay sẽ
bắt đầu công việc tuyển nhà thầu.
Không gian đường hầm Metro Bến Thành nhìn từ mặt cắt ngang.
Metro này sẽ có các trung tâm thương mại mua sắm. Có thể thấy rõ phần đỉnh chợ Bến Thành từ phía dưới lòng đất Metro.
Quang cảnh đường xuống đường hầm Metro trong tương lai.
Tuyến
Nhà hát thành phố có chiều dài 190 m, rộng 26 m gồm 4 tầng với chiều
sâu 40 m; còn tuyến trung tâm Bến Thành ngoài chức năng kết nối giữa các
tuyến Metro còn được thiết kế xây dựng hệ thống thương mại dịch vụ, có
tổng kinh phí đầu tư xây dựng gần 1 tỷ USD.
Tuyến
Metro số 1 nối từ Bến Thành đến Suối Tiên dài khoảng 20 km với số vốn
đầu tư lên đến 2,4 tỷ USD. Tuyến gồm hai đoạn đi đường hầm và trên cao
với tổng cộng 14 tuyến và một depot.
Cùng
với 3 tuyến đường hầm, đoạn còn lại đi trên cao (dài hơn 17 km) sẽ có
11 tuyến trên cao (Suối Tiên, Tân Cảng...) và depot Long Bình (quận 9).
Bắt đầu từ tuyến số 1 trung tâm Bến Thành (tuyến số 1) Metro sẽ đi đường
hầm dưới đường Lê Lợi gồm hai tuyến đường hầm đơn chạy song song, từ
ngã tư Lê Lợi - Pasteur chuyển sang chạy
trùng tim (hầm trên, hầm dưới) đi qua bên hông Nhà hát thành phố, qua
trụ sở Công ty Điện lực Sài Gòn, theo
đường Nguyễn Siêu, qua FAFILM đến khu vực nhà máy Ba Son. Từ sau tuyến
số 3 (tuyến Ba Son), tuyến chuyển từ đi đường hầm sang đi trên cao.
Tiếp
theo, tuyến sẽ vượt đường Nguyễn Hữu Cảnh đi theo rạch Văn Thánh (bờ
phía
Bắc), đi sát công viên Văn Thánh, vượt đường Điện
Biên Phủ, vượt sông Sài Gòn tại khu vực nhà hàng Tân Cảng; sau đó đi
tiếp trong hành lang phía Bắc xa lộ Hà Nội vượt sông Rạch Chiếc; tiếp
tục đi theo hành lang xe điện nằm trong hành lang phía Bắc thuộc lộ giới
xa lộ Hà Nội rồi vượt sang phía Nam xa lộ Hà Nội để vào tuyến Suối Tiên
(tuyến số 14), sau đó tuyến sẽ rẽ phải vào Depot Long Bình.
*
Hàng loạt cây
cổ thụ ở Sài Gòn bị đốn hạ để
xây tuyến đường hầm Metro
Sáng
22/7, nhiều cây cổ thụ trước Nhà hát thành phố (quận 1) bị đốn hạ để
chuẩn bị cho việc công trình Metro đường hầm đầu tiên của tuyến Metro số
1 (Bến Thành - Suối Tiên).
Bắt
đầu cho việc công trình Metro đường hầm đầu tiên (tuyến Nhà hát thành
phố) của tuyến Metro số 1, toàn bộ cây xanh ở công viên Lam Sơn (phía
trước Nhà hát) sẽ bị đốn hạ.
Sáng nay, đóng đường Lê Lợi đoạn từ giao lộ Nguyễn Huệ đến Đồng Khởi
Nhân viên công ty cây xanh bắt đầu việc hạ cây.
Nhiều người dân tỏ ra tiếc nuối khi thấy
những cây cổ thụ hàng chục năm, đường kính 50-60 cm, cao hàng chục mét bị chặt.
Thành
phố rồi sẽ hiện đại, giao thông thuận tiện hơn nhưng dù sao cũng tiếc
những cây cổ thụ này quá. Chúng gắn bó với người dân ở đây
hàng chục năm rồi. Chúng làm cho Sài Gòn đẹp hơn, có hồn hơn rất nhiều
nếu sau này chỉ toàn nhà cao tầng, công trình hiện đại"
Cây xanh sau khi bị đốn hạ, nhanh chóng được cưa nhỏ, chuyển đi nơi khác để bàn giao lại mặt
bằng cho đơn vị xây dựng.
