Việc kết tội sai lầm dẫn đến án tử hình tại Mỹ cũng như nhiều nước trên thế giới đã làm dư luận quan tâm và phản đối. Các quan toà thường kết án nhanh, thi hành án nhanh được xem là một phương án tối ưu chống lại sự gia tăng tội ác. Tuy nhiên, việc kết án như thế đã làm không ít những trường hợp án sai dẫn đến kết thúc sinh mạng của một con người không đáng hưởng ân huệ tiêm một liều thuốc độc. Chẳng hạn ở Illinois, trong 23 năm qua, đã có 13 người bị chết oan. Texas là một trong số 32 tiểu bang áp dụng án tử hình có tỷ lệ cao nhất, chiếm khoảng 40% (500 người) trong số 1,300 vụ xử tử sau khi toà tối cao cho phép áp dụng án tử hình trở lại từ năm 1976. Và trong số đó, không ít người bị oan.

Huntsville – thành phố có trên 35,000 dân cư ngụ. Với số dân ít ỏi như thế, Huntsville lại có hơn sáu ngàn người làm những công việc thẩm phán, công tố viên, luật sư, nhà tâm lý và đông đảo nhất là cảnh sát, giám thị nhà giam. Bởi thành phố này có 8 nhà tù hình sự khét tiếng đến nỗi được mệnh danh là “Thành phố Trừng phạt” (Punishment City). Ở thành phố này bạn không bao giờ thấy các xe hơi hạng sang. Người dân ở đây, cũng không khoái shopping mua hàng hiệu. Không gian và cảnh sống của người dân còn tính chất nông thôn, chung quanh là các trang trại chăn nuôi hoặc các khu nhà di động thấp lè tè và khu vực xung quanh toàn là đồng cỏ. Chỉ có một số tiệm ăn, cửa hàng sửa chữa, cây xăng là có người ghé qua. Nếu bạn đi ngang qua trên xa lộ 45, bạn chẳng hề thấy hình ảnh của một thành phố trừng phạt nổi tiếng của Texas và cả nước Mỹ, ngoại trừ khu nhà tù mái màu bạc bên đường thấp, bao bọc bằng rào kẽm gai nhiều lớp có nhiễu điện và xe cộ của các giám thị trại giam đi làm việc.

Nhà tù nằm bên xa lộ 45 là khu giam giữ tử tù, 7 nhà tù còn lại thì nằm rải rác trong thành phố Huntsville. Phía đối diện khu nhà giam tử tù là Bảo tàng Huntsville Prison, nơi trưng bày hình ảnh các tử tù khét tiếng, những dụng cụ dao, mác do tử tù làm ra để chuẩn bị cho các cuộc bạo động. Có cả một gian trưng bày các sản phẩm điêu khắc bằng gỗ hoặc bằng giấy vệ sinh do tử tù sáng tác một cách rất mỹ thuật. Còn gian cuối là ghế điện và sợi dây thòng lọng ngày xưa dùng để treo cổ tù nhân. Hai nguồn tiền chính để nuôi sống thành phố này chủ yếu từ trường Ðại học Huntsville, Texas và hệ thống các nhà tù nhận ngân sách từ tiểu bang.

Ngoại trừ vài tuần ngắn ngủi của mùa đông, thời tiết ở Huntsville rất nóng. Cái nóng này khiến người ta liên tưởng Huntsville là một hỏa ngục vì ngay trung tâm thành phố là The Walls, nơi thi hành mọi bản án tử hình. Ða số phạm nhân bị chuyển giam ở Huntsville đều mang tội nặng, bóc lịch lâu dài, hoặc một số khác chờ ngày xử tử. Theo ghi nhận của bảo tàng, nhà tù Huntsville có từ rất lâu và lưu giữ được ký lục xử tử từ năm 1819 đến nay, tổng cộng có 1,228 tử tù bị hành quyết (trong đó có 6 nữ). Giai đoạn xử tử nhiều nhất từ năm 1982 đến 2010, có 500 vụ thi hành án. Lý do là thời gian này luật cho dùng thuốc độc Lethal để mang đến cái chết nhẹ nhàng hơn đối với tử tù.

Một phóng viên của tờ Rolling Stone đã đến The Walls làm phóng sự một buổi thi hành án kể lại rằng, khi mặt trời chưa ló dạng, người ta điệu phạm nhân đến phòng thi hành án. Mọi chuyện diễn ra rất nhanh, tử tù được đặt lên bàn nằm, hai tay hai chân bị cột chặt vào thành giường, chỉ sau 7 phút các liều thuốc hóa chất được bơm vào động mạch, phạm nhân đã trở thành cái xác không hồn. Có nhiều phạm nhân nằm chờ chết trong phòng giam nhiều lần kêu giảm án trong vô vọng.

Số phạm nhân may mắn bước ra khỏi The Walls trở về với cuộc sống tự do rất ít. Nhiều người trong số đó sẽ tái phạm và lại quay vào The Walls chờ ngày tiêm hóa chất. Và không phải bất cứ nhà báo nào cũng được phép vào The Walls để theo dõi xử án tử hình. Chỉ có các nhà báo sinh sống tại Texas và làm việc trong tiểu bang mới có thể ưu tiên được ban giám đốc cải huấn xem xét cho vào. Còn những nhà báo khác, tại nước ngoài hay sinh sống tại tiểu bang khác muốn bước chân vào The Walls phải chờ cơ hội khi danh sách nhà báo được chọn lọc và thông báo cho một cuộc theo dõi hành hình.