Cùng với công viên Lam Sơn, cây xanh ở vòng xoay cây liễu cùng đài phun nước ở giao lộ Nguyễn Huệ với Lê Lợi cũng phải di dời.
Nhân
viên công ty cây xanh đang di dời hàng cây liễu. "Mỗi mùa lễ Tết, Sài
Gòn đẹp nhất là vòng xoay này. Những cây liễu ở đây được rất nhiều du
khách chọn chụp ảnh lưu niệm"
Sắp tới, đường
Lê Lợi đoạn từ Pasteur đến Đồng Khởi sẽ bị đóng đường, các loại xe phải lưu thông theo lộ trình khác.
Blue Sea chuyển
Bàn ra tán vào (0)
Chia tay Thương xá Tax
Bất cứ cuộc chia tay nào cũng mang theo nhiều luyến tiếc. Chia tay giữa người và người thường mang những kỷ niệm riêng tư, những giây phút bên nhau bỗng chốc trở thành kỷ niệm. Nếu như có cơ hội gặp lại nhau thì người xưa đã trở thành “cố nhân” trong muôn vàn khuôn mặt.
“Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng lục,
tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác”
Bất
cứ cuộc chia tay nào cũng mang theo nhiều luyến tiếc. Chia tay giữa
người và người thường mang những kỷ niệm riêng tư, những giây phút bên
nhau bỗng chốc trở thành kỷ niệm. Nếu như có cơ hội gặp lại nhau thì
người xưa đã trở thành “cố nhân” trong muôn vàn khuôn mặt.
Không
phải chuyện chia tay chỉ xảy
ra giữa người và người. Có những cuộc chia tay ngoài ý muốn và mang
tính cách rộng lớn hơn của nhiều người với nơi mình đã sinh sống, thậm
chí
còn chia tay với cả một đất nước khi phải bỏ xứ ra đi.
Trong
bài viết này, tác giả không nói đến những cuộc chia tay như vậy mà chỉ
bàn đến sự chia tay Thương xá Tax của những người Sài Gòn đã từng, không
ít thì nhiều, gắn bó với một địa điểm thường lui tới tại trung tâm
thành phố có tên gọi “Hòn ngọc Viễn Đông”.
Tôi
biết đến Thương xá Tax từ năm 1953 khi gia đình từ miền Bắc
di cư vào Nam thời Đệ nhất Cộng hòa của Tổng
thống Ngô Đình Diệm. Tax đã hiện diện tại Sài Gòn từ năm 1880 trong
thời Pháp thuộc với cái tên “Cửa hàng Charner” (Grands Magasins Charner –
GMC) tại góc của hai con đường Charner (Nguyễn Huệ ngày nay) và đường
Bonard (Lê Lợi).
Những
cái tên đường “rặt Tây” như Charner, Bonard được chính phủ Bảo hộ đặt
từ năm 1865 để vinh danh Đô đốc Hải quân Pháp, Léonard Victor Joseph
Charner (1797-1869) và Louis Adolphe Bonard (1805 - 1867), là những
người có liên quan đến việc chinh phục Đông Dương của quân đội Pháp.
Trước
đó, đường Bonard mang một cái tên rất bình dân: “Đường 13”. Đó chỉ là
một con đường trong một xóm nhỏ mà cư dân địa phương thời đó gọi bằng
một cái tên cũng dân dã không kém: “Xóm Thơm”.
Mãi
đến năm 1955, Ban Quản lý Định cư dưới thời Tổng thống Diệm mới đổi tên
đường Charner thành Nguyễn Huệ, đường Bonard trở thành Lê Lợi. Hai tên
đường từ
đó mang tên các danh nhân Việt thay thế những ông tướng Pháp và rất
may, Nguyễn
Huệ - Lê Lợi vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Vị trí của “Cửa hàng Charner” (Grands Magasins Charner – GMC) thời Pháp thuộc
“Cửa
hàng Charner” do “Công ty Thuộc địa các Nhà hàng lớn” (Société
Coloniale des Grands Magasins - SCGM) xây dựng với số vốn ban đầu 12
triệu franc sau lên đến 30 triệu vào năm 1925.
Ban đầu, mặt tiền của tòa nhà Grands Magasins Charner, thường được gọi tắt là GMC, có gắn tháp đồng hồ theo kiến trúc của
Pháp nhưng pha trộn những đường nét Á Đông với mái cong trên tháp.
Mặt tiền của GMC với tháp đồng hồ
GMC
tọa lạc tại vị trí đẹp nhất của trung tâm Sài Gòn, kinh doanh các mặt
hàng mà thời Pháp
thuộc gọi là “bazar”, những sản phẩm đắt tiền, sang trọng được nhập
cảng từ Pháp và Anh nhằm phục vụ cho người Pháp tại thuộc địa, giới
thượng lưu Sài Thành và các đại điền chủ Nam kỳ Lục tỉnh.
GMC thời đó cũng đăng quảng cáo trên báo, tự hào là “Cửa hàng rộng nhất; Nhiều mặt hàng nhất và là Thương xá tốt nhất” (Magasins les plus vastes; Magasins les mieux assortis; Magasins vendant le meilleur marché).
Bên cạnh các cửa hàng buôn bán, GMC còn có “phòng trà” (salon de thé) và “quán bar kiểu Mỹ” (bar Americain) với lời quảng cáo “Vào cửa tự do” (Entrée Libre) như để khuyến khích khách vãng lai đến mua sắm [*].
Quảng cáo của Cửa hàng Charner
Năm
1942, việc kinh doanh lúc này rất thịnh vượng nên “Công ty Thuộc địa
các Nhà hàng lớn” xây thêm một tầng lầu và đập bỏ phần tháp đồng hồ
ngoài mặt tiền. Thay vào đó là hàng chữ GMC.
Đối
với
những người Sài Gòn xưa, bộ mặt mới của GMC với 3 tầng lầu trong thập
niên 1940 so với 2 tầng lầu nguyên thủy có phần “đồ sộ” hơn nhưng hình
như tòa nhà đã đánh mất vẻ “cổ kính” với tháp đồng hồ mang những đường
nét kiến trúc Á Đông.
Phải
chăng đó cũng là “cái giá” phải trả khi người ta mải chạy theo cái được
gọi là “đồ sộ” mà quên đi những nét kiến trúc đặc thù của một công
trình cổ. Xin nhắc lại, đó mới chỉ là thay đổi đầu tiên trong thập niên
1940 vì tòa nhà CMG
sẽ còn phải đương đầu với nhiều
thử thách những năm sau đó.
GMC với
3 tầng lầu vào năm 1942
Tại
đây người ta có thể mua các mặt hàng từ bình dân như đồ chơi trẻ con
cho con cháu… đến những thứ đắt tiền như đồng hồ, máy ảnh hoặc nữ trang
bằng vàng hay kim cương cho vợ hoặc người tình. Nói chung, Tax có thể
coi là “thiên đàng mua sắm” của người Sài Gòn vào những thập niên 60 và
70.
Ngày
xưa, trong “lộ trình” của người Sài Gòn
khi “bát phố Bonard” không thể nào thiếu mục “ghé Tax”, đó có thể vào
lúc khởi đầu
hay kết thúc của cuộc hành trình dọc theo đường Lê Lợi. Quả thật, bên
trong Tax người mua hàng bao giờ cũng ít hơn người “bát phố” với mục
đích chỉ muốn được hòa mình vào đám đông. Dân “bát phố” thậm chí trong
túi chỉ đủ tiền để uống ly nước mía Viễn Đông nằm ở góc Lê Lợi và
Pasteur!
Vào
những ngày cuối tuần còn có sự xuất hiện của những bộ kaki vàng, màu áo
của sinh viên sĩ quan Thủ Đức được về phép. Họ vào đấy để tìm lại cảm
giác được sống giữa Sài Gòn đô hội sau
một tuần đổ mồ hôi trên thao trường
nắng cháy. Mai đây khi tốt nghiệp, ra trường họ sẽ tỏa đi các đơn vị
khắp 4 vùng chiến thuật và sẽ ít có cơ hội nhìn lại hậu phương Sài Gòn!