Ngân sách cho một vụ án tử, từ lúc giao chuyển phạm nhân đến nhà tù, chờ ngày xử tử thường tiêu tốn từ 2 – 3 triệu USD tiền thuế mà người dân đóng, cao hơn nhiều so với chi phí của một vụ án chung thân. Tại những tiểu bang không áp dụng án tử hình, án chung thân không ân xá là một hình thức răn đe có thể chấp nhận. Thống kê của Cục Cải huấn Hoa Kỳ cho thấy đến năm 2009, có ít nhất 140,000 tù nhân đang thọ án chung thân. Nhưng do quá tải trong nhà tù và để giảm chi ngân sách, một số tiểu bang đề nghị án tù chung thân có ân xá.

Tuy vậy, nhiều nhà hoạt động nhân đạo thuộc dự án Stand Down Texas vẫn đang tiến hành nhiều chiến dịch kêu gọi hủy bỏ án tử hình, cho dù nhiều người dân Mỹ và các nhà làm luật Texas ủng hộ duy trì án tử hình với mục đích răn đe. Vụ xử án tử hình gần nhất tại Huntsville là năm 2013, mặc dù hiện có 3,123 phạm nhân đang chờ án tử trong số 32 tiểu bang áp dụng án tử hình. Ông Richard Dieter, nhân viên của Trung tâm cho rằng án tử hình sẽ giảm dần trong tương lai. Tử tù Kimberly McCarthy phạm tội giết chết cựu giáo sư đại học 71 tuổi, Dorothy Booth, là tử tù thứ 17 bị hành quyết trong vòng 6 tháng đầu của năm 2013 tại The Walls. Riêng đối với những trọng tội quá nặng, hoặc giết người hàng loạt như thủ phạm trong các vụ xả súng ở tại trường tiểu học Sandy Cook ở tiểu bang Connecticut, xả súng ở rạp chiếu phim tiểu bang Colorado, và vụ đánh bom khủng bố giải Boston Marathon, thì nhiều nhà làm luật và người dân vẫn ủng hộ án tử hình.

Các nhà hoạt động nhân đạo tại Texas đã thành công sau nhiều lần đấu tranh đòi hủy bỏ bản án tử hình bằng cách cho tù nhân kháng án nhiều lần. Kết quả rất khả quan, đã có 142 trường hợp tử tù kháng án và được quan tòa hủy bỏ bản án tử hình. Từ tử hình xuống chung thân có ân xá hoặc rút ngắn thời gian thụ án với điều kiện tù nhân phải trải qua nhiều khoá học do bác sĩ tâm lý hướng dẫn. Các nhà hoạt động nhân đạo còn cho rằng, những tù nhân thoát án tử hình, sau này có thể trở thành “đại sứ” cho các phong trào đòi xoá án tử hình ở các tiểu bang khác.

Trong khi đó, những người đấu tranh xã hội vẫn cho rằng, tiêm thuốc độc đi ngược lại lời thề Hypocrate trong ngành Y. Hơn nữa, trong những năm gần đây, việc khám nghiệm ADN trong các vụ án hãm hiếp, giết người đã chỉ ra rằng, án oan xuất hiện khá nhiều trong số những tử tù bị tòa án phán quyết. Vì thế, bồi thẩm đoàn thường chọn án chung thân thay vì tử hình. Năm 2010 và 2011 chỉ có 16 án tử tại Huntsville được thi hành. Ðối với án chung thân, người ta còn cơ hội sửa sai được khi buộc tội lầm. Và ở một góc độ nào đó, án chung thân xem chừng ra cũng khá nhân đạo, khi phạm nhân phải chịu nỗi cắn rứt lương tâm kéo dài đến hết cuộc đời sau song sắt.

Theo một khảo sát của Tổ chức ACLU (American Civil Liberties Union) vào năm 2004 có trên 66 người nữ chịu án tử hình tại Mỹ, thì 30% cho biết thường xuyên bị chồng hay bạn tình đánh đập, 11% bị bạo hành trong gia đình khi còn nhỏ, và đặc biệt có đến 55% thừa nhận mình thường xuyên là nạn nhân của nạn lạm dụng tình dục. Ðiều này phần nào cho thấy vấn đề bị lạm dụng tình dục có tác động rất lớn đến tinh thần và hành vi phạm tội của các nữ phạm nhân. Giáo sư Victor Streib của trường Ohio Northern University, người đang nghiên cứu về vấn đề nữ giới chịu án tử hình, đã đưa ra thống kê 58% các vụ án nữ giới chịu án tử hình tại Mỹ có sai sót trong việc định tội. Hầu hết nữ phạm nhân chịu án tử hình đều có xuất thân gia đình nghèo, nên luật sư của họ khi ra tòa sẽ là luật sư chỉ định. Tuy nhiên, các luật sư này thường không thật sự hết lòng cho công việc, nhất là với các án tử hình. Và điều này đã gây nhiều hệ lụy.

Nếu có dịp đến thăm Huntsville, bạn hãy tìm đến nghĩa trang tử tù, bạn sẽ thấy có hai tử tù người Việt, một tên “Chau Van Nguyen” chết năm 2001 in trên mộ đá. Tra thư mục năm xử tử thì không thấy tên, có lẽ bệnh chết trước khi bị hành hình. Năm 1995 xử tử Hai Hai Vuong. Còn lại là những tử tù người da trắng, da đen, Hispanic. Theo thăm dò của báo Houston Chronicle cho thấy hiện nay 69.1% người dân ủng hộ án tử hình, 21.9% không ủng hộ, 9.1% không có câu trả lời chắc chắn.

NL – Theo Huntsville Prisons