CMG trở thành Tax
từ thập niên 1960
Vào
thập niên 60, người Sài Gòn rất hãnh diện với Tax. Hãnh diện từ thiết
kế bên ngoài lẫn bên trong thương xá. Đường dẫn lên lầu là hai cầu thang
bằng đồng hình vòng cung trông sang trọng như trong một dinh thự quyền
quý.
Khách
vào đây có thể đứng tựa lan can nhìn xuống cảnh mua bán tấp nập phía
dưới hoặc ghé cửa hàng giải khát, gọi ly cà phê đá hay nước ngọt uống để
làm dịu cơn nóng nực lúc ban trưa.
Buổi
sáng tại Pôle Nord ngay tầng trệt cũng có phục vụ điểm tâm, vừa ăn vừa
nhìn thiên hạ qua lại trước mặt. Buổi tối ngồi nhấm nháp chai bia Con
Cọp, bia 33… một cái thú tương đối rẻ tiền mà Tax đem lại cho bất cứ ai
ghé chơi vào bất cứ lúc nào.
Đó
chính là sợi dây vô hình
“buộc” người Sài Gòn với Tax cũng như La Pagode, Givral, Brodard, Thanh
Thế hay kem Mai Hương đã một thời gắn bó với cuộc sống Sài Gòn. Những
cái tên
quen thuộc giờ đây đã trở thành hoài niệm đối với những người nay tóc
đã điểm sương.
Thương xá Tax năm 1965
Thương
xá Tax cũng đã đi vào văn chương, thơ phú và âm nhạc của người Sài Gòn.
Trong ký ức một thời của mình, Ngô Thụy Miên ngồi tại hải ngoại viết về
những quán hàng quen thuộc của Sài Gòn xưa:
“Em
nhớ không, La Pagode, Givral của những sáng hẹn hò, Hoàng Gia, Pôle
Nord của những chiều đưa đón, dạo phố tết Nguyễn Huệ, Lê Lợi tấp nập
người qua, và những tối ghé quán Bà Cả Đọi, rồi
Đêm Mầu Hồng. Cái không khí ấm áp tràn đầy tình
thương của quê hương đó, làm sao có thể ngờ được chỉ trong vài tháng đã
chỉ còn để lại một mùa Xuân, một mùa Xuân cuối cùng của những đổi
thay…”
Bài hát “Chiều trên Phá Tam Giang” của Trần Thiện Thanh lại diễn tả một buổi tối Sài Gòn sắp vào giờ giới nghiêm và Thương xá Tax đang chuẩn bị đóng cửa:
“…
Giờ này thương xá sắp đóng cửa, người lao công quét
dọn hành lang, giờ này thành phố chợt bừng lên để rồi ta nghỉ sớm. Ôi
Sài Gòn, Sài Gòn giờ giới nghiêm, ơi Sài Gòn, Sài Gòn giờ giới nghiêm,
ôi em ơi Sài gòn không buổi tối…”.
“Thương xá Tax” của Sài Gòn xưa
Sau
ngày Sài Gòn “đổi chủ”, Thương xá Tax cũng được “đổi đời”! Nhu cầu mua
sắm của
người Sài Gòn được thay thế bằng “hệ thống bao cấp nhu yếu phẩm” của
nhà nước cho nên
sự nhộn nhịp của một trung tâm mua sắm ngày nào nay không còn lý do để
tồn tại. Tax biến thành nơi trưng bày mặt hàng sản xuất của các công ty
quốc doanh.
Đến năm 1978, Tax được “cởi trói” và “hóa kiếp” thành “Cửa hàng Phục vụ Thiếu nhi Thành phố”.
Người bán hàng, khi đó được gọi là “Mậu dịch viên”, lại “thắt khăn
quàng đỏ” như thiếu nhi để bán mặt hàng chính là đồ chơi cho trẻ con
được sản xuất bởi các công ty quốc doanh.
Dĩ
nhiên là “phục vụ thiếu nhi” như tên gọi của cửa hàng nhưng chắc chắn
việc trả tiền là của các bậc phụ huynh. Họ chắt chiu từng đồng trong
thời khó khăn bao cấp để “mua” nguồn vui cho trẻ thơ qua những con búp
bê bằng nhựa tái sinh hay chiếc xe hơi làm bằng gỗ.
Đến năm 1981 Tax một lần nữa đổi tên thành “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố” trực thuộc Sở Thương Nghiệp và
trở thành một trong những cửa hàng lớn nhất Việt Nam thời bấy giờ. Tax khi đó mang cái tên thật lạ lẫm, vừa
dài vừa khó nhớ đối với người Sài Gòn nên trong suốt thời gian từ 1981 đến 1990 người ta vẫn dùng cái tên cũ: “… đi lên Tax”… “mua cái này ở Tax…”.
Thương xá Tax trở thành “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố”
Đáng chú ý là “Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp Thành phố” đã thu hút một số du khách đến từ các nước Đông Âu nên người Sài Gòn lại có một cái tên “bán chính thức” là “Chợ Liên Xô” hay ngắn gọn hơn, “Chợ Nga”! Khách hàng nhiều khi đóng thành từng thùng để chuyển về nước những mặt hàng… tư bản.
Vào
thời điểm “thịnh
vượng”, tòa nhà trở thành một trung tâm giao dịch với các mặt hàng
phong phú, từ quần áo, may mặc, mỹ nghệ đến những mặt hàng xa xỉ đều
xuất hiện.
Hình
như nhà nước cũng ý thức được “Thương hiệu Tax” đã ăn sâu vào nếp nghĩ
của người dân nên ngày 19/1/1998 dòng chữ “Thương xá Tax” chính thức
được đặt trên nóc tòa nhà! Thế là sau bao nhiêu năm “lận đận”, tòa nhà
được “phục hồi danh hiệu” đã có từ xưa.
Thương hiệu “Thương xá Tax” xuất hiện trở lại năm 1998
Bước
vào thời kỳ “đổi mới” trước sự cạnh tranh từ các trung tâm thương mại
do người nước ngoài đầu tư và quản lý, một lần nữa áp lực cạnh tranh đã
buộc Thương xá Tax phải tự làm mới mình.
Thương xá từ đó thuộc quyền quản lý của “Công ty Bán lẻ Tổng hợp Sài Gòn”, trực thuộc “Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn” với tên
thương mại là SATRA (Saigon Trading Group), được thành lập từ năm 1995.
SATRA bên cạnh thương
hiệu “Thương xá Tax”
Đọc đến đây chắc hẳn có bạn đọc thắc mắc tại sao bài viết này lại mang tựa đề “Chia tay Thương xá Tax”?
Nếu chú ý theo dõi báo chí trong nước ta sẽ hiểu ngay vì sao sẽ phải chia tay. Báo Tuổi trẻ, ngày 20/8/2014, đưa tin trong một bài viết có tựa đề “Tiểu thương Thương xá Tax “chết đứng”:
“Việc
thương xá Tax thông báo kết thúc hợp đồng thuê mặt bằng kinh doanh tại
đây trước ngày 1/10 đã khiến các tiểu thương than “chết đứng”. Trong
khi đó khu vực kinh doanh trên đường Nguyễn Huệ (Q. 1, TPHCM) bị ảnh
hưởng bởi việc xây nhà ga metro cũng kêu trời khi việc kinh doanh bị ảnh
hưởng nghiêm trọng”.
Trên Thanh niên Online, tác giả Trần Thùy Linh sau khi nhắc lại việc “xóa sổ” khu vực Passage Eden đã viết:
“…
Và mấy hôm nay, có một nỗi đau
tưởng đã lên da non, bỗng bùng lên, dữ dội, khi nghe tin thương xá Tax
sẽ vĩnh viễn bị xóa sổ. Tôi tin rằng những “vô tri, vô giác” ấy, những
“vật cần phải hy sinh cho sự phát triển” trên khu đất vàng ấy, đã đau
lắm. Một cao ốc 40 tầng hiện đại, sáng choang sẽ mọc lên, thay thế cho
Tax già nua cũ kỹ đã 134 tuổi. Khu trung tâm Sài Gòn sẽ còn gì?” .
Mô hình dự án toà tháp Tax Plaza cao 40 tầng
Kiến trúc sư Nguyễn
Ngọc Dũng trong bài viết “Sài Gòn đang trở nên xa lạ” đưa ra nhận xét mang tính cách chuyên môn:
“Với
một diện tích khiêm tốn vài trăm ha, trung tâm Sài Gòn vốn được quy
hoạch thành khu trung tâm hành chính và công cộng nay lại đang được nén
chặt đến mức ngộp thở. Sài Gòn xưa giờ đang trở thành đô thị của một
nước xa lạ nào đó, những bản sắc vốn có và hồn đô thị của thành phố 300
năm tuổi đang bị xóa nhòa.
Liệu
bạn có còn tìm được nét Sài Gòn xưa ở những cao ốc mang tên nước ngoài
như Royal Garden, Eva Royal Plaza, Avalon, Sailing Tower, Centec Tower
hay Kenton Residence, Gemadept Tower,
The Manor? Cái
tên Sài Gòn cũng được nhắc tới nhưng lại rặt một nét lai căng, ví như
Saigon Sky Garden, Saigon Plaza…”
Người Sài Gòn ngồi nhìn Thương xá Tax trước ngày
chia tay
Tôi
bỗng rùng mình khi nhớ lại một câu nói của ai đó. Câu này đã được dẫn
trước bài viết nhưng cũng xin ghi lại một lần nữa để chúng ta đừng quên:
“Nếu anh bắn vào quá khứ bằng khẩu súng lục,
tương lai sẽ bắn lại anh bằng một khẩu đại bác”
Nguyễn Ngọc Chính
Dự án Metro số 1 ở SàiGòn
Metro
đường hầm chuẩn bị công trình tại nhà hát ở Sài Gòn sẽ có 4 tầng, được
đào sâu 40 m, trong khi đó Metro dưới chợ Bến Thành trông giống như khu
trung tâm thương mại.
Tuyến
nhà hát thành phố tuyến Metro số 1, Bến Thành - Suối
Tiên đang được bắt đầu công trình, tuyến nằm dưới khu vực nhà hát thành
phố. Sài Gòn đang thực hiện việc cấm đường Lê Lợi, chặt cây... để bắt
đầu công trình tuyến đường hầm.
Tuyến
có 4 tầng đường hầm và 5 cửa vào. Tuyến rộng 27 m, dài, 190 m và sâu 30
m. Có thể thấy rõ khu vực dành cho khách đi xuống Metro từ trên mặt
đường.
Tuyến
có 4 tầng. Phía trên là gian kiểm soát vé hành khách. Tầng 1 gồm nơi
chờ đợi, máy bán vé, trạm thu phí... Tầng 2: sân tuyến, nơi có Metro
dừng đón trả khách. Tầng 3: Khu vực nghỉ ngơi, điều hòa, thiết bị...
Tầng 4: sân tuyến, bên trái là cầu thang xuống, lên tàu bên
phải.
Theo
thiết kế, Metro sẽ được công trình theo phương pháp đào hở, đoạn từ
Metro thành phố đến tuyến Ba Son sẽ được dùng khiêng đào. Trong ảnh là
máy đào TBM dùng trong công trình tuyến Metro này.
Ngoài
Metro thành phố, thời gian tới khu Metro quan trọng ở dưới khu vực chợ
Bến Thành cũng sẽ được thực hiện. Trong ảnh là họa đồ Metro. Phần khu
vực Metro gồm 3 tầng kết nối với 4 tuyến Metro trong tương lai và phần
thương mại mua
sắm bao quanh Metro. Hiện tại thiết kế kỹ thuật đang được hoàn chỉnh để
trình duyệt. Dự kiến cuối năm nay sẽ
bắt đầu công việc tuyển nhà thầu.
Không gian đường hầm Metro Bến Thành nhìn từ mặt cắt ngang.
Metro này sẽ có các trung tâm thương mại mua sắm. Có thể thấy rõ phần đỉnh chợ Bến Thành từ phía dưới lòng đất Metro.
Quang cảnh đường xuống đường hầm Metro trong tương lai.
Tuyến
Nhà hát thành phố có chiều dài 190 m, rộng 26 m gồm 4 tầng với chiều
sâu 40 m; còn tuyến trung tâm Bến Thành ngoài chức năng kết nối giữa các
tuyến Metro còn được thiết kế xây dựng hệ thống thương mại dịch vụ, có
tổng kinh phí đầu tư xây dựng gần 1 tỷ USD.
Tuyến
Metro số 1 nối từ Bến Thành đến Suối Tiên dài khoảng 20 km với số vốn
đầu tư lên đến 2,4 tỷ USD. Tuyến gồm hai đoạn đi đường hầm và trên cao
với tổng cộng 14 tuyến và một depot.
Cùng
với 3 tuyến đường hầm, đoạn còn lại đi trên cao (dài hơn 17 km) sẽ có
11 tuyến trên cao (Suối Tiên, Tân Cảng...) và depot Long Bình (quận 9).
Bắt đầu từ tuyến số 1 trung tâm Bến Thành (tuyến số 1) Metro sẽ đi đường
hầm dưới đường Lê Lợi gồm hai tuyến đường hầm đơn chạy song song, từ
ngã tư Lê Lợi - Pasteur chuyển sang chạy
trùng tim (hầm trên, hầm dưới) đi qua bên hông Nhà hát thành phố, qua
trụ sở Công ty Điện lực Sài Gòn, theo
đường Nguyễn Siêu, qua FAFILM đến khu vực nhà máy Ba Son. Từ sau tuyến
số 3 (tuyến Ba Son), tuyến chuyển từ đi đường hầm sang đi trên cao.
Tiếp
theo, tuyến sẽ vượt đường Nguyễn Hữu Cảnh đi theo rạch Văn Thánh (bờ
phía
Bắc), đi sát công viên Văn Thánh, vượt đường Điện
Biên Phủ, vượt sông Sài Gòn tại khu vực nhà hàng Tân Cảng; sau đó đi
tiếp trong hành lang phía Bắc xa lộ Hà Nội vượt sông Rạch Chiếc; tiếp
tục đi theo hành lang xe điện nằm trong hành lang phía Bắc thuộc lộ giới
xa lộ Hà Nội rồi vượt sang phía Nam xa lộ Hà Nội để vào tuyến Suối Tiên
(tuyến số 14), sau đó tuyến sẽ rẽ phải vào Depot Long Bình.
*
Hàng loạt cây
cổ thụ ở Sài Gòn bị đốn hạ để
xây tuyến đường hầm Metro
Sáng
22/7, nhiều cây cổ thụ trước Nhà hát thành phố (quận 1) bị đốn hạ để
chuẩn bị cho việc công trình Metro đường hầm đầu tiên của tuyến Metro số
1 (Bến Thành - Suối Tiên).
Bắt
đầu cho việc công trình Metro đường hầm đầu tiên (tuyến Nhà hát thành
phố) của tuyến Metro số 1, toàn bộ cây xanh ở công viên Lam Sơn (phía
trước Nhà hát) sẽ bị đốn hạ.
Sáng nay, đóng đường Lê Lợi đoạn từ giao lộ Nguyễn Huệ đến Đồng Khởi
Nhân viên công ty cây xanh bắt đầu việc hạ cây.
Nhiều người dân tỏ ra tiếc nuối khi thấy
những cây cổ thụ hàng chục năm, đường kính 50-60 cm, cao hàng chục mét bị chặt.
Thành
phố rồi sẽ hiện đại, giao thông thuận tiện hơn nhưng dù sao cũng tiếc
những cây cổ thụ này quá. Chúng gắn bó với người dân ở đây
hàng chục năm rồi. Chúng làm cho Sài Gòn đẹp hơn, có hồn hơn rất nhiều
nếu sau này chỉ toàn nhà cao tầng, công trình hiện đại"
Cây xanh sau khi bị đốn hạ, nhanh chóng được cưa nhỏ, chuyển đi nơi khác để bàn giao lại mặt
bằng cho đơn vị xây dựng.
Cùng với công viên Lam Sơn, cây xanh ở vòng xoay cây liễu cùng đài phun nước ở giao lộ Nguyễn Huệ với Lê Lợi cũng phải di dời.
Nhân
viên công ty cây xanh đang di dời hàng cây liễu. "Mỗi mùa lễ Tết, Sài
Gòn đẹp nhất là vòng xoay này. Những cây liễu ở đây được rất nhiều du
khách chọn chụp ảnh lưu niệm"
Sắp tới, đường
Lê Lợi đoạn từ Pasteur đến Đồng Khởi sẽ bị đóng đường, các loại xe phải lưu thông theo lộ trình khác.
Blue Sea chuyển
